رانندگی بخشی از زندگیست

در این زمینه بررسی‌های متعددی درخصوص رابطه بین ویژگی‌های شخصیتی و رفتار رانندگی صورت گرفته است.

به نظر می‌رسد، عناصر خاصی از شخصیت باعث رفتارهای قانون‌شکنانه در رانندگی می‌شود، از این‌رو این رفتارها به برآورده شدن برخی از نیازهای شخصی فرد منجر می‌شود، هرچند با سیستم قانونمند محیط اطراف مغایرت دارد.

در این یادداشت سعی شده زمینه‌های وجود این نقایص رفتاری تبیین شود. عمدتا رانندگان وسایل نقلیه، رانندگی را امری می‌دانند که تحت ضوابط قانونی است و مسئول اجرای این قوانین، پلیس راهنمایی و رانندگی است.

از این‌رو، زمانی که پلیس حضور ندارد، کمتر احساس پایبندی به قانون را دارند، اما اگر این نوع نگاه نادرست اصلاح شود، رانندگی مانند امور دیگر زندگی، تحت قوانین اخلاقی است که مجری آن وجدان اخلاقی انسان‌هاست.براساس این نوع نگاه، رعایت قوانین راهنمایی و رانندگی، نه‌تنها یک الزام قانونی و اجتماعی است، که تخلف از آن موجب مجازات خواهد بود بلکه یک الزام اخلاقی و حقوق شهروندی نیز هست.

در این شرایط،‌از دلایل ‌رعایت نکردن قوانین راهنمایی و رانندگی، می‌توان به نبود احساس پیوند اجتماعی میان شهروندان و جامعه اشاره کرد.

بنا بر نظریه پیوند اجتماعی زمانی فرد دست به کجرفتاری می‌زند که پیوند فرد و جامعه ضعیف شده باشد.

این موضوع ناشی از نبود احساس تعهد و تعلق خاطر، نبود ‌احساس مسئولیت اجتماعی و کمبود احساس مشارکت اجتماعی در میان افراد و نهادهای جامعه است.

برهم خوردن نظم شهری، هرج و مرج و مشکلات تردد، بروز تصادفات و اختلال در رفت و آمد وتردد وسایل‌نقلیه و شهروندان، می‌تواند از پیامدهای ناشی از رعایت نکردن قوانین راهنمایی و رانندگی محسوب شود.

کم‌توجهی به قوانین راهنمایی و رانندگی از سوی کاربران ترافیک، به دو دلیل عمده رخ می‌دهد. گاه رانندگان به‌دلیل ناآگاهی و نبود شناخت قوانین راهنمایی و رانندگی، مرتکب تخلفاتی می‌شوند که می‌توان از آنها به‌عنوان تخلفات سهوی نام برد ولی در برخی مواقع، رانندگان با آگاهی و تعمد مرتکب تخلفاتی می‌شوند که می‌توان آنها را تخلفات عمدی نامید.

گرچه تخلفات سهوی، موجب اختلال و مشکلات فراوان در سیستم حمل‌و‌نقل درون شهری می‌شود، ولی ریشه در اخلاق ترافیکی شهروندی ندارند، در حقیقت آنچه به‌عنوان اخلاق ترافیکی شهروندی در نظر گرفته می‌شود، شامل تخلفات آگاهانه و عمدی رانندگان است که ریشه در نبود احساس تعهد نسبت به قوانین وضع شده و نادیده گرفتن وظایف و مسئولیت‌های خود در قبال جامعه و دیگر شهروندان دارد؛ یعنی فرد با دانستن قوانین موجود، به‌دلیل ضعف یا فقدان اخلاق ترافیکی شهروندی و نبود احساس تعهد نسبت به قوانین، در آن مکان و زمان، مرتکب تخلف شده است.

از دیگر عوامل فرهنگی موثر بر ناهنجاری رفتاری در رانندگان، موقعیت فرهنگی ـ اجتماعی افراد است. موقعیت اجتماعی اصطلاحی است که در جامعه‌شناسی به تفاوت‌های میان گروه‌های اجتماعی از نظر احترام یا اعتبار اجتماعی اطلاق می‌شود.

موقعیت به ارزیابی‌های ذهنی افراد از اختلافات اجتماعی بستگی دارد و همیشه از ثروت مادی نشأت نمی‌گیرد. تحصیلات، شغل، طبقه اجتماعی‌ و بسیاری موارد دیگر می‌تواند نشان دهنده موقعیت اجتماعی افراد باشد.

ذکر این نکته نیز لازم است افرادی که دارای موقعیت اجتماعی بالاتری هستند، احساس همنوایی بیشتری نسبت به قوانین اجرایی جامعه دارند و در واقع رانندگی را هم بخشی از زندگی خود دانسته، به‌طوری که رعایت حقوق اجتماعی را نیز هنگام رانندگی یا هر فعالیتی در حوزه ترافیکی تسری می‌دهند و با چنین نگرشی کمتر دچار ناهنجاری رفتاری از جمله نادیده گرفتن قوانین و مقررات راهنمایی و رانندگی می‌شوند.

دکتر علیرضا اسماعیلی - مدیر گروه ترافیک دانشگاه علوم انتظامی