باز می‌لرزد دلم، دستم!

امروزه دست و دل‌هایی که می‌لرزد بی‌شمار شده‌اند. نگاه‌هایی که ترس از آینده دارند، ‌ترس از اتفاقات ناشناخته، ‌ترس از تکرار شدن اتفاقات بد یا حتی ترس از دست دادن یک عزیز. روزهای ما آدم‌های ماشینی با تمام این ترس‌ها معنی می‌شود و ما تمام این ترس‌ها را با کلمه اضطراب معنا می‌کنیم. در هیاهوی پیاده‌رو می‌توانی تاثیر زندگی ماشینی و اضطراب را ببینی وقتی آدم‌ها از یکدیگر سبقت می‌گیرند تا زودتر به محل کار یا قرار‌هایشان برسند.

شاید هم این آدم‌ها پا به پای زمان می‌دوند تا یک وقت استراحتی هم برای خود پیدا کنند. اضطراب عضو جدا نشدنی لحظه‌های ماست.

هر مفهوم منفی که با کمی ترس و دلهره همراه باشد را اضطراب می‌نامیم اما باید دید در روان‌شناسی اضطراب به چه معناست و دقیقا به چه چیزی گفته می‌شود؟ باید منشأ‌های اضطراب را پیدا کرد و راه‌حل‌های مناسب برای هر کدام پیدا کرد.

اضطراب چیست؟

اگر بخواهیم اضطراب را به زبان ساده‌ای تعریف کنیم باید بگوییم به احساس ناخوشایند و مبهمی از هراس و دلواپسی گفته می‌شود که منشأ ناشناخته دارد و باعث از بین رفتن اطمینان، درماندگی و.... می‌شود.

معمولا تکرار موقعیت‌هایی که در گذشته به ما آسیب رسانده‌ و استرس‌زا بوده است باعث مضطرب شدنمان می‌شود.

همه انسان‌ها در زندگی‌شان دچار اضطراب می‌شوند اما اضطرابی که مزمن، ‌شدید و غیرعادی باشد، باید بررسی شود. تحقیقاتی در جهان در این زمینه انجام شده است که نشان می‌دهد اضطراب در بین زنان، افراد کم در آمد، میانسالان و سالخورده‌ها بیشتر دیده می‌شود.

اضطراب در ایران این روزها نسبت به مشکلات اقتصادی و مسائل مالی از بیشترین درجه برخوردار است. چک کردن هر روز سایت‌هایی که قیمت سکه و دلار را ارائه می‌دهند، فکر در رابطه با آینده و تصاعدی بالا رفتن قیمت‌ها و آینده اقتصادی مبهم هر کدام از انسان‌ها این روزها به دامن زدن به اضطراب جامعه کمک کرده است.

اضطراب و افسردگی دو مساله‌ای است که پایاپای در ایران در حال افزایش است. در روان‌شناسی، اضطراب مرحله پیشرفته استرس مزمن است و وقتی به صورت مشکل در می‌آید که باعث اختلال در کارهای روزمره فرد شود.

در غیراین‌صورت اضطراب حالتی است که در برابر شرایطی که گفته شد ایجاد می‌شود. وقتی که شرایط استرس‌زا در زندگی فرد بیش از حد طولانی شود یا به‌طور مکرر رخ دهد، اضطراب بروز می‌کند. این شرایط ممکن است بدن انسان را تا حدی آسیب‌پذیر کند که علائم روانی دیگری هم در فرد بروز کند.

بی‌خوابی، سرگیجه و سردرد، لرزش عضلات، تنفس نامنظم و سریع، تپش قلب، عصبی بودن و احساس خستگی همه از نشانه‌های یک فرد مضطرب است. مضطرب شدن افراد عللی را به‌دنبال دارد. عللی که هم می‌تواند بیرونی باشد هم درونی. روان‌شناسان منشأ اضطراب را به سه دسته کلی تقسیم می‌کنند:

عوامل زیست شناختی و جسمانی

وقتی فرد مضطرب می‌شود، میزان بعضی هورمون‌های خون او، غیرعادی می‌شود. پس هر چیزی که باعث اختلال در سیستم هورمونی شود، برای بدن خطر به حساب می‌آید. بارداری، کم‌کاری یا پرکاری تیروئید، پایین بودن قند خون، وجود غده‌ای در غدد فوق‌کلیوی که هورمون اپی‌نفرین تولید می‌کند و بی‌نظمی ضربان‌های قلب از این عوامل است.

عوامل محیطی و اجتماعی

اگر عوامل اجتماعی را مشکلات خانوادگی، احساس جدایی، طردشدگی و... معنی کنیم، عوامل محیطی معمولا به اتفاقاتی مانند زلزله، بیماری، مرگ یکی از نزدیکان و... گفته می‌شود. هر کدام از این مشکلات تاثیر بسیاری روی اضطراب افراد دارد.

عوامل ژنتیکی و ارثی

یکی از مهم‌ترین عوامل اضطراب، ژنتیک است و احتمال اضطراب در کودکانی که مادر یا پدر مضطرب دارند، بسیار بالاست. در این زمینه تحقیقات و بررسی‌هایی انجام‌شده است.

در این تحقیقات که روی حیوانات و دوقلوهایی که با هم یا جدا از هم زندگی می‌کنند و از والدین مضطرب به دنیا آمده‌اند، انجام شده مشخص شده است عوامل ژنتیکی نیز در میزان اضطراب افراد بسیار موثرند.

آمار اضطراب در ایران

سال 1387 طبق نظر سنجی که انجام شد 34 درصد افراد علائم اضطراب و افسردگی داشتند. این نظرسنجی سیاستگذاران را نگران کرد چرا که این آمار سال 1378 حدود 22 درصد بوده که نشان داده است در طول 9 سال میزان افسردگی و اضطراب، رشد 12 درصدی داشته است.

دکتر علی گرجی استاد دانشگاه «مونستر» آلمان معتقد است که در مورد اضطراب آمار دقیقی در ایران وجود ندارد اما حدس می‌زند که در ایران از بین هر پنج نفر حداقل یک نفر وجود دارد که از اختلال افسردگی و اضطراب رنج می‌برد.

دکتر پرویز مظاهر هم در این زمینه می‌گوید: در میان اختلالات روانی، افسردگی جزو اختلالات شایع در جهان و مخصوصا کشور ما به حساب می‌آید. طبق آمار جهانی 22 تا 25 درصد افراد هر جامعه دارای شکلی از اختلالات روانی هستند که ایران هم از این قاعده مستثنی نیست اما در ایران از این یک چهارم افراد جامعه که دارای اختلالات روانی هستند کمتر از 10 درصدشان به پزشک یا مراکز درمانی مراجعه می‌کنند. این مساله هم به دلیل فرهنگ اشتباه مراجعه به روان‌شناس است.

طبق آماری که رئیس اداره سلامت روان وزارت بهداشت اوایل امسال اعلام کرد 80 درصد خانواده‌های ایرانی در سال گذشته افسردگی داشته‌اند. آمار دقیقی معمولا در ایران در مورد اضطراب به تنهایی اعلام نمی‌شود و اضطراب مزمن را بخشی از افسردگی می‌دانند. سهم زنان در آماری که در زمینه افسردگی و اضطراب اعلام شده است 5.26 درصد و سهم مردان 8.20 درصد است. ۲۰ درصد کودکان نیز دچار اختلال روحی، افسردگی و اضطراب هستند.

مریم امیرپور - جام جم