آزمایش‌های تشخیصی را جدی بگیرید

دکتر عیسی صالحی، ایمونولوژیست و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران در گفت‌وگو با جام‌جم می‌گوید: متاسفانه در کشور ما جنبه‌های مختلف سلامت جسم و روان در درجه چندم اولویت زندگی است. یعنی بسیاری از افراد به سالم بودن خودرویشان بیشتر از سلامت دهان و دندان یا قلب و عروق خود اهمیت می‌دهند.

به نظر می‌رسد با فرهنگ سازی و گسترش بیمه‌های حمایتگر می‌توان این وضع را تغییر داد. چرا که اگر از نظر اقتصادی هم به مسأله نگاه کنیم باید گفت که با چکاپ بموقع و تشخیص زودهنگام بسیاری از بیماری‌ها می‌توان از عوارض بهداشتی، روانی، اقتصادی و اجتماعی بروز بیماری‌های پیشرفته جلوگیری کرد.

آزمایش‌های مهم و حیاتی

بسته به این‌که هدف از انجام آزمایش چه باشد اهمیت آزمایش‌های مختلف، متفاوت است. گاهی ممکن است آزمایشی برای تشخیص یک بیماری ارزش بسیار ویژه‌ای داشته باشد، در حالی که در موارد دیگری اصلا اهمیت ندارد.

بنابراین تمام آزمایش‌هایی که از سوی پزشک معالج درخواست می‌شود برای تشخیص یا گاهی رد یک بیماری خاصی که مورد نظر پزشک است مهم است.

دکتر صالحی با اشاره به فاصله زمانی چکاپ‌های آزمایشگاهی در افراد مختلف می‌گوید: فاصله زمانی بین چکاپ بستگی زیادی به سن بیمار، جنس بیمار، شغل بیمار، وضع سلامت و شیوه زندگی و تغذیه فرد، سابقه ژنتیکی و خانوادگی و عوامل دیگری دارد، اما به طور کلی در افراد طبیعی که مشکل خاصی ندارند، توصیه می‌شود که در بالای پنجاه سالگی حداکثر هر یک سال و در افراد با سن پایین تر هر دو تا سه سال یک بار چکاپ انجام شود.

این متخصص علوم آزمایشگاهی تاکید می‌کند: معمول‌ترین آزمایش‌ها شامل قند، اوره، اسید اوریک، چربی‌های خون، آزمایش‌های کبدی، کلیوی، تیروئید و آزمایش بررسی التهاب در بدن و شمارش سلول‌های خونی است که می‌توان بیماری‌های دیابت، بیماری‌های کلیوی، کبدی، نقرس و بیماری‌های تیروئیدی و بیماری‌های التهابی از جمله آرتریت روماتوئید را با این آزمایش‌ها و البته در کنار معاینات بالینی که توسط پزشک انجام می‌گیرد، تشخیص داد.

آزمایش​های قبلی را همیشه نگه دارید

همراه داشتن آزمایش‌های قبلی برای مقایسه نتایج آزمایشگاهی با نتایج قبلی بیماران ضروری است. گرچه نتایج بسیاری از آزمایش‌های یک فرد در طول زمان و به دلایل مختلف از جمله مصرف داروها، فعالیت فیزیکی، تغذیه و... دچار تغییرات زیادی می‌شود، اما اگر روال زندگی فرد تغییر چندانی نکند یا درمان خاصی صورت نگیرد، نتایج بسیاری از آزمایش‌های تغییر خاصی نیز نشان نخواهد داد.

یعنی مسئولان آزمایشگاه با در نظر گرفتن تمام این موارد می‌توانند با مقایسه نتایج آزمایش‌ها با نتایج قبلی بیماران جواب آزمایش را با دقت و صحت بیشتری گزارش کنند.

بنابر تاکید متخصصان، نگهداری آزمایش‌های قبلی تا سال‌ها بخصوص در مورد تشخیص بیماری‌های عفونی خاصی که عفونت مادام العمر ایجاد می‌کند، بیشتر کاربرد دارد.

آزمایش‌های ضروری همیشگی

به گفته دکتر صالحی‌ اگر فرد، بیماری خاصی نداشته نباشد یک چکاپ معمولی شامل بررسی قند، اوره، اسید اوریک، چربی‌های خون، آزمایش‌های کبدی، کلیوی، تیروئید و آزمایش بررسی التهاب در بدن و شمارش سلول‌های خونی سالانه یا هر دو سال یک بار برایش کافی است.

وی تاکید می‌کند: البته در صورتی که فرد سابقه ابتلا به بیماری‌های خاصی را داشته باشد یا سابقه خانوادگی مرتبط با بیماری خاصی را داشته باشد، آزمایش ویژه آن بیماری نیز به آزمایش دیگر اضافه خواهد شد. درآقایان در سنین سالمندی بررسی اختلالات پروستات را هم می‌توان به این آزمایش‌ها اضافه کرد.

تاثیر دارو‌ها بر نتیجه آزمایش

بنابر تاکید متخصصان علوم آزمایشگاهی تاثیر داروها بر نتیجه آزمایش بسته به نوع داروی مورد استفاده و نوع آزمایش درخواستی متفاوت است. بعضی از داروها بر بعضی آزمایش‌ها اثر بسیار زیادی دارد مثلا مصرف وارفارین یا آسپرین یا ترکیبات مشابه تاثیر شدیدی در نتایج آزمایش‌های انعقادی دارد، ولی بر میزان قند و اوره خون تاثیری ندارد.

بنابر این هنگام مراجعه به آزمایشگاه بهتر است نوع و مقدار داروی مصرفی را به آزمایشگاه اطلاع دهیم تا آزمایشگاه با اطمینان بیشتری بتواند نتایج صحیح را گزارش کند. همچنین پرسیدن سوابق یک بیماری در شخص مورد آزمایش به مسوولان آزمایشگاه کمک می‌کند روش و استانداردهای مناسب با شرایط بیمار را در انجام آزمایش‌ها اعمال کند.

مهم‌ترین آزمایش‌ها برای سرطان‌های شایع در زنان و مردان

بنابر تاکید متخصصان، در خانم‌ها سرطان‌های پستان و دهانه رحم شایع‌تر است که برای تشخیص زودهنگام آنها علاوه بر معاینه پزشک متخصص آزمایش‌های متعددی وجود دارد که توسط پزشک معالج درخواست می‌شود.

آزمایش تشخیص تومورهای سرطان پستان، بررسی نمونه‌های پاپ اسمیر (آزمایش تشخیص سرطان دهانه رحم) و انجام بررسی‌های حضور HPV (آزمایش تعیین نوع ویروس زگیل تناسلی از نظر میزان خطرناک یا بی‌خطر بودن) در دستگاه ادراری تناسلی از این دسته آزمایش‌ها در خانم‌هاست.

در مورد آقایان سرطان پروستات در سنین سالمندی شایع است و انجام آزمایش‌های تشخیص سرطان پروستات از قبیل PSA به طور سالانه توصیه می‌شود.

بررسی میزان آنزیم‌های کبدی

آنزیم‌های کبدی پس از تخریب سلول‌های کبدی در خون آزاد می‌شود و افزایش مقدار خونی این آنزیم‌ها می‌تواند بیانگر اختلالات کبدی باشد.

دکتر صالحی با اشاره به این مطلب می‌افزاید: اختلالات کبدی طیف وسیعی از بیماری‌ها از بیماری‌های عفونی گرفته تا بیماری‌های ناشی از مصرف الکل یا بیماری‌های خودایمن را شامل می‌شود. از سوی دیگر باید در نظر داشت آنزیم‌هایی که به اصطلاح کبدی نامیده می‌شود، اختصاصی کبد نبوده و در بیماری‌های دیگری نظیر بیماری‌های پانکراس، دستگاه گوارش و حتی بیماری‌های استخوانی مقادیر آنها افزایش می‌یابد. پس تفسیر نتایج آزمایشگاهی مرتبط توسط پزشک متخصص و با در نظر گرفتن علائم و شرایط بالینی صورت می‌گیرد.

علائم بالینی پیش از آزمایش تشخیص سرطان

بنابر توصیه متخصصان، خون‌ریزی‌های مشاهده شده در ادرار و مدفوع را بخصوص در سنین سالمندی باید جدی گرفت. چراکه اگر سرطان در دستگاه گوارش یا ادراری رخ دهد، می‌تواند موجب بروز خون‌ریزی در این دستگاه‌ها شود. گرچه هر خون‌ریزی ناشی از سرطان نیست، اما از آنجا که سرطان ممکن است هر بافت یا اندامی را درگیر کند و عوارض و علائم مختلفی را موجب شود، پس توصیه می‌شود هر گونه عملکرد غیرطبیعی قسمت‌های مختلف بدن خود را جدی بگیریم و قبل از این‌که بیماری‌ها از جمله سرطان به مرحله غیرقابل درمان یا مراحل مشکل‌تر برسد با مراجعه به پزشک متخصص و آزمایش‌های دوره‌ای از وضع سلامت خودآگاهی پیدا کنیم.

پونه شیرازی ‌‌-‌‌ گروه سلامت