پوستتان را اسیر آرایش نکنید

میل به زیباتر بودن یکی از دغدغه‌های دیرین بشر بوده و هست. در گذشته‌های دور مواد آرایشی صنعتی به شکل امروزی وجود نداشت و تنها از مواد طبیعی و انواع رنگ‌های گیاهی به عنوان لوازم آرایشی استفاده می‌شد، اما امروزه انواع مارک‌های لوازم آرایشی داخلی و بیشتر خارجی شناخته و نشناخته و بعضا تقلبی در بازار پرمصرف کشورمان عرضه می‌شوند. اگرچه زیبایی و زیبایی‌پسندی در ذات انسان‌ها نهادینه است، اما باید دانست که لوازم آرایش به صورت دوجانبه عمل می‌کنند و اگرچه در ابتدای امر و در ظاهر سبب تغییر چهره و زیبایی ظاهری می‌شوند، اما به دلیل آن که در تماس مستقیم و طولانی‌مدت با پوست صورت هستند با تاثیر بر سلول‌های پوست باعث ایجاد اثرات سوء بر پوست می‌شوند.

به طور کلی لوازم آرایشی از انواع مختلف مواد اولیه تشکیل شده‌اند که هر یک به نوبه خود با اثر بر پوست باعث عوارضی که گاه جبران‌ناپذیر است می‌شود. بیشتر لوازم آرایشی پایه چربی دارند. به عبارت دیگر انواع کرم پودر، رژ لب و... دارای انواعی از روغن‌های شیمیایی مشتق از نفت یا روغن‌های گیاهی هستند. اگرچه روغن‌های گیاهی در لوازم آرایشی مرغوب‌تر به کار می‌روند و به مراتب کیفیت بهتری به لوازم آرایش می‌دهند، اما صرف نظر از این مرغوبیت این چربی‌ها سبب بسته شدن منافذ پوست می‌شوند. تجمع چربی این مواد و نیز چربی مترشحه از پوست در این منافذ بسته شده خود محیطی مناسب برای رشد میکروب‌ها به وجود می‌آورد که سبب بروز انواع جوش‌های صورت (آکنه) یا حتی کیست‌های پوستی یا جوش‌های سر سیاه (کومدو) و نیز تغییر رنگ پوست شود.

یکی دیگر از عوارض تهدیدکننده آرایش برای پوست بروز انواع حساسیت است. پوست برخی از افراد ممکن است نسبت به یک ماده خاص واکنش حساسیت یا آلرژی نشان دهند این واکنش‌ها می‌تواند از نوع خفیف تا شدید بروز یابد. از آنجا که مواد تشکیل‌دهنده لوازم آرایشی متعددند تشخیص نوع ماده موثر در ایجاد حساسیت به راحتی امکان‌پذیر نیست. این در حالی است که در اکثر موارد مواد معطری که برای خوشبو کردن لوازم آرایشی به کار می‌روند مسوول ایجاد واکنش‌های آلرژیک هستند. مواد دیگری که در ایجاد واکنش‌های حساسیتی دخالت دارند مواد نگهدارنده‌ای هستند که در انواع محصولات آرایشی به کار می‌روند. این مواد به طور معمول برای پیشگیری از رشد باکتری‌ها و قارچ‌ها به این محصولات اضافه می‌شوند تا این محصولات را از تخریب محافظت کنند.

یکی از معمول‌ترین این واکنش‌های حساسیتی درماتیت تماسی آلرژیک است که به علت التهاب پوست در اثر حساسیت ایجاد می‌شود و از قرمزی پوست تا ایجاد خارش و تاول می‌تواند پیشروی کند. گاهی نیز محصولات آرایشی، خشکی بیش از معمول پوست را ایجاد می‌کنند که این خشکی پوست خود سبب تحریک و تخریب پوست می‌شود.

برخی از محصولات پاک‌کننده پوست به دلیل داشتن ترکیباتی مانند الکل و پروپیلن گلیکول باعث خشکی پوست و خارش در پوست‌های حساس می‌شوند. این ترکیبات و نیز استفاده مکرر از ترکیبات صابونی با ایجاد خشکی پوست و از بین بردن لایه چربی طبیعی روی پوست سبب پوسته‌ریزی و ایجاد ترک‌های ریز روی پوست حساس صورت می‌شود و به این ترتیب ایجاد چین و چروک و در نتیجه به پیری زودرس منجر می‌شوند.

یکی دیگر از عواملی که سبب پیری زودرس پوست می‌شود استفاده مکرر از کرم پودر‌ها و نیز انواع پودر‌ها مانند پنکک است. این مواد آرایشی لایه‌ای پوشاننده روی سطح پوست ایجاد می‌کنند و منافذ پوست را می‌بندند. بسته شدن منافذ پوست سبب می‌شود که تبادل معمول اکسیژن و آب بین سلول‌های پوست و محیط صورت نگیرد و به همین دلیل سلول‌های لایه سطحی پوست دچار مرگ زودرس می‌شوند و روند رشد آنها مختل شده و پوست دچار پیری می‌شود. بنابراین برای پیشگیری از ایجاد چین و چروک پوست باید از شستشوی مکرر صورت با شوینده‌های صابونی پرهیز کرد. امروزه پاک‌کننده‌های غیرصابونی که حاوی روغن‌های گیاهی و مواد ملایم پاک‌کننده هستند بر انواع صابون‌ها ارجحیت دارند. استفاده از آب خنک برای شستشوی صورت و نیز استعمال کرم‌های مرطوب‌کننده بعد از استحمام می‌تواند تا حد زیادی از خشکی پوست و بروز پیری زودرس جلوگیری کند.

امروزه تبلیغات وسیعی در سطح دنیا برای بوتاکس می‌شود تا جایی که این سم مشتق از باکتری بوتولونیوم به اکسیر جوانی شهرت یافته است. تزریق مقادیر رقیق شده این سم در عضلات صورت باعث فلج شدن نسبی آن عضله می‌شود و در نتیجه چین و چروکی که در اثر انقباض غیرارادی آن عضله به وجود آمده با فلج شدن آن از بین می‌رود تا اینجای کار بوتاکس سبب از بین رفتن چروک پوستی می‌شود، اما از آنجا که اثرات آن پس از مدت 4 تا 6 ماه از بین می‌رود پس از مدتی چین و چروک‌ها ظاهر شده و نیاز به تزریق مجدد برای محو آنها هست. ولی در هر بار میزان ماده تزریقی باید افزایش یابد. زیرا در هر بار بر میزان چروکیدگی پوست افزوده شده است. بنابراین تزریق بوتاکس تنها یک روش کوتاه‌مدت و مقطعی برای رفع چین و چروک پوست است ولی در درازمدت بر عمق چروک‌ها می‌افزاید و... با این تفاسیر غیرمنطقی به نظر می‌رسد که افراد در رده‌های سنی زیر 50 سال به فکر تزریق بوتاکس بیفتند.

در بسیاری از موارد نیز 24 تا 48 ساعت پس از تزریق بوتاکس واکنش‌های شدید آلرژی دیده شده است که خود سبب عوارضی چون تورم و قرمزی و ایجاد تاول می‌شود.

دلزدگی‌ای که امروزه برخی مردم از مواد شیمیایی و صنعتی تهدیدکننده سلامت پیدا کرده‌اند بسیاری از تولیدکنندگان محصولات آرایشی و بهداشتی را بر آن داشته که محصولات آرایشی را با استفاده از مواد طبیعی مانند انواع مواد معدنی یا گیاهان تولید کنند. از حدود 40 سال پیش انواعی از لوازم آرایش با نام لوازم آرایش معدنی به بازار‌ها راه پیدا کرد. تولیدکنندگان این محصولات ادعا می‌کنند که در تهیه آنها هیچ گونه مواد رنگی مصنوعی و مواد شیمیایی و مواد نگهدارنده به کار نرفته است. بلکه مواد تشکیل‌دهنده این محصولات از ترکیبات معدنی مانند اکسید روی، تالک و دی‌اکسید تیتانیوم و اکسید آهن و... تشکیل شده است و از رنگدانه‌های معدنی در آنها استفاده شده است.

محصولات آرایشی معدنی به دلیل نداشتن ترکیبات معطر و نگهدارنده‌ها سبب ایجاد آلرژی‌های پوستی نخواهند شد. از طرفی برخی از ترکیبات معدنی مانند اکسید روی و دی اکسید تیتانیوم دارای خواص ضدالتهابی هستند و برای پوست‌های حساس یا دارای آکنه تسکین بخش‌اند. علاوه بر این دی‌اکسید تیتانیوم و اکسید روی دارای اثر محافظتی فیزیکی در برابر اشعه‌های مضر خورشید نیز هستند. با این اوصاف تولیدکنندگان محصولات آرایشی معدنی معتقدند که این محصولات نه‌تنها برای پوست ضرر ندارند بلکه باعث تقویت و محافظت پوست نیز می‌شوند، اما برخی متخصصان پوست معتقدند که محصولات معدنی آرایشی بیش از آن که معجزه‌ای در تولید مواد آرایشی باشند، بیشتر جنبه تبلیغاتی دارند، زیرا مواد معدنی‌ای همچون اکسید روی و دی‌اکسید تیتانیوم در مواد آرایشی صنعتی نیز به کار می‌رفتند. از سویی دیگر در بسیاری از محصولاتی که دارای برچسب معدنی هستند مقادیری از مواد غیرطبیعی و شیمیایی نیز به کار رفته است و تنها شاید در صورت اطمینان از خلوص بالای مواد معدنی در این محصولات بتوان با رعایت احتیاط‌های لازم آنها را مصرف کرد.

اگرچه در گذشته‌های دور تنها گیاهان بودند که برای مردم نقش آرایشی ایفا می‌کردند و جز گیاهان مواد آرایشی دیگری در دسترس نبود، اما امروزه نیز بشر به این نتیجه رسیده است که به همان منبع طبیعی مهربان بازگردد و علاوه بر بهره‌های دارویی از گیاهان بهره آرایشی هم ببرد. امروزه استفاده از روغن‌های گیاهی، عصاره گل‌ها و پیگمان‌های گیاهی یا همان رنگدانه‌ها در لوازم آرایش در لابراتوار‌های معتبر دنیا مورد آزمایش قرار گرفته و مورد تایید واقع شده است. گیاهانی مانند عشقه، دم اسب، بومادران، بابونه و... دارای خواص مفید اثبات شده‌ای بر پوست هستند. دسته‌ای از مواد به نام فلاوونویید‌ها و تاننوییدهای مشتق از برخی گیاهان حتی اثرات درمانی بر جوانی و سفتی پوست دارند.

محصولات آرایشی گیاهی دارای روغن‌های گیاهی هستند که مسلما به دلیل سبکی و قابلیت جذب بیشتر از راه پوست بسیار بهتر از روغن‌های صنعتی هستند و حتی باعث حفظ رطوبت پوست می‌شوند. از آنجا که اکثر رنگدانه‌های گیاهی قابل حل در چربی نیستند و حلال آنها آب است در تهیه انواع رژ لب و کرم پودر همان رنگ‌های معدنی به کار می‌رود. رنگ‌های قرمز تند و ملایم و بنفش نیز ازجمله رنگ‌هایی هستند که در بین مواد معدنی دیده نمی‌شوند و به همین دلیل محصولات گیاهی و معدنی چنین رنگ‌هایی ندارند و تنها محصولات صناعی شیمیایی دارای این رنگ‌ها هستند. اگرچه محصولات آرایشی گیاهی به ندرت ایجاد حساسیت می‌کنند، اما حاوی مواد نگهدارنده برای جلوگیری از فاسد‌شدن نیز هستند.

چشم‌ها اعضای حساسی هستند که در معرض لوازم آرایشی قرار دارند و اگر در انتخاب و نحوه مصرف این محصولات آرایشی دقت کافی نشود می‌تواند عوارض خطرناکی را برای سلامت چشم‌ها داشته باشد. رایج‌ترین محصول آرایشی مورد استفاده چشم ریمل است که در انواع مختلفی همچون مژه‌دار، ضدآب، معمولی و... وجود دارد. ریمل‌های مژه‌دار دارای الیاف بسیار ریزی هستند که پس از خشک شدن ریمل روی مژه‌ها باقی می‌مانند و باعث پرتر جلوه دادن مژه‌ها می‌شود، اما اگر این الیاف ریز به داخل چشم بروند به عنوان جسم خارجی سبب تحریک و التهاب چشم و حتی در مواردی تحریک قرنیه و ایجاد زخم قرنیه می‌شود یا در بسیاری موارد منجر به عفونت‌های چشمی خواهد شد. این مساله بخصوص در مورد افرادی که از لنز استفاده می‌کنند از اهمیت بیشتری برخوردار است. این افراد باید در انتخاب ریمل دقت کافی داشته باشند و قبل از آرایش، لنز را در چشم گذاشته و قبل از پاک کردن آرایش آن را ازچشم خارج کنند.

انواع دیگری از ریمل‌ها با عنوان واترپروف یا همان ضدآب در بازار وجود دارند که در مقابل آب و عرق مقاومند، ولی نوع دیگری هم از ریمل‌های واتر پروف حتی در مقابل آب و صابون نیز مقاومند که برای پاک کردن آنها نیاز به پاک‌کننده‌های روغنی است. به سختی پاک شدن این ریمل‌ها گاه به سلامت مژه‌ها آسیب می‌زند و سبب ریزش مژه‌ها می‌شود. پیش از خواب و استراحت حتما باید ریمل از چشم پاک شود. زیرا در زمان استراحت این مواد وارد چشم شده و باعث ایجاد عفونت‌های چشمی می‌شود. علاوه بر آن نفوذ این مواد به داخل فولیکول‌های مژه باعث سستی مژه‌ها و ریزش آنها می‌شود. گاه بی‌احتیاطی در استفاده از ریمل سبب می‌شود که از برخورد برس آن با چشم خراشی در سطح قرنیه ایجاد شود که بستر مناسبی برای عفونت‌های باکتریایی یا قارچی فراهم می‌کند و منجر به زخم‌های عفونی قرنیه و عوارض جبران‌ناپذیر آن می‌شود.

بسیاری از لوازم آرایشی بخصوص ریمل به مدت بیش از 6 ماه نباید مصرف شوند. زیرا مواد نگهدارنده آنها پس از مدتی از بین می‌رود و محیط مناسبی برای رشد انواع قارچ‌ها و میکروب‌ها ایجاد
می‌شود.

امروزه وجود انواع لوازم آرایشی غیراستاندارد و تقلبی در بازار باعث می‌شود، مصرف‌کنندگان در بسیاری موارد در انتخاب این لوازم دچار اشتباه ‌شوند. خیلی از افراد به اشتباه تصور می‌کنند به صرف آن که یک محصول خارجی است و حتی یک کلمه فارسی در بسته‌بندی آن وجود ندارد، می‌توانند به آن به عنوان یک محصول خارجی اعتماد کنند و خارجی بودن آن را نشانه مرغوبیت هم می‌دانند. اما غافل از آن که اکثر این محصولات به صورت قاچاق از کشورهای مجاور وارد کشور می‌شوند. در عوض محصولات وارداتی که تحت نظر وزارت بهداشت وارد کشور می‌شوند برچسب‌های فارسی سفید رنگی دارند که شماره مجوز آن وزارت روی آن درج شده است که به نوعی تاییدی است برای مصرف‌کنندگانی که از ترکیبات این محصولات اطلاعی ندارند. در هر حال اگر عادت دارید که از محصولات آرایشی زیاد استفاده کنید، می‌توانید به مرور زمان این میزان را کمتر کنید. پیشنهاد می‌کنیم برای شروع، مدتی آرایش چشم خود را تنها به یک ریمل معمولی مرغوب (و نه واترپروف) و یک برق لب یا رژ لب همرنگ لب خود محدود کنید و ببینید که زیبایی طبیعی شما بیشتر نمایان می‌شود.