سوزن‌دوزی؛ آیینه زندگی زن بلوچ‌

زنان بلوچ دریافت‌شان از طبیعت و زندگی را در این هنر متجلی می‌سازند و همین باعث شده تا بلوچ‌دوزی از ارج و اعتبار خاصی در دیگر نقاط ایران و جهان برخوردار شود و خیلی‌های دیگر هم مشتری حاصل دسترنج زنان این منطقه باشند.

از دیرباز تاکنون برای تهیه این کالا زنان و مردان در کنار یکدیگر فعالیت کرده‌اند. کارهای نخست را همیشه مردان انجام داده‌اند و ظریف‌کاری‌های این هنر هم حاصل کار بانوان بوده است.

به عنوان مثال پنه رستن کار مردان بوده و بافتن آن وظیفه زنان، اجرای نقشه‌ها  روی پارچه به وسیله زنان انجام می‌شده و کار فروش آن به عهده مردان بوده است.

بلوچ‌دوزی که از آن به عنوان سوچن‌دوزی هم نام برده می‌شود، حاصل کنار هم نشستن رنگ‌ها و نقش‌های زیباست که سادگی و زیبایی‌شان نشات گرفته از روحیه مردم این منطقه است.

از قرن‌ها پیش زنان و دختران بلوچ برای تامین اقتصاد خانواده به این هنر روی می‌آوردند و در کنار مردان می‌توانستند درآمدی برای سر و سامان دادن زندگی به دست آورند.

به همین خاطر نمی‌توان از وجه اقتصادی این هنر در منطقه چشم‌پوشی کرد. وجه اقتصادی که اگر خوب به آن توجه شود، هنوز هم می‌تواند سود سرشاری را نثار این منطقه از کشور کند، خصوصا آن که حالا این هنر نه تنها در ایران که در خارج از مرزهای ایران هم شناخته شده است و در صورت تولید و تبلیغ و ارائه درست آن مشتری‌های خاص خودش را دارد.

دختران بلوچ از سن 4 تا 7 سالگی با این حرفه آشنا می‌شوند و بتدریج مراحل مختلف فعالیت در این زمینه را پشت سر می‌‌گذارند.

اوج این هنر را هم می‌توان در لباس‌های زنان این منطقه دید، لباس‌هایی که با نهایت صبر و ظرافت سوزن‌دوزی شده‌اند و باعث تمایز این لباس‌ها از لباس‌های محلی سایر مناطق ایران شده‌اند.

بیشتر هنرمندان فعال در این رشته در مناطق ایرانشهر شامل چانف، اسپکه، فنوچ، مورمیچ، شهربانج، گوانگ، مته‌سنگ، نکوچ، پیپ، هربروک، کویچ، بزمان، سراوان شامل سیب و سوران و در ماش خصوصا در نواحی ایرندگان و مارندگان زندگی می‌کنند.

در هنر سوزن‌دوزی، نقش‌هایی چون نقوش انسانی، نقوش حیوانی، نقوش گیاهی و نقوش هندسی به کار می‌رود که هر کدام ویژگی‌های خاص خود را دارند؛ اما کاربرد نقوش هندسی بیشتر و متنوع‌تر از سایر نقوش است.

نکته جالب این است که نوع طبیعت، آب و هوا، آداب، رسوم و... هر منطقه نقش تعیین‌کننده‌ای در شکل گرفتن این نقوش دارد، به همین خاطر نوع دوخت و نقش در هر منطقه‌ای با منطقه دیگر تفاوت دارد. از طرف دیگر معمولا یک نوع دوخت و نقش در یک منطقه نسبت به دیگر دوخت‌ها و نقش‌ها ارجحیت می‌یابد و به عنوان ویژگی همان منطقه شناخته می‌شود.

به عنوان مثال چوطل‌دوزی بیشتر در منطقه گشتوی سراوان رواج دارد و بالمرک یکی از دوخت‌های رایج روستای ناهوک سراوان است.

با این حال نقش‌ها و دوخت‌های روستاها وشهرهای دورافتاده از اصالت بیشتری برخوردارند، چرا که کمتر از فرهنگ شهرنشینی تاثیر پذیرفته‌اند.