گرانی لبنیات هفتگی شد

این امررا باید نشان‌دهنده یک بحران در سفره خانوارهای کم‌درآمد محسوب کرد؛چراکه سرانه مصرف لبنیات به‌شدت کاسته شده و به نظر می‌رسد وزارت جهاد کشاورزی و ستاد تنظیم بازار، نظارتی روی این موضوع ندارند.بد نیست بدانیم این بحران عمدتا از افزایش شدید و غیررسمی قیمت نهاده دامی در ابتدای امر شکل گرفت که وزارت جهاد کشاورزی با اهمال در واردات آن، بازار گوشت قرمز، لبنیات، مرغ، تخم مرغ و سایر کالاها به‌هم ریخت.این بحران به نهاده اصلی صنعت لبنیات یعنی شیر نیز کشیده‌شده و اکنون تأثیرات خود را به شکل گرانی موجی در محصولات نهایی مانند ماست و پنیر نشان داده است.بررسی‌ها نشان می‌دهد که آهنگ افزایش قیمت در یک سال اخیر به طور قابل ملاحظه‌ای تندتر شده است؛ داده‌ها حاکی از افزایش ۷۵ درصدی قیمت‌ها در یک سال اخیر هستند. این آمار به تنهایی عمق فشار اقتصادی وارد شده بر معیشت خانوارها را آشکار می‌سازد. هسته مرکزی این افزایش قیمت‌ها، به طور مستقیم به شیر خام مرتبط است.نرخ مصوب رسمی برای شیر خام که در اردیبهشت ۱۴۰۴، توسط مراجع ذی‌صلاح تعیین شده بود، مبلغ ۲۳ هزار تومان برای هر کیلوگرم بود؛ با این حال، شواهد میدانی از یک جهش قیمتی حیرت‌انگیز حکایت دارند.در هفته‌های اخیر، قیمت خرید شیر خام توسط کارخانجات به طور غیررسمی به ارقامی درحدود۳۰هزارتومان رسیده است که این رشد حدود۳۰ درصدی نسبت به نرخ مصوب را نشان می‌دهد و حتی در برخی گزارش‌ها، این نرخ تا مرز ۳۴ هزار و ۹۰۰ تومان نیز گزارش شده که افزایش بیش از ۵۱ درصدی را نسبت به قیمت رسمی به همراه دارد.
     
افزایش قیت شیر خام
با این حال طی چند روز گذشته علی‌احسان ظفری مدیرعامل اتحادیه تعاونی‌های لبنی گفته که قیمت مصوب هرکیلو شیرخام در مرداد به ۲۳ هزار تومان رسید اما از مرداد تاکنون از مرز ۳۹ هزارتومان گذشته است که این امر رشد ۵۰ تا ۶۰ درصدی قیمت را نشان می‌دهد.
به گفته وی، صنعت لبنیات ظرفیت این افزایش قیمت را به دلیل کمبود سرمایه در گردش ندارد که این رشد ۵۰ تا ۶۰ درصدی جدای افزایش قیمت در ابتدای سال بود. همان‌طوری که گفته‌شده نخستین و مهم‌ترین عامل افزایش افسارگسیخته قیمت شیر به کمبود کالا و افزایش هزینه‌های نهاده‌های دامی برمی‌گردد که تشکل‌های فعال در این حوزه از رشدی بیش از ۳۰۰ درصدی برای برخی اقلام خبر می‌دهند.۷۰ درصد قیمت لبنیات به شیر خام مرتبط است به همین دلیل این افزایش درپی مصوبه افزایش۵۱.۷درصدی قیمت مبنای شیر خام آغاز شده و دامنه آن به تمام محصولات لبنی سرایت کرده است.
صنایع لبنی مدعی‌اند که فرمول آنها حکم می‌کند به ازای هر یک درصد افزایش قیمت شیر خام، قیمت نهایی محصولات‌شان باید ۰.۷درصد رشد کند؛ بر این اساس، انتظار می‌رود میانگین قیمت محصولات لبنی ۳۶.۲درصد افزایش یابد. با وجود وعده‌های مسئولان مبنی برجلوگیری ازافزایش‌های غیرمنطقی توسط نهاد‌های نظارتی،آنچه درسطح بازار مشاهده می‌شود، اعمال قیمت‌های جدید توسط برخی برندهاست که این امرفشار مضاعفی برمعیشت مردم واردکرده ولبنیات رااز اولویت‌های اصلی خرید خانوار خارج ساخته است.به طوری که گزارش‌های میدانی از هفته گذشته نشان می‌دهد که شرکت‌ها افزایش‌هایی بیش از ۵۰ درصد را به‌صورت تدریجی و چندمرحله‌ای به بازار تحمیل کرده‌اند.
بررسی‌های دقیق نشان می‌دهد یک شرکت لبنی در جدیدترین توزیع، گران‌ترین شیرهای بطری را روانه بازار کرده است. شیرکم‌چرب این برندباقیمت۶۹.۹هزارتومان وشیر پرچرب با۷۳.۹هزارتومان عرضه شده است. سایر برندها نیز به‌سرعت قیمت‌های خود را هماهنگ کرده‌اند.البته همچنان یک شرکت لبنی در برابر این موج ایستادگی کرده و شیرهای بطری کم‌چرب خود را با قیمت ۴۵ هزارتومان وپرچرب را با ۴۸هزارتومان هفته قبل توزیع می‌کند.این گرانی محدود به شیرهای بطری نیست. دامنه این افزایش قیمت‌ها شامل دیگر محصولات اصلی نیز شده است. به عنوان مثال، قیمت ماست‌های دبه‌ای ۲.۵کیلویی دراکثر برندها از مرز۲۰۰هزارتومان عبور کرده و تنها کره حیوانی فعلا از این تب قیمتی در امان مانده است.
     
ماجرای تب برفکی و کاهش عرضه شیر
همزمان با این بحران هزینه‌ای، عرضه شیر خام با یک شوک منفی دیگر نیز دست و پنجه نرم کرده است؛ شیوع بیماری تب برفکی در دامداری‌ها منجر به کاهش تخمینی ۱۰درصدی درمیزان تولید و عرضه شیرخام به بازار شده است که این کاهش عرضه، به طور طبیعی فشار بر قیمت‌های موجود را زیاد کرده است. از سوی دیگر همان‌طور که بارها جام‌جم گزارش داده، تولیدکننده و کارخانجات لبنی میل زیادی به صادرات لبنیات خصوصا شیرخشک به دیگر کشورها دارند که طبیعتا این امر عرضه فرآورده‌های لبنی ارزان‌قیمت در بازار را کاهش داده است.درواقع باید گفت نرخ‌های ارز و تقاضای جهانی باعث شده است که تولیدکنندگان بزرگ، شیر خام خود را به سمت تولید محصول با ارزش افزوده صادراتی سوق دهند، امری که به معنای کاهش بیشتر عرضه به بخش لبنیات داخلی است و این رقابت برای تأمین ماده اولیه، نرخ‌های غیررسمی را تا مرزهای بی‌سابقه‌ای بالا برده است.همه این عوامل دست به دست هم داده که خانوارهای ایرانی وضعیت بغرنجی را سپری کنند. در شرایط تورم عمومی بالا و کاهش شدید قدرت خرید، بسیاری از خانوارها مجبور شده‌اند لبنیات، که از اقلام ضروری به‌شمار می‌آید، را از اولویت‌های خرید خود خارج سازند یا حداقل خرید خود را به‌شدت کاهش دهند.
 متخصصان تغذیه در این زمینه به طور جدی نسبت به پیامدهای بلندمدت این کاهش مصرف برسلامت عمومی، به‌ویژه کودکان و نوجوانان، ابرازنگرانی کرده‌اند،چراکه لبنیات منبع اصلی کلسیم وپروتئین باکیفیت هستند،هرچند که برخی مقامات دولتی از عرضه شیر درمدارس طی روزهای آینده خبر داده‌اند ولی گزارشات نشان می‌دهد که این اتفاق هنوز نیفتاده است.