برای زندگی دوم آماده‌اید؟!

این فضا از زمانی که پا در زندگی انسان گذاشته، به‌رغم همه محاسن و مزیت‌هایش، در ابعاد دیگری نیز خود را نشان داده است. می‌توان گفت با گسترش و پیشرفت فضای سایبری، امروزه فضای مجازی تبدیل به فضای دوم زندگی ما شده و به صورت موازی با زندگی واقعی ما در حال حرکت است. اما سوال اینجاست که از زمان ورود فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی مختلف، چه تغییراتی در سطح اجتماعی و فرهنگی جامعه رخ داده است؟

شاید تا سال‌ها پیش حتی به مغز کسی هم خطور نمی‌کرد، زمانی برسد که زندگی بدون شبکه‌‌های‌اجتماعی مجازی ممکن نباشد و این پلتفرم‌ها به یکی از نیازهای اصلی بشر تبدیل شوند. جهان مجازی‌ای که مرزهای محدودکننده را از میان برداشته و افراد در این فضا و در مقیاس جهانی با گزینه‌ها و امکانات فراوانی مواجه هستند. شاید همین علت سبب تاثیرات قابل توجه در ایجاد تغییرات اجتماعی و فرهنگی افراد و یک جامعه شده است. از طرفی ورود افراد به زندگی دوم در فضای مجازی، قطعا در سبک زندگی آنان بی‌تاثیر نیست و این فضا تاثیرات مثبت و منفی زیادی را بر سبک زندگی کاربران به‌ویژه نسل جوان که تعامل بیشتری با دنیای مجازی دارند، می‌گذارد.

نفوذ شبکه‌های مجازی در بطن زندگی
فضای مجازی، نسل جدیدی از فضای روابط اجتماعی محسوب می‌شود که از طریق آن، انسان‌های زیادی توانستند از اقصی نقاط دنیا و از فاصله‌های بسیار دور در دنیای واقعی با هم ارتباط برقرار کنند. دکتر حمیدرضا اشراقی، پژوهشگر و متخصص مسائل‌ اجتماعی با اشاره به اهمیت این فضا در زندگی افراد و در گفت‌وگو با جام‌جم می‌گوید: «در دنیای کنونی که به‌نوعی از آن به مفهوم دهکده جهانی یاد می‌کنیم، موضوع ارتباطات به‌ویژه در بسترهای اینترنتی و فضای مجازی از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. شاید در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم بود که مفهوم و مکانیسم کنشگری ارتباطی فعال و ارتباط موثر بین انسان‌ها توسط اصحاب فن پیگیری و در بستر زندگی انسان‌ها وارد شد اما درحال حاضرزندگی انسان‌ها با یک پیچیدگی و تنوع خاصی همراه است که در این بین شبکه‌های‌اجتماعی و ارتباطی را دارای اهمیت می‌کند.» وی همچنین براین باور است درچند سال اخیرکه زندگی ایرانیان با اپیدمی‌ای به‌نام کرونا مواجه شدوبسترهای آموزشی وفراگیری ما به‌ویژه برای قشر دانش‌آموز و دانشجو در فضای بر خط شکل گرفت، بستر شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی هم از اهمیت بسزایی برخوردار و در تار و پور زندگی ایرانیان عجین شد. نفوذ و حضور شبکه‌های اجتماعی مجازی در زندگی روزمره‌ و تاثیرگذاری آن بر ابعاد مختلف زندگی نشان می‌‌دهد که گویی این فضاها به ابزاری انکارناپذیر در شکل‌گیری ارزش‌‌ها و معناها تبدیل شده است.

فضای مجازی، زندگی دوم افراد
شبکه‌های اجتماعی به‌قدری با زندگی روزمره ما تنیده شده‌اند که به سختی می‌‌توان مرز بین فضای مجازی و حقیقی را تعیین کرد، اشراقی هم با نظر ما موافق است و می‌گوید:«ارتباط موثر در فضای مجازی درسال‌های اخیررنگ و بوی زیادی درزندگی ما داشته و ازجایگاه ویژه‌ای برخوردارشده است.»ازطرفی زندگی دوم درفضای مجازی به‌تدریج باارائه ارزش‌ها وهنجارهای خود،بر ارزش‌های حاکم بر دنیای حقیقی و به‌طور کلی فرهنگ جامعه تاثیر می‌‌گذارد.این پژوهشگر نیز می‌افزاید:«شاید این فضا به نوعی نقش مرجعیت فکری را برای مخاطبان ایفا می‌کند.درمواقع متعددی که جامعه ایرانی دستخوش تغییرات واتفاقات مختلفی می‌شود، بیشترین اقتباس وفراگیری افکارعمومی ما ازطریق بستر فضای مجازی خواهدبود؛چه‌بسا این فضا با سرعت بیشتری از فضای رسانه‌ای دیداری و شنیداری و مکتوب ایفای نقش می‌کند.»  

سبد فرهنگی خانواده‌ها در سیبل!
امروزه خانواده‌های ایرانی درسبد فرهنگی خود با انواع واقسام فضاهای برخط ورسانه‌های مدرن مواجه هستندکه هر کدام به‌نوبه خود بخشی از فرآیند تاثیرگذاری درخانواده بخصوص نسل جدیدراهدف گرفته‌‌اند.البته این پژوهشگر مسائل اجتماعی نیز ضمن بیان اهمیت پررنگ فضای مجازی درزندگی ایرانیان توضیح می‌دهد:«اگردرسال‌های قبل همچون دهه۸۰، مطبوعات و رسانه‌ها را به عنوان رکن چهارم دموکراسی می‌دانستیم و از این مفاهیم در ادبیات سیاسی استفاده می‌کردیم، اما درایام اخیر،شبکه‌های اجتماعی و بسترهای فضای اینترنتی ازاهمیت بسیار پررنگ‌تری درزندگی ایرانیان برخوردارشد.» اشراقی نیز بر این باور است به جهت عمق و وسعت یادگیری‌وفراگیری مخاطبان به‌خصوص استفاده دوچندان قشرجوان ونسلZماازاین بستر،این شبکه‌ها ازاهمیت زیادی برخوردارشدوچه بساجایگاه مربیان آموزشی،تحصیلی،اجتماعی و...راهمین شبکه‌های اجتماعی ایفامی‌کنند.شایددیگرماکمتر نشانه‌هایی راشاهدهستیم ازآن نوع خانواده‌هایی که والدین وفرزندان دورهم نشسته ودرباره موضوعات مختلف باهم گفت‌و‌گو می‌کنند.به هرحال فضای مجازی، فضای نو وجدیدی برای شکل‌‌دهی به یک نوع زندگی که «زندگی دوم» نامیده می‌شود، دراختیاربشر قرار داده است که اگر به آمیزه‌ای از فرصت‌ها وتهدیدهای آن بی‌توجه باشیم،قطعا باچهره مطلوب خود،مرا با چالش و آسیب‌های متعددی روبه‌رو می‌کند.