امروزه تولید محصولات کشاورزی در جهان برای تأمین غذا نسبت به گذشته پراهمیتتر و دشوارتر شده است. بهمنظور فراهم کردن شرایط لازم و تسهیل در توسعه فناوریهای مورد نیاز و تحقق اقتصاد دانشبنیان در حوزه تولید محصولات گلخانهای و شیلاتی، دفتر برنامه ملی توسعه شهرکهای گلخانهای و شیلاتی درسال۱۴۰۲ در معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانشبنیان ریاستجمهوری تشکیل شده تا به ایجاد بستر مناسب برای فعالیت گلخانهها اهتمام بورزد.
چالشهای صنعت کشاورزی
افزایش عملکرد در واحد سطح، توأم با کاهش مصرف آب برای تولید محصول و در نتیجه افزایش قابل توجه در بهرهوری آب و سایر نهادهها، از جمله مواردی است که در گلخانهها اهمیت ویژهای دارد. محدودیت توسعه اراضی قابل کشت بهویژه در کنار شهرهای بزرگ، بهرهوری پایین تولید و نیز مسائل محیطزیستی، تأمین غذا در ایران را با مشکلات جدی مواجه ساخته و در چنین شرایطی تنها راهکار برای حل این چالش، بهرهگیری بهینه و پایدار از منابع محدود آب کشور است. برای دستیابی به اهداف کمی و کیفی برنامههای توسعهای و نیز سند چشمانداز ۲۰ساله کشور در بخش کشاورزی، ضروری است آخرین روشها و فناوریهای روز دنیا با محوریت ارتقای بهرهوری بهکار گرفته شود. تولید محصولات کشاورزی در محیطهای کنترلشده، از جمله این فناوریهاست.
ایران؛ بستر مناسب فعالیتهای گلخانهای
توسعه تولیدات گلخانهای در ایران با توجه به اقلیم خشک و نیمهخشک، اهمیت ویژهای دارد؛ موقعیت جغرافیایی و آبوهوای کشورمان با طول روز بلند، شدت تابش مناسب، وجود اقلیمهای مختلف و نزدیکی به بازارهای مصرف منطقهای، شرایط مساعدی را برای انتخاب محل مناسب برای ساخت گلخانهها و نیز توسعه کشت و تولید محصولات گلخانهای فراهم آورده است ولی با وجود موارد عنوانشده و بهرغم هدفگذاری ۴۸هزار هکتاری سطح گلخانهها در برنامه ششم توسعه و همچنین ۱۵۰هزار هکتار در پیشنویس برنامه هفتم توسعه، هنوز سطح زیر کشت گلخانههای کشور از مرز حدود ۲۳هزار هکتار فراتر نرفته و این نکته نیاز به شناسایی چالشهای فرا روی توسعه گلخانه و برنامهریزی برای انجام برخی اقدامات مؤثر دارد.
تولیدات پروتئین با منابع بهینه آبی
ایران کشوری است که به لحاظ اقلیم جغرافیایی، در زمینه دسترسی منابع آبشیرین، با محدودیت مواجه است. از طرفی افزایش جمعیت و در نتیجه افزایش نیاز به تولید پروتئین، لزوم استفاده از روشهای نوین و کارآمد علمی را برای تولید پروتئین با حداقل مصرف آب و بازدهی بالا بیش از پیش آشکار کرده است. با توجه به وجود خطوط ساحلی وسیع و ارزشمند در کشور حدود ۸۹۰کیلومتر در شمال و ۴۹۱۰کیلومتر در جنوب، از مناسبترین روشهای قابل استفاده پرورش آبزیان در قفس و مزارع پرورش میگو است. استفاده از این روشها دارای مزایایی از قبیل توسعه سواحل و اشتغالزایی در نوار ساحلی کشور، کاهش مصرف آب شیرین برای تولید پروتئین (تقریبا برابر صفر)، افزایش تولید پروتئین، ایجاد امنیت غذایی، افزایش دیپلماسی دریایی، هزینه سرمایهگذاری پایین در برابر سایر روشها و تولید آبزیان با کیفیت بالاست.
تولیدات منابع پروتئینی آبزی
در حال حاضر و براساس آخرین گزارشات، میزان پرورش ماهی در قفس در سال ۱۴۰۰ حدود ۹۰۰۰ تن در سال بوده که با هدفگذاری ۲۰۰ هزار تن تولید در سال در برنامه ششم توسعه فاصله بسیار زیادی دارد. ناگفته پیداست از مهمترین دلایل فاصله هدف برنامه و اقدامات انجام شده، رسوخ و نفوذ نیافتن فناوری در زنجیره ارزش و نبود نگاه علمی و دانشبنیان در برنامهریزی، اجرا و بهرهبرداری است. همچنین با وجود برآورده شدن میزان تولید حدود ۶۰هزار تن میگو براساس برنامه ششم توسعه، دستیابی به هدف تولید ۱۶۰ هزار تن در برنامه پیشنهادی هفتم توسعه نیازمند ایجاد و توسعه زیرساختهای مناسب و ارتقای عملکرد مزارع موجود با بهکارگیری فناوریهای نوین و کاربردی است.
