تیشه به ریشه فرهنگ

در چند سال اخیر بازی‌های موبایلی و رایانه‌ای به زندگی بچه‌ها راه پیدا کرده و خانواده‌ها بدون توجه به پیامدهای آن، این وسایل را در اختیار آنها قرار می‌دهند. این درحالی‌است که این بازی‌ها می‌توانند به‌راحتی در ذهن و فکر کودک‌ونوجوان رسوخ کرده و آنها را به راهی بکشاند که هدف اصلی سازندگان این بازی‌ها است. بازی جزء لاینفک زندگی هر کودکی به‌شمار می‌رود اما تغییر سبک‌زندگی در سال‌های اخیر سبب رواج بازی‌های گوناگون شده است. تک‌فرزندبودن، در دسترس بودن بازی‌های موبایلی، رایگان بودن بیشتر این بازی‌ها و جذاب‌بودن گرافیک‌ سبب شده که گرایش به این بازی‌ها در بین کودکان و نوجوانان زیاد شود. این درحالی‌است که این بازی‌ها اثرات زیادی بر نگاه و دیدگاه بچه‌ها ایجاد می‌کند.

زهرا سوری، کارشناس کودک‌ونوجوان درخصوص اهمیت بازی برای بچه‌ها و بازی‌هایی که از نظر فرهنگی می‌تواند برای کودکان خطرناک باشد به جام‌جم می‌گوید: «بازی غذای روح افراد است و بزرگ‌وکوچک نمی‌شناسد. درواقع می‌توان گفت بازی حال‌وهوای زندگی‌تان را از آنچه که هست بهتر می‌کند.» او با تاکید بر این‌که درحال‌حاضر بازی‌های رایانه‌ای و موبایلی در بین بچه‌ها بیشتر از بازی‌های فکری و گروهی طرفدار دارد، ادامه می‌دهد: «وقتی بچه‌ها بازی‌های آنلاین انجام می‌دهند مدام دوست دارند خود را جای شخصیت اصلی آن قرار دهند. اصولا این شخصیت‌ها غیرواقعی و دارای نیروهای عجیب هستند که در دنیای واقعی وجود ندارند اما معمولا بچه‌ها از این قهرمانان الگوبرداری می‌کنند ولی نکته اینجاست که این شخصیت‌ها گاهی رفتارهای غیرانسانی و نابهنجار انجام و به گونه‌ای نشان می‌دهند که این رفتارها منطقی است و همین موضوع سبب می‌شود مفاهیم جدید برای بچه‌ها به ارزش تبدیل شود و قبح رفتارهای ضداخلاقی ریخته شده و تبدیل به امری عادی گردد.» سوری بر این باور است: «بازی‌های مداوم روی ذهن و روان کودکان تاثیر مستقیم می‌گذارد. این درحالی‌است که بچه‌ها و در برخی موارد خانواده‌ها گمان می‌کنند اینها فقط برای بازی و سرگرمی است و نمی‌تواند تاثیری روی کودک داشته باشد اما چه بخواهیم چه نخواهیم، بازی‌ها در عصر حاضر، هدایت‌کننده رفتارهای اجتماعی مثبت و منفی هستند.» این کارشناس کودک‌ونوجوان توضیح می‌دهد: «درحال‌حاضر خشونت در بین نوجوانان نسبتا زیاد دیده می‌شود و علت آن هم همین بازی‌هایی است که بچه‌ها انجام می‌دهند، زیرا بیشتر این بازی‌ها خشونت‌محور هستند. درواقع قهرمان بازی با خشونت و کشتن آدم‌هایی که در بازی در مقابلش قرار می‌گیرد یکی‌یکی مراحل بازی را پشت‌سر می‌گذارد و به این ترتیب نه‌تنها خشونت را یک امر قبیح جلوه نمی‌دهد، بلکه به آن معنایی قهرمان‌گونه می‌بخشد و این‌گونه نوجوانی که شخصیت بازی برایش نقش قهرمان را دارد تمامی این رفتارها را در ذهن خود نهادینه می‌کند.»

بازی‌هایی در تضاد با ارزش‌های دینی و ملی

بسیاری از بازی‌های ویدئویی و رومیزی سال‌های اخیر در دنیا، ارزش‌هایی را منتقل می‌کند که نه‌تنها در بیشتر موارد با نظام‌های ارزشی ما همسو نیست، بلکه در مفاهیم دینی، فرهنگی، اجتماعی و ملی، ضدارزش نیز محسوب می‌شود. به‌همین‌راحتی در چند سال گذشته در بسیاری از کشورها ازجمله ایران، ارزش‌ها و ضدارزش‌ها جای خود را به یکدیگر داده‌اند. سوری بر این موضوع تاکید اساسی دارد که قطعا جایگزینی بازی‌های قدیمی به‌جای این بازی‌ها برای بچه‌ها جذاب‌تر است و در این مورد ادامه می‌دهد: «در بسیاری از مواقع بچه‌ها مقصر نیستند. آنها بازی‌های گروهی و جمعی و فکری را انجام داده‌اند تا لذت این بازی‌ها را درک کنند به‌همین‌دلیل تمام وقت‌شان به این بازی‌ها می‌گذرد. اگر به هر دلیلی کودک شما تنهاست تلاش کنید یا خودتان با کودک همبازی شوید یا او را به مکان‌هایی ببرید که کودکان هم‌سن‌وسال او زیاد هستند و می‌توانند با یکدیگر تعامل برقرار کنند. زیرا بازی گروهی و فکری نه‌تنها می‌تواند باعث افزایش عملکرد مغز بچه‌ها شود بلکه می‌تواند نقش مهمی در افزایش روابط‌عمومی بچه‌ها به‌جای بگذارد.»

سکه دو روی افسردگی و شادی

تحقیقات نشان می‌دهد رابطه مستقیمی بین اعتیاد به بازی‌ها و افسردگی وجود دارد. درواقع هرکسی که بازی می‌کند لزوما افسرده نیست اما معمولا اعتیاد زیاد به بازی به افسردگی منجر می‌شود و یکی از مهم‌ترین عواقب و اثرات بازی‌ها در جامعه، افزایش تعداد افسرده‌هاست. این درحالی‌است که بازی‌های جمعی‌وگروهی می‌تواند به همه جمع شادی تزریق کند و اثر این هیجان و لذت در بازی‌های گروهی می‌تواند تا ساعت‌ها در فرد باقی بماند. سوری تاکید می‌کند: «همیشه نباید گناه را گردن بچه‌ها و اعتیاد آنها به گوشی بیندازیم. در بیشتر مواقع این ما هستیم که فضا را برای ورود بچه‌ها به این بازی‌ها فراهم می‌کنیم غافل از این‌که این بازی‌ها با فرهنگ و ارزش‌های ما در تضاد است. ما به‌جای این‌که برای نسل جوان کشور بیندیشیم و تفریح و فراغتی جذاب برای آنان طراحی و فراهم کنیم، به سایر فرهنگ‌ها اجازه دادیم به‌جای ما فکر و طراحی کنند و گویی مسئولیت این مهم را خودمان بر دوش نکشیدیم.» ایام تعطیلات نوروز زمان مناسبی است که می‌توانیم با انجام بازی‌های گروهی با بچه‌ها و اقوام و فامیل در دیدوبازدیدها حال‌وهوای خانه‌مان را بهتر کنیم و اوقات بهتر و به‌یادماندنی‌تری را برای همه رقم بزنیم.

روزنامه جام جم