این نمایشگاه یک طرح حمایتی است

حالا اولین نمایشگاه مجازی کتاب کشور بدون آن که بخواهد جایگزین نمایشگاه‌کتاب تهران باشد، به عنوان یک بازوی حمایتی از ناشران و خریداران وارد شده تا از سازوکارهای نامعقول مانند پرداخت هزینه‌های مستقیم برای جبران خسارت‌های کرونا بکاهد و با جریان انداختن گردش مالی طبیعی و ساز و کار خرید و فروش کتاب در چرخ‌دنده‌های صنعت نشر، کروناجانی دوباره به آن ببخشد. معاون اقتصاد و فرهنگ خانه‌کتاب و ادبیات ایران، بر اساس تجربه ۱۳ساله‌اش در برگزاری نمایشگاه‌های کتاب، مدعی است که اتفاقی نو و قابل اعتنا در این نمایشگاه مجازی رخ داده و می‌تواند با مشارکت خریداران شتابی پرقدرت در صنعت نشر کم‌جان این روزها ایجاد کند. گفت‌وگوی جام‌جم را با حسین صفری می‌خوانید.

برخی انتقادات از سوی ناشران نسبت به برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب بر این محور است که هزینه برگزاری این نمایشگاه می‌توانست به جبران خسارت‌های کرونا اختصاص یابد. پاسخ شما چیست؟
می‌دانید که این نمایشگاه، یک طرح حمایتی است و اصلا جایگزین نمایشگاه‌کتاب تهران محسوب نمی‌شود. بر این اساس هزینه‌ای که درباره نمایشگاه‌کتاب تهران مطرح می‌شود، نه از حیث رقم و نه از حیث منابع ارتباطی با این نمایشگاه ندارد و اصلا قابل مقایسه نیستند.

 

یعنی ممکن است دو بار برای برگزاری چنین رویدادی هزینه شود درحالی که همه از محدودیت منابع مالی مطلع هستیم؟
ببینید در شرایط کرونایی برگزاری نمایشگاه‌تهران مانند همه کشورهای دیگر لغو شد. جای این لغو شدن و ضررهایی ناشی از آن را با طرح‌های حمایتی از کتابفروشان پر کرده‌اند که ما هم طرح‌های فصلی بهارانه، تابستانه و غیره را پیش‌بینی کردیم. در خصوص ناشران هم باید چنین حمایت‌هایی اتفاق می‌افتاد؛ چرا که ناشران در اردیبهشت هر سال یک نقدینگی به دست می‌آوردند که امسال میسر نشد. بنابراین نمایشگاه در قالب طرح حمایتی از ناشران با هزینه بسیار اندک برگزار شده‌است.

هزینه‌ها را در مقایسه با نمایشگاه کتاب سالانه چطور کاهش داده‌اید؟
ما در نمایشگاه کتاب تهران بیش از ۹۰۰ نفر نیرو داشتیم درحالی که در این نمایشگاه، کار دارد با نزدیک ۵۰نفر نیرو برگزار می‌شود. در نمایشگاه کتاب، ما هزینه اجاره محل را داشتیم که عدد بزرگی بود و اینجا آن را نداریم. از سوی دیگر با اداره پست توافق‌هایی کرده‌ایم از جمله ناشرانی که فاکتورهایی زیر ۵۰ هزار تومان بفرستند، هزینه پست برایشان رایگان است یعنی از ناشر هزینه‌ای بابت پست گرفته نمی‌شود. از طرفی از مردم هم هزینه‌ای بابت پست گرفته نمی‌شود. برای بسته‌های تا دو کیلوگرم هم ناشران فقط ۵۰۰۰ تومان هزینه می‌دهند و برای بالاتر از آن هم تخفیف ۲۵درصدی پیش‌بینی شده‌است. در واقع با این توافق‌ها هزینه‌های جانبی را هم برای ناشران و خریداران کاهش داده‌ایم.
تازه همه این موارد به کنار، این تصور که بودجه سنگینی وجود داشته که می‌توانسته به ناشران اختصاص یابد کلا تصور درستی نیست و چنین بودجه‌ای وجود نداشته که حالا درباره توزیع آن صحبت کنیم.

حضور در نمایشگاه چه مزایایی برای ناشر دارد که فروش مجازی مستقل خودش نمی‌توانست برای او داشته‌باشد؟
در اولین گام، این نمایشگاه به دانشجویان، طلاب و اهل قلم برای خرید کتاب یارانه‌ای می‌دهد که طبیعتا آنان را به خرید از ناشران ترغیب می‌کند. اتفاقی که ناشران به طور مستقل نمی‌توانستند رقم بزنند. جمعا این یارانه نزدیک به ۱۵میلیارد تومان است. موضوع بعدی هزینه‌های پست است که ما بخشی را از طریق توافق‌های صورت گرفته و بخشی دیگر را از منابع خودمان پرداخت کرده‌ایم که باز هم مستقلا در دسترس ناشران نبود. موضوع مهم و مغفول سوم این که اکثر ناشران اصلا سیستم مستقل فروش مجازی ندارند و می‌توانند عناوین خود را به دست خریداران برسانند و تنها از طریق عضویت در این سامانه این امکان را کسب کرده‌اند. موضوع چهارم این که مانند هر نمایشگاه دیگری، همه ناشران در رسته‌های مختلف آموزشی، عمومی، کودک و دانشگاهی در کنار هم هستند و این مساله به خودی خود برای مخاطب مزیت و عامل جذابیت محسوب می‌شود. علاوه بر این‌که ناشرانی که از سال ۹۶ به بعد -تاکید می‌کنم- حتی یک عنوان کتاب منتشر کرده‌باشند، می‌تواند در این رویداد شرکت کند و از مزایای آن بهره ببرد. موضوع پنجم هم سراسری بودن این نمایشگاه در کل کشور است که باعث می‌شود یک ناشر یا خریدار شهرستانی ضمن برخورداری از تخفیف‌های ارسال پستی، از همه عناوین سایر بخش‌های کشور هم مطلع شود. اینها مزایایی است که واقعا برای ناشران بدون برگزاری این نمایشگاه مجازی در دسترس نیست.

با توجه به برگزار نشدن نمایشگاه کتاب پارسال، بازه زمانی لازم برای طراحی یک پلتفرم قوی را که پاسخگوی حضور این تعداد ناشر و خریدار باشد، داشتید؟
از شهریورماه گذشته که لغو برگزاری نمایشگاه قطعی شد، طرح را به صورت جدی پیگیری کردیم. البته خانه‌کتاب پیش از این شرایط هم در این زمینه فعالیت‌هایی داشته و طرح‌هایی را برای ساخت یک پلتفرم وسیع برای فروش (البته نه لزوما تحت عنوان نمایشگاه مجازی) مورد بررسی قرار داده‌بود. چهار مدل طرح بررسی شد که یکی بر اساس ثبت سفارش بود، دیگری مبتنی بر یک انبار مشترک با حضور خود ناشران بود و چند مدل دیگر که نهایتا جمع‌بندی به همراه خود ناشران بر این بهینه‌ترین شکل قرار گرفت که هم مشارکت آنها زیاد باشد و هم آن امکانات لجستیک گسترده و پرهزینه تحمیل نشود که اکنون از طریق سایت در دسترس است.

برنامه‌های جانبی نمایشگاه مانند نشست‌ها هم در این نمایشگاه مجازی برگزار می‌شوند؟
ما ۲۰نشست آفلاین و ۱۰نشست آنلاین در حوزه بین‌المللی و ۳۰نشست فرهنگی داخلی داریم که جمعا نزدیک به ۶۰نشست پیش‌بینیی شده و همگی در همان سامانه قابل شرکت هستند.

بخش فروش و نمایش بین‌المللی چگونه است و چند ناشر حضور دارند؟
از ۲۴کشور، ۱۴۰ناشر با۱۵۰۰عنوان کتاب در حوزه بین‌الملل و رایت‌سنتر نمایش داده می‌شود. اما در حوزه فروش هم کتاب‌هایی بوده‌اند که در واقع برای نمایشگاه کتاب آمده‌بودند، نزدیک به ۱۸۰هزار عنوان کتاب آمده که در دو بخش عربی و لاتین در فروشگاه، عرضه شده‌اند. اینها هم ۵۰درصد تخفیف دارد که ۳۰درصد را خود ناشران متقبل شده و ۲۰درصد با یارانه معاونت فرهنگی پرداخت شده و البته این اجازه را هم داده‌ایم که ۲۰درصد دیگر هم ناشران این بخش تخفیف قائل شوند.

وضعیت اطلاع‌رسانی به نظر خودتان مناسب بوده‌است؟ فاصله اعلام خبر و برگزاری نمایشگاه طوری بوده که حتی رسانه‌ها هم فرصت پوشش نداشتند و به نظر می‌رسد مردم مطلع نیستند.
ما دو نشست خبری گذاشتیم. البته ایین انتقاد تاحدودی وارد است اما ما هم مشکلاتی داشتیم از این قبیل که برای برگزاری این نمایشگاه باید با تعدادی از نهادها هماهنگی می‌کردیم. مانند پست که نقش آن بسیار کلیدی بود، بانک‌های عامل و سامانه ثبت‌احوال که همگی باید به این سامانه وصل می‌شدند و هر کدام هم وضعیت خاص خودشان را داشتند و هرگونه اعلام زودهنگام می‌توانست منجر به تغییراتی در توافقات با آنها شود. بخشی از تاخیر در اطلاع‌رسانی به این بازمی‌گشت اما بالاخره تلاش کردیم در این فرصت با بیش از ۲۰ اطلاعیه در حوزه‌های مختلف برای خریداران و ناشران، کار اطلاع‌رسانی را انجام دهیم.

از ظرفیت تلویزیون چقدر استفاده کردید؟
مکاتبات با صداوسیما هم انجام شده و ما بسیار مشتاقیم تلویزیون هم پای کار بیاید و کمک کند. البته رادیو بسیار همکاری کرده‌است تا همین الان هم و سیما هم ان‌شاءا... خصوصا بعد از درخواست امروز وزیر محترم ارشاد مبنی بر مددرسانی تلویزیون در این حوزه، در بخش اطلاع‌رسانی کمک خواهدکرد. واقعا کار نو و بزرگی در این حوزه انجام شده‌است. ما مدام در حال رصد نمایشگاه‌های دیگر جهان هستیم و واقعا هیچ کدام‌شان پیوست فروش ندارند و همگی رویکرد نمایشگاهی دارند. این نمایشگاه اتفاق بزرگی است که با حمایت همه بخش‌ها می‌تواند به جبران فروش ناشران کمک کند.