عدالت موقت فرهنگی (اینفوگرافیک)

استقبال از این شیوه تازه برگزاری نمایشگاه کتاب تهران، با وجود آشنایی‌زدایی و خرق عادتی که در آن رخ داده، نسبتا مناسبی بوده است. این استقبال را هم از حرف‌های ناشران و هم از اعداد و ارقام ارائه‌شده می‌توان دریافت.

به‌طور مثال علی سلیمانی که مدیر مسؤول انتشارات «نزدیک‌تر» است به ما می‌گوید که فروش کتاب‌هایش در نمایشگاه مجازی نسبت به نمایشگاه حقیقی یک‌سی‌ام بوده است.

با این‌حال در لحن او نارضایتی چشمگیری را نمی‌توان رصد کرد. البته استقبال از این شیوه جدید برگزاری، مطلقا قابل مقایسه با حضور میلیونی در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران که سال‌ها در محل برگزاری نمایشگاه‌ها و شهر آفتاب و مصلی بر پا بوده نیست، اما با این حال، چنانچه خواهیم گفت استقبال بیش از حد انتظار بوده است.

حالا که بر پله‌های انتهایی نمایشگاه مجازی کتاب تهران گام برمی‌داریم وقت آن است که برگردیم و آن را با تجهیز به نگاهی انتقادی بررسی کنیم. طبعا مسؤولان برگزاری این نمایشگاه نیز از اهالی رسانه انتظار ندارند صرفا به ستایش این اقدام بپردازند و مثل خودشان که صرفا در گفت‌وگوها، دستاوردهایشان را مکررا یادآور می‌شوند، فقط سویه‌های مثبت را برجسته کنند.

بدیهی است اگر می‌خواهیم در دوره دوم، با معضلات این دوره روبه‌رو نباشیم، باید به فکر حل‌مشکلات باشیم. دوره دوم؟! راستی، آیا قرار است دوره دومی در کار باشد؟ با رخت‌بربستن ویروس کرونا، نمایشگاه مجازی همچنان برگزار خواهد شد یا طبق روال معمول، به برگزاری نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران اکتفا خواهیم کرد؟ پاسخ این سؤال‌ها را با کلیدواژه «عدالت فرهنگی» در این گزارش پی بگیرید. علاوه بر این، ما چند ایراد فنی سایت را نیز رصد کرده‌ایم؛ ایرادهایی که حتی تا امروز، یعنی موعد اولیه پایان برگزاری نمایشگاه نیز پابرجا بوده‌اند.

سال آینده هم عدالت فرهنگی برقرار است؟!

برگزاری اولین نمایشگاه مجازی کتاب تهران، آن‌طور که باید مورد استقبال مخاطبان و رسانه‌ها قرار نگرفته اما از شما چه پنهان همان‌طور که در مقدمه نیز گفتیم، ما فکر می‌کنیم همین‌قدر از استقبال هم دور از انتظار و چشمگیر به نظر می‌رسد.

این دوگانه را، می‌توان با تحلیل دوگانه دیگری توضیح داد: این‌که انتظار نمی‌رفت از نمایشگاه مجازی کتاب تهران استقبال چندانی صورت بگیرد شاید به این دلیل بود که از همان ابتدا مسؤولان برگزاری آن اصرار می‌کردند این نمایشگاه نباید با نمایشگاه بزرگ بین‌المللی کتاب تهران مقایسه شود و نیز این‌که حالا بهتر از آنچه انتظار می‌رفت، از نمایشگاه مجازی استقبال شده هم شاید به این دلیل است که از قضا چنین مقایسه‌ای صورت گرفته و مخاطبان همیشگی نمایشگاه سالانه کتاب تهران، حالا به نمایشگاه مجازی به‌عنوان جایگزین آن رویداد بزرگ سری زده‌اند.

به هر حال حالا فارغ از این دوگانه، ادعای مسؤولان برگزاری نمایشگاه مجازی مبنی بر این‌که این رویداد، جایگزین نمایشگاه اصلی نیست، در صورتی قابل قبول است که سال آینده در روزهای برگزاری نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، همزمان نمایشگاه مجازی هم برقرار باشد تا مشخص شود این جایگزین آن نیست و سال بعد نیز این، آن نیست که جایگزین این شده است! به عبارت بهتر، اگر هم‌اکنون از عدالت فرهنگی که با برگزاری نمایشگاه مجازی حاصل شده است دم می‌زنیم، باید سال آینده نیز در خاطر داشته باشیم که چنین ادعایی کرده‌ایم و فراموش نکنیم که همزمان هر دو نمایشگاه را برگزار کنیم.

اما ماجرای تاکید مسؤولان به برقراری عدالت فرهنگی چیست؟ آنها می‌گویند حالا با برگزاری مجازی نمایشگاه، دیگر لازم نیست کسی برای شرکت در این رویداد خودش را از زاهدان و سرخس و دورترین نقاط کشور به تهران برساند، بلکه او می‌تواند در خانه‌اش بماند و نه‌تنها کتاب را بدون پرداخت هزینه ارسال، بلکه با ۲۰ درصد تخفیف دریافت کند. کاملا حرف درستی است.

بله، این‌گونه ما به ساز و کارهای برقراری عدالت فرهنگ نزدیک شده‌ایم. اما آیا تا سال پیش فکر نمی‌کردیم چرا باید آن کتاب‌دوست زاهدانی برای این‌که از تسهیلات نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران بهره‌مند شود باید صدها کیلومتر طی طریق کند؟ بسیار خب؛ حالا به‌ یک‌باره متوجه شده‌ایم به همین راحتی می‌توانیم عدالت فرهنگی را برقرار کنیم اما آیا از سال آینده که نمایشگاه را برپا خواهیم کرد، برنامه‌ای برای برگزاری هم‌زمان نمایشگاه مجازی هم داریم؟ سال آینده و سال‌های آینده نیز کتابخوان‌های زاهدانی، به عدالت فرهنگی نیاز دارند و می‌خواهند همین‌طور که امسال از راه دور کتاب‌شان را سفارش دادند و با ارسال رایگان دریافت کردند، سال‌های آینده نیز چنین امکانی را در اختیار داشته باشند.

این جمله‌ها را خوب به یاد داشته باشید. اگر سال آینده به‌دلیل برگزاری نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، از برگزاری نمایشگاه مجازی صرف‌نظر کردید، ما زل می‌زنیم توی چشم‌هایتان و می‌گوییم دیدید نمایشگاه مجازی جایگزین نمایشگاه حقیقی بود؟ دیدید تاکید بر برقراری عدالت فرهنگی، شعاری بود ‌‌یک‌باره و از سر توفیق اجباری به آن رسیدید؟ از ما گفتن.

دقیقا کجایش دولتی بود؟

بدیهی است رویدادهای بزرگ مرتبط با مقولات هنر و ادبیات در جهان را دولت‌ها برگزار می‌کنند و بخش خصوصی اغلب توان دست‌یازیدن به پروژه‌های بزرگ را ندارد.

نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران نیز که به‌عنوان بزرگ‌ترین رویداد فرهنگی کشور از آن یاد می‌شود، به لحاظ هزینه‌‌ها و گستردگی ساز و کارها رویدادی نیست که مردم بتوانند کرکره‌اش را بالا بدهند.

با این حال حالا به‌نظر می‌رسد این مردم هستند که رویداد جایگزین نمایشگاه کتاب تهران، یعنی اولین نمایشگاه مجازی کتاب تهران را برپا داشته‌اند؛ مردم یا به عبارت بهتر در اینجا ناشران. چرا این را می‌گوییم؟ چون طبعا وقتی دولت رویدادی را برگزار می‌کند، باید از آن با در اختیار قرار دادن تسهیلات حمایت کند. تصدیگری دولت جز این است مگر؟ نمی‌شود که دولت فقط در برگزاری رویدادها حضور داشته باشد و آنها را در کارنامه خود ثبت کند بدون این‌که واقعا با ارائه تسهیلات، برگزارکننده آن بوده باشد.

معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی حالا برگزارکننده نمایشگاه مجازی کتاب تهران است اما این معاونت در تصدیگری خود برای این نمایشگاه چه کرده است؟ ابتدا باید ببینیم چه تسهیلاتی در این نمایشگاه ارائه شده است.

خب یکی فروش کتاب‌ها با ۲۰ درصد تخفیف است و دیگری ارسال رایگان کتاب‌ها برای خریداران. جالب است بدانید هم تخفیف را خود ناشران می‌دهند و هم ارسال رایگان کتاب‌ها را خودشان بر‌عهده دارند. البته در این میان شرکت ملی پست ایران، ارسال مرسوله‌هایی با ارزش کمتر از ۵۰ هزار تومان را رایگان و بیش از آن را با درصدی تخفیف انجام می‌دهد.

لابد می‌پرسید پس کجای این نمایشگاه دولتی است؟ خب! دوستان یک سایت برای ناشران طراحی کرده‌اند که در آن کتاب‌هایشان را بفروشند. چی؟ آن سایت هم که درست کار نمی‌کند و یکی دو روز اول کامل مختل بوده است؟ خب دیگر!

جهت مشاهده تصویر اصلی بر روی عکس زیر کلیک کنید.

صابر محمدی - ادبیات و هنر / روزنامه جام جم