مشکلات اهواز تمامی ندارد

سرریز فاضلاب اهواز به خیابان مشکل امروز و دیروز این شهر نیست؛ گلایه‌ای است که همیشه سر زبان اهوازی‌ها بوده، کم گفته نشده و کم برایش طرح و برنامه و بودجه و اعتبار ردیف نشده؛ مشکلی که سررشته‌اش به 20 سال پیش می‌رسد و هر سال که گذشته، هم بر هزینه‌های ریالی حل و اصلاح آن اضافه شده و هم بر دامنه تبعاتش.
«حل معضل فاضلاب اهواز حالا به یک اعتبار 4500 میلیارد تومانی نیاز دارد؛ پروسه‌ای که اگر همین حالا شروع و تامین اعتبار شود پنج سال طول می‌کشد تا به سرانجام برسد.» ما این را از قول جمال عالمی نیسی فرماندار اهواز می‌نویسیم؛ مسؤولی که وقتی با او تماس گرفتیم، گفت تازه از بازدید نقاط بحرانی شبکه فاضلاب اهواز برگشته و اظهار امیدواری کرد حداقل زمستان امسال اهوازی‌ها با مشکل پس‌زدگی فاضلاب روبه‌رو نشوند.
عالمی نیسی البته تاکید کرد اهواز از مشکل فاضلاب رنج می‌برد که شبکه فاضلاب این شهر قدیمی است و در اثر سیل آسیب‌های جدی دیده و این آسیب‌ها در چند نقطه به بحران تبدیل شده؛ او اما گفت در بازدیدی که به همراه مدیر آب و فاضلاب اهواز از نقاط بحرانی شبکه فاضلاب شهر داشته، همه کارگاه‌ها را در حال فعالیت دیده و امیدوار است با توجه به اختصاص اعتبار 71 میلیارد تومانی برای رسیدگی به این مشکل، نقاط بحرانی از بحران خارج شوند!
دست‌مان خالی است
فرماندار اهواز با اشاره به همین موضوع گفت: فعلا با توجه به اعتباراتی که اختصاص داده شده هدف ما بیشتر رسیدگی به نقاط بحرانی شبکه فاضلاب و حل مشکلات آنهاست تا ان‌شاءا... به یک بستر مناسب برسیم و زمستان امسال مشکلی در شهر نداشته باشیم. برای حل مشکل اصلی شبکه فاضلاب، یعنی زیرساختی که همیشه جای خالی‌اش در شهر حس شده، دست شهر خالی است. ما این را هم از قول فرماندار اهواز می‌نویسیم که گفت هنوز اعتبار کلانی برای این‌که طرح جامع فاضلاب در این شهر اجرا شود در دست نیست! گرچه او دلخوش بود به فرمان اخیر مقام معظم رهبری به ریاست‌جمهوری برای رسیدگی به این مشکل، دلخوش به این‌که با عنایت دولت بالاخره بعد از سال‌ها اهواز از بند فاضلاب رها شود.
آب و فاضلاب: شهرداری مقصر است
مدیر جدید آبفای اهواز ریشه این مشکلات را در شبکه فاضلابی دید که از ابتدا مختلط تعریف نشده؛ او به ما گفت: شبکه فاضلاب اهواز یک شبکه مجزاست، یعنی از موقعی که این شبکه طراحی شده، برای آب‌های سطحی طراحی نشده و کشش آب‌های سطحی را ندارد، بنابراین طبق دستورالعمل ماده 55 قانون شهرداری‌ها که عنوان می‌کند شهرداری متولی آب‌های سطحی در سطح شهر است، مسؤولیت رسیدگی به این بخش به‌عهده شهرداری‌هاست.
مریدی تاکید کرد: در شهر اهواز بزرگ‌ترین مشکل ما این است که شبکه مجزاست و شهرداری برای بحث آب‌های سطحی نیامده یک شبکه پیش‌بینی کند؛ البته پول گرفته و مطالعات انجام داده ولی خیلی از بخش‌های اهواز بدون شبکه آب‌های سطحی است. لذا با کوچک‌ترین بارندگی ای که در این شهر رخ می‌دهد، ما با پس‌زدگی فاضلاب روبه‌رو می‌شویم.
او اما قبول کرد که شبکه فاضلاب شهری اهواز قدیمی و فرسوده است و با اشاره به این موضوع گفت: «اهواز حدود 2800 کیلومتر شبکه فاضلاب دارد که از این مقدار، بیش از 50 درصد قدیمی و فرسوده است، چراکه از ابتدا در ساخت آن از لوله‌های بتونی استفاده شده و به‌خاطر گاز CO2 که از فاضلاب متصاعد می‌شود و خاصیت خورندگی بالایی دارد، این لوله‌ها دچار خوردگی شده‌اند و با این وجود درحال سرویس‌دهی هستند.»
تخریب بیشتر شبکه با سیلاب فروردین
با تمام این تفاسیر شبکه فاضلاب اهواز از فروردین امسال یعنی درست از زمان سیل با یک مشکل جدی‌تر روبه‌رو شده است؛ مشکلی که حال رسیدگی به آن اولویت اول آبفای اهواز است و مریدی درباره‌اش گفت: بعد از سیل به همه کلکتورها (خطوط اصلی جمع‌کننده فاضلاب) آسیب وارد شد و طبق آمارها در اهواز
220 نقطه ریزشی داشتیم که از این تعداد، وضعیت 30 نقطه اصلی بحرانی و حاد بود، یعنی سیل به بیش از 90 کیلومتر از شبکه فاضلاب اهواز آسیب جدی زده بود که همان موقع 460 میلیارد تومان برآورد خسارت شد.» نتیجه این اتفاق، درنهایت به مناقصه گذاشته شدن ترمیم این خطوط اصلی در شبکه فاضلاب اهواز بود. اتفاقی که مریدی درباره‌اش گفت: با 22 پیمانکار عملیات ترمیم شروع شد و درحال حاضر 50 کیلومتر بازسازی شده، اما 40 کیلومتر باقی مانده و با تمام قوا در حال فعالیت هستیم تا وضعیت فاضلاب اهواز را به قبل از وقوع سیل برگردانیم؛ یعنی زمانی که شبکه هنوز در مدار بود و ویرانی نداشت.
مدیرآبفای اهواز ادامه داد: فعلا اولویت ما حل مشکل این نقاط بحرانی است اما همزمان پیگیر طرح جامع فاضلاب هم هستیم، اما این طرح را هم برای بازنگری داده‌ایم، چون اعتقاد داریم وضعیت موجود اهواز با آنچه در طرح جامع برایش طراحی شده، تغییر کرده است.
از وام بانک جهانی چه خبر؟
طرح جامعی که مریدی از آن صحبت می‌کند، طرحی قدیمی است که کلنگش 14 سال پیش خورده و طبق آمارها فقط 41 درصد پیشرفت داشته. مدیر آبفای اهواز افزود، برای اجرایی شدن این طرح و سروسامان دادن به شبکه فاضلاب اهواز به 4500 میلیارد تومان اعتبار و حدود پنج تا شش سال کار مداوم نیاز است. این عدد و رقم‌ها ما را یاد وام 279 میلیون دلاری ای انداخت که فروردین 83 یعنی 15 سال پیش، قرارداد نهایی پرداختش از سوی بانک جهانی با معاون وقت امور بین‌الملل وزیر امور اقتصادی و دارایی و قائم مقام وقت وزیر نیرو امضا شد؛ وامی که قرار بود برای توسعه فاضلاب شهری شهرهای اهواز و شیراز استفاده شود. رقمی قابل توجه که اگر درست مدیریت می‌شد، می‌توانست مرهمی روی زخم فاضلاب این شهر بگذارد. سراغ این وام را که از مدیر فعلی ابفای اهواز گرفتیم، گفت از گذشته خبر ندارد و تا جایی که می‌داند نتواسته‌اند از این وام به خوبی استفاده کنند، بخش اندکی از آن در شهر هزینه شده و بقیه برگشت داده شده!
شهرداری: اداره فاضلاب مقصر است
ما برای پیگیری بیشتر وضعیت شبکه فاضلاب اهواز سراغ شهرداری هم رفتیم، همان نهادی که از دید شهروندان شهر مسؤول رسیدگی به مشکلات شهر است و البته به گفته مدیرآبفای اهواز هم مسؤول بخشی از مشکلات پس زدگی فاضلاب. با توپی که مریدی به زمین شهرداری انداخت، ما پای حرف‌های علیرضا عالی‌پور، معاون خدمات شهری اهواز نشستیم و او به ما گفت رسیدگی به معضل فاضلاب در شهر اهواز در نظرسنجی‌هایی که شهرداری از طرق مختلف انجام داده، درخواست اول شهروندان این شهر است.
او البتــــــــه ســـــــــفت و ســــــــــــــخت از مجموعه‌اش دفاع کرد که در بحث فاضلاب مسؤولیتی متوجه شهرداری نیست و در توضیح بیشتر گفت: تا قبل از سال 70 و تاسیس شرکت آب و فاضلاب، شهرداری‌ها متولی احداث کانال یا لوله‌های فاضلاب بودند در اهواز ما اینها را به‌صورت مرتب اجرا کرده بودیم، یعنی شبکه توامان برای دفع آب‌های سطحی و فاضلاب طراحی شده بود که به‌خاطر این‌که بارش طبیعی سالانه در اهواز پایین است، هیچ مشکلی از این بابت در شهر به‌وجود نمی‌آمد. اما از سال 70 به بعد که این مسؤولیت به شرکت آب و فاضلاب واگذار شد، دیدیم که قطر لوله‌های به کار رفته در فاضلاب شهری کاهش پیدا کرد، جنس این لوله‌ها ضعیف شد و مهم‌تر از همه این‌که متناسب با توسعه شهر اهواز، شبکه فاضلاب توسعه پیدا نکرد. یعنی اگر تا سال 70 فقط در محله‌های شرکت نفتی ما شبکه مجزای فاضلاب داشتیم و بقیه شبکه‌های شهر توامان بودند، بعد از این سال چون شرکت آب و فاضلاب این رویه را ادامه نداد، سال به سال فقط به تعداد شبکه‌های مجزا افزوده شد و همزمان با آن، شبکه موجود هم به‌موقع تعمیر و نگهداری نشد.
آب‌های سطحی اولویت اهواز نیست
مشکل اصلی فاضلاب اهواز اما به گفته این مقام مسؤول در شهرداری اهواز از آذر سال گذشته شروع شد، از بارندگی شدیدی که بعد از 12 سال خشکسالی در این شهر رخ داد و باعث گرفتگی‌های شدید در شبکه فاضلاب شد چراکه خطر آبگرفتگی به‌خاطر 12 سال خشکسالی احساس نمی‌شد و باران همه را غافلگیر کرد.
وقتی به عالی‌پور، صحبت‌های مدیر آبفای اهواز را انتقال دادیم و این‌که شهرداری باید یک شبکه مجزا برای رسیدگی به آب‌های سطحی در شهر بزند، گفت: شرکت آب و فاضلاب مدعی است که با حدود 5000 میلیارد تومان به مشکل شبکه فاضلاب رسیدگی می‌کند، ولی ما برای احداث یک شبکه جدید برای آب‌های سطحی به ده هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز داریم که خب معلوم است، اولویت شهر نیست و اعتباری به آن نمی‌دهند، چراکه فاضلاب گرفتاری 365 روز مردم این شهر است، اما آب‌های سطحی درنهایت ده تا 15 روز از سال مردم را درگیر می‌کند.

اهواز، وامدار یک شبکه فرسوده

اهواز شبکه فاضلاب دارد! نه این‌که نداشته باشد، اما مشکل بزرگ اینجاست که از مجموع 2800 کیلومتر شبکه جمع‌آوری و خطوط اصلی انتقال فاضلاب این شهر، نیمی از آن فرسوده است؛ مشکلی که هر بار به یک بهانه فاضلاب متعفن و بدبو را راهی خیابان‌های اهواز کرده و هر از چندگاهی به تغییر و برکناری یکی از مدیرعامل‌های شرکت آب و فاضلاب این شهر انجامیده. نشان به نشان آخرین برکناری درست در روزهای پس‌زدگی فاضلاب در فروردین امسال همزمان با سیل که نتیجه اش خداحافظی فردوس کریمی، مدیرعامل آبفای اهواز از صندلی مدیریتش بود. شرکت آب و فاضلاب اهواز بعد از این اتفاق یک سرپرست به خودش دید و در نهایت سکان هدایتش رسید به بهنام مریدی؛ پای حرف‌هایش که نشستیم گفت دوماه بیشتر نیست که مدیر شده، اما گفت وضعیت فاضلاب اهواز فوق بحرانی است، آن‌قدر که مورد توجه مقام معظم رهبری هم قرار گرفته و این یعنی مشکلات ریشه‌ای بسیار جدی در این شبکه.

مینا مولایی
ایران