رفاقت با همسایه‌های نیما

نام کتاب «شعر بلند شرایط» است که همین ابتدای هفته در نشر افراز و در سری «از حاشیه» این انتشارات که چند سالی است به کوشش امین مرادی آغاز به کار کرده، منتشر شده است.
این شعر بلند در واقع منظومه‌ای اپیزودیک است که طی سه سال، از 1395 تا 1398، نوشته شده است. شعر بلند شرایط دومین کتاب شعر فرشاد سنبل‌دل پس از مجموعه شعر «متروپلیس» است که سال 94 در شمارگان محدود منتشر شد.
شعر بلند شرایط و شاعران حاشیه
سنبل‌دل درباره ربط شعر بلند شرایط با دغدغه‌هایش با جریان‌های حاشیه‌ای شعر می‌گوید: «منظومه‌ای است درباره آن بخش از شعر فارسی که در حاشیه مانده است. این اثر به نوعی بیان شعری پژوهشی است درباره جریان‌های حاشیه‌ای مدرنیسم در شعر فارسی، از دوره قاجار تا به امروز که در مراحل پایانی تنظیم و نگارش قرار دارد. منظومه‌ شعر بلند شرایط، شعری است که مشترکا توسط نحله‌های ادبی یا فردیت‌های تاریخی شعر فارسی که گاه از آن به عنوان آوانگارد یا اکسپریمنتال یاد می‌شود نوشته شده است؛ حال این‌که این شعر مشترک محلی شده برای نزاع بر سر ضرورت نوشتن شعر در مقطع کنونی.»
او درباره چگونگی‌های این ارتباط اضافه می‌کند: «این پژوهش در پی بررسی نسبت تجربه فرمی در شعر مدرن فارسی و کارکردهای سیاسی اثر ادبی است. شعر بلند شرایط نیز تلاش می‌کند به مثابه یک فرم تجربی امکان نوشته‌شدن شعر فارسی را به چالش بکشد.»
این شاعر و پژوهشگر درباره پژوهشی که در دست نگارش دارد، می‌گوید: «این پژوهش آثار شاعرانی را مورد بررسی قرار می‌دهد که یا از متن تاریخ شعر مدرن کنار گذاشته شده‌اند یا شعرهای تجربی خود را از انظار عموم به دور نگاه داشته‌اند. مهم‌ترین این شاعران شاید یغما جندقی، محمد مقدم، ذبیح بهروز، شین پرتو، تندر کیا و هوشنگ ایرانی باشند».
اگر می‌خواهید بدانید مابه‌ازاهای حضور شاعران این اثر پژوهشی در کتاب شعر بلند شرایط چیست باید بگوییم در این منظومه، برخی از این شاعران صاحب صدا شده‌اند یا در صدایی که اندیشه‌های آنها را نمایندگی می‌کند، مستحیل شده‌اند.
گزارش درباره تندر کیا
سنبل‌دل، پژوهش در آثار شاعران حاشیه‌ای شعر مدرن فارسی را سال‌ها پیش وقتی دانشجوی زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران بود، شروع کرد. کتاب «گزارش نهیب جنبش ادبی شاهین» که با پژوهش و گزینش او منتشر شد و مقدمه‌ای است بر شعر تندر کیا، مدعی ابداع شعر نویی دیگر در موازات نیما، حاصل کار او در همین دوره است.
در طول تاریخ شعر نوی فارسی، همواره اهمیت شعر تندر کیا، شاعر آوانگارد معاصر نیما یوشیج نادیده گرفته شده و بحث درباره کار و شعر او در کتاب‌های تاریخ ادبی معاصر چندان جایی نداشته است. از همین‌رو سنبل‌دل در کتابش درباره او، گزارشی از کار و شعر تندر کیا و گزیده‌ای از اشعار او به دست داده است.
از تندر کیا تا محمد مقدم
اما کاری که سنبل‌دل در رابطه با تندر کیا کرد، مقدمه‌ای بود بر تحقیقات عمده‌اش درباره شاعرانی چون تندر کیا. او در این باره می‌گوید: «در سال‌های تحصیل در دانشگاه تهران به این نتیجه رسیدم خلأ عمده‌ای در زمینه شناخت احوال و آثار شاعران حاشیه‌ای و از آن مهم‌تر شناخت امکانات و پیشنهاداتی که شعر ایشان مطرح می‌کند، وجود دارد. به‌ویژه شعر و اندیشه شاعرانی که به موازات نیما ادعای نوآوری در شعر مدرن فارسی داشتند به شکل غریبی از صفحات تاریخ ادبیات حذف شده است. به همین دلیل در فاز اول، حدود سه سال، به جمع‌آوری آثار این شاعران پرداختم و در فاز دوم، پژوهش‌هایی را آغاز کردم که ابتدا با کار بر تندر کیا آغاز شد و با کار روی شعر محمد مقدم در قالب پایان‌نامه مقطع فوق‌لیسانس ادامه یافت که امیدوارم در ماه‌های آخر سال جاری وارد پروسه انتشار شود. البته در سال‌های تحصیل در مقطع دکتری و در راستای نگارش رساله جامعی درباره شعر تجربی و آوانگارد فارسی مقالاتی به زبان انگلیسی نوشته‌ام که امیدوارم به زودی فرصتی ایجاد شود تا همه را به فارسی برگرداندم.»
غبارروبی از کتاب‌های نایاب
اگر از دنبال‌کننده‌های صفحه شخصی فرشاد سنبل‌دل در اینستاگرام باشید، لابد تصاویر منابع بسیار کم‌یاب و نایاب را که او با سختی به آنها دسترسی پیدا کرده، دیده‌اید. سنبل‌دل حالا درباره همین پروسه می‌گوید: «برای تهیه آثار شاعران در حاشیه، که هم منابع تحقیق و هم شعر من بوده‌اند، مدت‌زمان طولانی صرف شد. شعر بلند شرایط هم محصول سال‌هایی است که من درگیر یافتن و دریافتن این شعرها بودم و شاید به همین مناسبت باشد که این شعر را شعری مشترک و حاصل گفت‌وگوی تمام شاعران محذوف از ادبیات فارسی می‌دانم.»