مهمان داریم!

منتظر ماه عزیزیم!

آمدن رمضان را جشن بگیرید و به طرق مختلف علاقه و اشتیاق خود را نسبت به انتظار آمدن این ماه و برکات آن نشان دهید، مثلا همان‌طور که با وعده‌و‌وعیدهای گوناگون فرزندتان را برای انجام کاری مطلوب تشویق کرده و در دل او یک انتظار خوش ایجاد می‌کنید در مورد ماه مبارک نیز می‌توانید چنین کاری انجام دهید، به طور مثال با تعابیر مثبت و شیرینی چون ماه عزیز، ماه خدا، ماه قرآن، ماه قشنگ و... از آمدن این ماه یاد کرده و از به‌کار بردن هر گونه عبارت و اصطلاحی که مملو از بار منفی یا تعابیر منفی است به‌شدت اجتناب کنید و اجازه دهید این ماه به صورت ویژه و با جلوه‌های امیدبخش و خوشایندی چون بخشش، اجابت دعاها و خواسته‌ها، خشنودی و رضایت خدا و... در ذهن کودک و نوجوانانتان حک و تداعی شود.
از سوی دیگر برای عملی کردن اصل انتظار که یکی از اصول تشویقی در تربیت کودک است توصیه می‌کنیم عامل انتظار را منوط به رفتاری کنید که برای کودک بسیار مطلوب و دلخواه است و او را برای حصول آن مشتاق و حریص می‌کند مثلا هنگام تهیه اقلام مواد غذایی مورد نیاز ماه رمضان، کودکتان را همراه خود ببرید و با توضیح درست جریان خرید این ماه، به او اجازه دهید تمام خوراکی‌های دلخواه خود را انتخاب و در وعده افطار یا سحر به عنوان جایزه روزه‌داری از آنها استفاده کند.

از کله‌گنجشکی تا قرائت قرآن

از زیبایی‌های ساعات سحر و افطار، دعا و نیایش، آداب روزه‌داری و روزه‌دار واقعی با کودک سخن بگویید و در صورت لزوم برای او از روزه کله‌گنجشکی بگویید و با تعابیر زیبا و عامیانه به کودک توضیح دهید که چرا باید روزه کله‌گنجشکی بگیرد و چگونه می‌تواند با گرفتن روزه کله‌گنجشکی، خواندن قرآن و نماز، کمک به دیگران و... در جهت رضای خدا گام بردارد. با توجه به سن و توان جسمی کودک، زمان روزه‌داری او را تعیین کنید، مثلا اگر کودک شما سنِ کمی دارد از دو یا سه ساعت مانده به زمان افطار، او را ترغیب به روزه‌داری کنید یا اگر کودکتان بزرگ‌تر است، قوه و توان بالایی دارد، اجازه دهید بعد از صرف ناهار، روزه خود را شروع کند یا آن که بعد از میل سحری تا ظهر روزه بگیر‌د و بعد از صرف وعده ناهار دوباره تا افطار روزه خود را ادامه دهد.
نکته مهم دیگری که باید در زمینه روزه‌داری کودکان یادآور شویم این است که هرگز اجازه ندهید گفته‌ها یا اظهار‌نظرهای شخصی اطرافیان مثل هنوز بچه است؛ این بچه خیلی ضعیف و ناتوان است؛ چرا او را مجبور به روزه گرفتن می‌کنید و از همه مهم‌تر تأیید حرف‌ها و گفته‌های آنها از جانب شما، کودک را دچار تردید و شک کند، در چنین شرایطی برخوردی قاطعانه داشته باشید و از کودک حمایت کنید و بگویید: ماشاا... آنقدر بزرگ شده؛ که خودش تصمیم می‌گیرد که روزه بگیرد یا نه . از سوی دیگر، با توجه به پاداش زیادی که قرائت قرآن در این ماه دارد، رمضان و روزه گرفتن را بهانه‌ای برای انس گرفتن کودک با قرآن در نظر بگیرید. برای مانوس شدن کودک با قرآن تمام تلاش خود را به‌کار گیرید، به طور مثال برای انس کودک با کلام وحی بهتر است تلاوتی را انتخاب کنید که کودک به آسانی جذب آن شود، به طوری که مخارج حروف برای کودک واضح باشد و او بتواند ‌به‌راحتی و به‌درستی آیات را بخواند یا حفظ کند. برای درک بهتر و تفهیم درست‌تر توصیه می‌کنیم معانی آیات را برای کودک توضیح دهید و اجازه تفحص، کنجکاوی و پرسش به او بدهید. حتی برای پیشبرد بهتر و موفقیت بیشتر پیشنهاد می‌دهیم سیستمی را به شکل اسباب بازی یا گوشی همراه، برای ضبط صدای کودک تهیه کنید و صدای کودک را هنگام قرائت قرآن ضبط کنید تا او بعد با شنیدن صدای خود که معمولا برای کودک خوشایند و دوست‌داشتنی است، ترغیب به قرائت و حفظ قرآن شود.

فلسفه روزه‌داری

با فرا رسیدن این ماه، کودک را با مفهوم اولیه روزه، فلسفه و پاداش روزه‌داری آشنا کنید. با بیان داستان‌های مختلف یا بازگو کردن قصه‌های دوران کودکی خود یا اطرافیانی که کودک نسبت به آنها شناخت دارد حس پرستش او را تقویت کرده و او را ترغیب به روزه‌داری کنید. حتی بهتر است با توجه به سن و استدلال ذهنی کودک، معنای روزه، ارکان و اصول آن را به چالش بکشید و اجازه دهید کودک با دانش و اندوخته‌های ذهنی خود در این زمینه مواجه شود و اطلاعات خود را بازسازی یا تکمیل کند.

وعده افطار، ضیافت بزرگ کودکانه

برگزاری جشن تولد معنوی و خاطره‌انگیز کردن اولین روزه در ذهن کودک یکی از آن راهکارهایی است که باعث ایجاد علاقه و انگیزه کودک به مسائل دینی می‌شود، اما با این حال بهتر است وعده‌های افطار را به خاطره‌هایی همیشه به یاد ماندنی در ذهن کودک تبدیل کنید، با نوآوری در سفره افطار و سفره‌آرایی متفاوت و زیبا، با تهیه غذاهای خوشمزه، لذید و مورد علاقه کودک، با کنار هم بودن اعضای خانواده، رفتن به پارک یا جایی دلنشین، یا افطاری دادن و رفتن به مهمانی و... اشتیاق رسیدن به لحظات شیرین افطار را که برای کودکان بسیار دلنشین و جذاب است، بیشتر کنید. بهتر است هنگام افطار، پذیرایی را از کودکان شروع کنید یا در مهمانی‌ها سفره افطار جداگانه‌ای برای کودکان پهن کنید و اجازه دهید کودکان با دور هم نشستن و به دور از آداب و رسوم دنیای بزرگسالانه با طعم شیطنت‌های کودکانه افطار کنند و لحظات دم افطار را آن‌گونه که دوست دارند تجربه کنند.

مواظب رفتار و کلامتان باشید

رفتارهای نامطلوب و شیطنت‌های کودکانه او را متضاد با رفتار دینی و حس پرستش تعریف نکنید، برخی پدر و مادرها به منظور تادیب یا اصلاح رفتار کودک برخورد دوگانه‌ای دارند و کودک را به خاطر روزه‌داری تحت فشار قرار می‌دهند و بر رفتارهای نامطلوب او به عنوان اشتباهاتی جبران‌ناپذیر که مانع توجه به رفتارهای مثبت است، تاکید می‌کنند؛ مثلا به کودک می‌گویند: تو که مرا اذیت کردی و داد و فریاد می‌کنی؛ چرا روزه می‌گیری؟ بهتر است خودت را به زحمت نیندازی چون روزه‌ات قبول نیست! به جای سرزنش و نکوهش‌های کوبنده که مانند بازدارنده‌ای قوی است و نه‌تنها خطای کودک را اصلاح نمی‌کند، بلکه مانع ادامه رفتار مثبت و روزه‌داری کودک می‌شود به کودکتان بگویید: تو که بچه خوبی هستی و روزه می‌گیری و خدا را دوست داری، باید حواست باشه که داد نزنی و کسی را اذیت نکنی تا خدا خوشحال باشه و بیشتر دوستت داشته باشه.

نسرین صفری/ روان‌شناس بالینی