شیرینی تلخ

شیرینی، شکلات، کیک، ساندویچ پر از پنیر، سیب زمینی سرخ شده، نوشابه و...، کمتر کسی می‌تواند از اینها بگذرد و این خوراکی‌ها به قدری وسوسه‌کننده هستند که بیشتر افراد آنها را بارها می‌خورند.

محبوبیت این خوراکی‌ها در زندگی شهری، چند برابر است، چون بیشتر افراد وقت کمی برای پخت و پز در خانه دارند. همه اینها در کنار هم، بعلاوه عدم تحرک و چاقی، افراد زیادی را در سراسر جهان در آستانه ابتلا به دیابت قرار می‌دهد. بیماری‌ای که به دو شکل نوع یک و نوع دو بروز می‌کند و هم می‌تواند از سن کم همراه افراد باشد و هم به صورت اکتسابی و بر اثر سبک زندگی افراد را دچار کند.

14 نوامبر یعنی 23 آبان ماه، روز جهانی دیابت نامگذاری شده است و در کشورمان نیز وزارت بهداشت هفته دیابت را برگزار می‌کند که نشان‌دهنده اهمیت و آسیب‌های جدی این بیماری است.

امروز در یک پرونده همه چیز را با شما درباره دیابت در میان می‌گذاریم.

دیابت از کجا می‌آید؟

دلایل زیادی در ابتلا به دیابت در سنین مختلف نقش دارند. برای مثال، برخی نوزادان به دلیل اختلالات مادرزادی می‌توانند دچار دیابت شوند. همچنین ابتلا به برخی بیماری‌های ویروسی در سن کم، می‌تواند دلیلی برای تخریب سلول‌های پانکراس (مسؤول تولید انسولین) باشد که همین مساله، ابتلا به دیابت را در پی دارد. یکی دیگر از مهم‌ترین دلایل ابتلا به دیابت، چاقی به حساب می‌آید. علاوه بر این، برخی خانم‌ها به دلیل بارداری دچار دیابت می‌شوند.

عوارض دیابت کنترل نشده

نوسانات شدید قند، می‌تواند خطرات زیادی به همراه داشته باشد و مشکلات بسیار جدی و حتی مرگ را برای فرد به همراه داشته باشد. به همین دلیل دیابت و قند خون باید کاملا کنترل شود. افراد مبتلا به دیابت، بیش از سایر افراد در معرض ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی هستند، ضمن این‌که ابتلا به بیماری‌های کلیوی می‌تواند گریبانگیر مبتلایان به دیابت شود. سکته مغزی، ابتلا به انواع عفونت‌و... از مهم‌ترین عوارض دیابت محسوب می‌شوند.

نوع یک یا دو؟

به‌طور کلی، دیابت به دو نوع یک و دو دسته‌بندی می‌شود و این دیابت‌ها، تفاوت‌هایی با هم دارند.

دیابت نوع یک: دلیل اصلی ابتلا به این نوع دیابت، مشخص نیست، ولی بیش از همه ژنتیک در ابتلا به این نوع دیابت نقش دارد؛ البته ابتلا به برخی بیماری‌های ویروسی نیز می‌تواند سبب بروز دیابت شود. در دیابت نوع یک، بدن فرد انسولین تولید نمی‌کند و فرد برای ادامه حیات، وابسته به تزریق انسولین است.

دیابت نوع دو: گرچه ژنتیک هم می‌تواند در ابتلا به دیابت نوع دو نقش داشته باشد، ولی مهم‌ترین عامل ابتلا به این نوع دیابت، چاقی محسوب می‌شود و به همین دلیل این نوع دیابت وابستگی زیادی به سبک زندگی دارد. انسولین در این نوع دیابت در بدن ساخته می‌شود، ولی مقدار آن معمولا کم است یا این‌که به دلیل مقاومت بافت‌ها نسبت به انسولین، عملکرد خوبی برای انسولین وجود نخواهد داشت.

نشانه‌هایی برای جدی گرفتن!

دیابت نیز مانند هر بیمار دیگری، نشانه‌هایی دارد که در صورت مواجه شدن با آنها، برای بررسی و تشخیص قطعی باید به پزشک مراجعه کرد و داشتن علائم به تنهایی دلیل بر ابتلا یا عدم ابتلا به دیابت نیست و آزمایش و نظر پزشک همه چیز را تعیین می‌کند. به طور کلی برخی از این نشانه‌ها عبارتند از:

تکرر ادرار: یکی از علائم مهمی که نباید آن را نادیده گرفت، تکرر ادرار است و آن دسته از افرادی که بیش از حد نیاز به دفع ادرار دارند، ممکن است به دیابت مبتلا باشند. البته بیماری‌های زیادی در بروز تکرر ادرار نقش دارند، ولی به هر حال این علامت را نباید نادیده گرفت و برای بررسی علت آن باید حتما به پزشک مراجعه کرد.

تشنگی زیاد: آن دسته از افرادی که به دیابت مبتلا می‌شوند و از این مساله آگاهی ندارند، معمولا دچار تشنگی بیش از حد می‌شوند که این تشنگی با نوشیدن آب نیز برطرف نمی‌شود. چنانچه تشنگی بیش از حد وجود داشته باشد، بررسی دلیل آن توسط پزشک ضروری است.

مشکل در بینایی: با توجه به این‌که بیماری در چه مرحله‌ای باشد، علائم آن نیز متفاوت است، ولی تغییرات در بینایی بویژه به صورت ناگهانی می‌تواند یکی از علائم ابتلا به دیابت به حساب بیاید این مساله نیز به بررسی توسط پزشک نیاز دارد.

زخم‌های طولانی‌مدت: روند بهبود زخم در افرادی که به دیابت مبتلا هستند معمولا کند است، به همین دلیل در صورت مواجه شدن با زخم‌هایی که بهبود آنها بیش از حد زمان می‌برد، باید به پزشک مراجعه کرد.

خستگی و ضعف: افراد مبتلا به دیابت اغلب به مشکل خستگی و ضعف مبتلا هستند. به همین دلیل خستگی و ضعف یکی دیگر از مواردی است که باید بررسی شود.

دیابت دارم؟!

برای تشخیص دیابت باید از آزمایش خون کمک گرفت که این نوع آزمایش، به صورت ناشتا انجام می‌شود و نتیجه آزمایش هر چه باشد، پزشک باید آن را با در نظر گرفتن عواملی چون سابقه خانوادگی، وزن فرد، اختلالات مادرزادی، سابقه ابتلا به ویروس‌ها و ... مورد بررسی قرار بدهد و در کنار آن معاینات بالینی نیز انجام بدهد. به همین دلیل فرد نباید خودش به تنهایی آزمایش را بدون نظر پزشک بررسی کند.

سایر علائم:

گرسنگی بیش از حد

ابتلا به عفونت‌های مکرر

بی‌حسی و ضعف در اندام‌هایی چون دست و پا

خشکی و خارش پوست

کاهش وزن بدون تغییر در رژیم غذایی

ابن سینا، کاشف دیابت

بیماری قند که با نام دیابت نیز شناخته می‌شود، توسط بو علی سینا در قرن 12 میلادی، معرفی شد و بعد از آن در قرن 17 میلادی با پیشرفت‌های بیوشیمیایی، بیولوژیکی و بالینی کشف شد.

فردی به نام فهلینگ (Fehling)، سال 1848 میلادی، توانست روش پیدا کردن قند در ادرار را کشف کند که بعد از او این تحقیقات توسط افراد دیگری تکمیل شد و امروزه این بیماری براحتی قابل تشخیص است.

چه وقت به پزشک مراجعه کنید؟

پاسخ به این سوال که برای بررسی ابتلا به دیابت باید چه زمانی به پزشک مراجعه کرد، کاملا نسبی و از هر فرد به فرد دیگر متفاوت است. برای مثال، خانم‌های باردار چون می‌توانند به دیابت مبتلا شوند، زیر نظر پزشک باید آزمایش جی.تی.تی (GTT) را در هفته 24 تا 28 بارداری انجام بدهند. گفتنی است اگر خانمی سابقه دیابت بارداری قبلی یا نشانه‌هایی از دیابت بارداری را داشته باشد، این آزمایش بنا‌بر نظر پزشک می‌تواند در بازه زمانی زودتری انجام شود. علاوه بر خانم‌های باردار، آن‌دسته از افرادی که در والدین آنها دیابت دیده می‌شود، باید به‌صورت غربالگری و دوره‌ای، حتما زیر نظر پزشک مورد بررسی قرار بگیرند حتی در شرایطی که علائمی ندارند، این کار باید انجام شود. افرادی که به چاقی مبتلا هستند یا بیماری‌های دیگری دارند، ممکن است توسط پزشک برای بررسی دیابت نیاز به آزمایش داشته باشند.

درمان‌های دیابت

دیابت از هر نوعی که باشد، درمان قطعی ندارد و تنها می‌توان آن را کنترل کرد، حتی جراحی‌های متابولیک نیز نمی‌توانند این بیماری را کاملا درمان کنند و تنها سبب کاهش قند می‌شوند، ولی فرد همچنان باید دارو مصرف کند. امروزه، پیشرفت‌های زیادی در رابطه با داروهای خوراکی و تزریقی دیابت دیده می‌شود و انواع و اقسام انسولین نیز در بازار وجود دارد. این داروها به نسبت داروهای قدیمی، عوارض کمتری دارند، نیاز فرد برای دفعات مصرف را کاهش می‌دهند و با توجه به وضعیت هر بیمار می‌توانند مورد استفاده قرار بگیرند یعنی دست پزشک برای انتخاب هر دارو متناسب با بیمار باز است. افراد مبتلا به دیابت باید تحت نظر پزشک باشند و بدرستی داروهای خود را مصرف کنند. علاوه بر این، افراد باید حتما از متخصص تغذیه نیز کمک بگیرند و برنامه غذایی خود را به دقت مدیریت کنند. انتخاب نوع غذاها و خوراکی‌ها و مدیریت کالری‌های دریافتی برای این افراد ضروری است و باید مراقب نوسانات قند بود و آن را کنترل کرد. همه افراد چه به دیابت مبتلا باشند چه نباشند، باید ورزش کنند و وزن خود را تحت کنترل داشته باشند تا دچار مشکلات جدی نشوند.

آزاده جلالوند