پژواک آرامش

واقعیت این است رسانه‌ها به‌دلیل کارکرد آگاهی بخشی و روشنگری همچنین آموزش مهارت‌های رفتاری نقش بسزایی در حل مسائل رفتاری و فردی داشته و اغلب مخاطبان نیز رسانه‌ها بویژه رادیو و تلویزیون را به‌عنوان یک مرجع و منبع مطمئن و موثق حل مشکلات رفتاری خود می‌دانند و به آن باور دارند. همین باور و اعتماد عمومی است که مسئولیت رسانه‌ها را در قبال سلامت روحی و روانی مردم بیشتر می‌کند.

انواع برنامه‌های روان‌شناسی در رادیو

گرچه مطلب ما درباره برنامه‌های روان‌شناسی رادیو سلامت است، اما این برنامه‌ها صرفا به این شبکه رادیویی ختم نمی‌شود و اغلب شبکه ها دست‌کم یکی دو برنامه روان‌شناسی محور دارند. به‌طور کلی می توان برنامه‌های روان‌شناسی رادیو را به دو گروه عمده تقسیم کرد. برنامه‌های مشاوره و برنامه‌های تحلیلی ـ آموزشی. در برنامه‌های مشاوره با حضور روان‌شناس یا مشاور به پرسش‌ها و سوالات مخاطبان در حوزه‌های مختلف روان‌شناسی پاسخ داده شده و در واقع این برنامه‌ها به نوعی کارکرد بالینی و درمانی دارند. هر چند سویه درمانی آنها خیلی وسیع و عمیق نیست و بیشتر به راهنمایی کردن نزدیک است. اما برنامه‌های تحلیلی و آموزشی در حوزه روان‌شناسی، غالبا سوژه محور بوده و درباره یک موضوع خاص در حوزه روان‌شناسی بحث و گفت‌وگو و تبادل نظر صورت می‌گیرد، مثلا درباره افسردگی، پرخاشگری یا استرس اطلاعاتی به مخاطب داده می‌شود یا درباره ابعاد مختلف این مسائل و راه حل‌های کلی آنها، بحث و گفت‌وگو می‌شود. این برنامه‌ها اغلب مسائل عمومی تر در حوزه روان‌شناسی را مطرح می‌کنند که البته کاربرد گسترده‌ای دارند.

روان‌شناسی و رادیو سلامت

رادیو سلامت به‌دلیل نگاه تخصصی و ویژه‌ای که به حوزه سلامت دارد طبیعتا برنامه‌های جدی‌تر و مستمرتری در حوزه‌های مختلف روان‌شناسی تدارک دیده که اتفاقا این برنامه‌ها جزو پرمخاطب ترین برنامه‌های این شبکه هستند. این شبکه رادیویی هر دو نوع برنامه‌های تحلیلی و مشاوره‌ای را دارد که البته برخی از آنها ساختار ترکیبی دارند و به هر دو وجه موضوع می‌پردازند. رادیو سلامت از زمان تاسیس تاکنون در زمینه ساخت و تولید برنامه‌های مشاوره و روان‌شناسی همت بالایی داشته و به این مقوله توجه جدی کرده است. میزان این توجه تا جایی بوده که گروه بهداشت روان به‌عنوان یک واحد مستقل در این شبکه راه‌اندازی شده تا از طریق پژوهش و تحقیق و رصد کردن جامعه به اولویت بندی و ساخت و تولید برنامه‌های روان محور در این شبکه رادیویی بپردازند. در ادامه این گزارش به برخی از مهم‌ترین برنامه‌های روان‌شناسی این شبکه خواهیم پرداخت.

یکی مثل همه

«یکی مثل همه» برنامه ای‌است با ساختار ترکیبی نمایشی با رویکرد بررسی روابط موفق اجتماعی و فردی افراد، دستیابی به یک زندگی سالم و در نهایت جامعه سالم. آنچه در این برنامه جالب توجه است استفاده از عنصر نمایش برای طرح مسائل روان‌شناسی است که به نوعی از ظرفیت هنر برای حل مسائل رفتاری بهره می‌برد که می‌توان به آن هنردرمانی هم گفت.
شاد زیستن، تقویت اعتماد به نفس و مثبت‌اندیشی از جمله عناصر و مولفه‌های مهم این برنامه است که تلاش می‌کند به روحیه‌سازی مخاطب دست بزند و انرژی و انگیزه او را برای زندگی بهتر تقویت کند. ضمن این‌که این برنامه نه فقط به سویه فردی رفتار که به مسائل اجتماعی مرتبط با سلامت روان نیز توجه کرده و به نوعی رویکرد آن روان‌شناسی اجتماعی است.

به رنگ زندگی

«به رنگ زندگی» از جمله برنامه‌های پرطرفدار رادیو سلامت است. برنامه مجله‌ای 120 دقیقه‌ای که به صورت یک هفته در میان از گروه بهداشت و روان تهیه و در آن به آموزش مهارت‌های زندگی پرداخته می‌شود. برنامه‌ای که به درد همه نوع مخاطب در هر گروه سنی یا طبقه و قشر اجتماعی می‌خورد و همگان می‌توانند از آموزه‌های آن برای بهتر زیستن بهره ببرند. از جمله قسمت‌هایی که در این برنامه روی آنتن رفته می‌توان به این موارد اشاره کرد: چطور از یکدیگر دلجویی کنیم؟ مهارت ابراز احساسات در شرایط مناسب، بیشتر همدل باش تا مشاور، به من گوش بده، نصیحتم نکن و... . چنانچه از عناوین این قسمت‌ها هم می‌توان حدس زد این برنامه تلاش می‌کند مهارت‌های رفتاری برای بهبود زندگی فردی و اجتماعی بویژه روابط انسانی و عاطفی را به مخاطبان خود آموزش بدهد. برنامه‌ای که می‌توان آن را در ذیل روان‌شناسی مثبت گرا طبقه بندی کرد که نه لزوما به اختلالات رفتاری که به بهزیستی و بهتر‌شدن یک زندگی و روابط سالم می‌اندیشد.

حریم آرامش

یکی از مهم‌ترین کانون‌های تنش یا آرامش در زندگی هر فردی به روابط و مناسبات زناشویی آنها ربط دارد. چه بسیار افسردگی‌ها و استرس‌ها یا ترس و دلشوره‌هایی که در زندگی افراد وجود دارد ناشی از نداشتن مهارت و آگاهی‌های لازم درباره رمز و رازهای زندگی زناشویی است.

بخش عمده‌ای از بحران طلاق یا طلاق‌های عاطفی و اختلافات خانوادگی به دلیل همین فقدان مهارت و دانش زندگی مشترک است. رازهای زندگی زناشویی تلاش می‌کند با حضور کارشناسان و متخصصان خانواده رمز و رازهای خوشبختی و آرامش در زندگی زناشویی را برای مخاطبان خود بازگو و به زوج‌ها بویژه زوج‌های جوان کمک کند تا زندگی و روابط بهتری با هم داشته باشند.

نیم نگاهی به حوزه سلامت

برنامه «نیم نگاه» با هدف تحلیل و بررسی سیاست‌های مربوط به حوزه سلامت ساخته شده که نقش مهمی در تامین سلامت روان عمومی دارد. در واقع هدف اصلی این برنامه، اعتمادسازی مسئولان نسبت به رفع چالش‌های حوزه سلامت و پاسخ به مطالبات مردم است. اجباری شدن مشاوره قبل از ازدواج، سامانه ثبت طلاق، کارکردها و چالش‌ها، آیا زنگ خطر ارتباط در خانواده‌های ایرانی به صدا درآمده؟ سهم و نقش رسانه‌ها در ایجاد نشاط اجتماعی چیست؟ اینها عناوین برخی قسمت‌های برنامه«نیم نگاه» است که نگاهی کلی و کلان‌تر به حوزه سلامت روان داشته و از منظر سیاستگذاری به آنها می‌نگرد.

سید رضا صائمی