رادیو در تجربه عید

شاید بتوان گفت که تقریبا یک ماه این نسبت بین عید و رادیو ادامه داشته و از نیمه اسفند تا نیمه فروردین برنامه‌های عیدانه رادیو برقرار است. واقعیت این که نیمه اسفند را که رد کردیم و به شب عید نزدیک‌تر شدیم، نشانه‌های آن را می‌توان در همین کوچه و بازار‌های شلوغ و خیابان‌های پرترافیک شاهد بود و شور و هیاهویی که در سطح شهر به گوش می‌رسد و به دیده می‌نشیند. اگر بخواهیم از منظر رسانه‌ای به این موضوع نگاه کنیم قطعا با موقعیت خاصی مواجهیم که در آن ارائه اطلاعات و تبلیغات و بازاریابی و مواردی از این نوع در این ایام اهمیت مضاعفی پیدا می‌کند؛ از این رو می‌توان به نقش و کارکردهای رادیو در نسبت با شب‌های عید پرداخت. ضمن این‌که باید به یاد داشت شب عید حالا دیگر یک اصطلاحی شده که تقریبا از اوایل اسفند آغاز می‌شود و از نیمه آن شتاب می‌گیرد و در روزهای پایانی اسفند به اوج خود می‌رسد. طبیعتا این موقعیت و فضا واجد یک ظرفیت بالای رسانه‌ای و مخاطب‌پذیری است که می‌توان به آن به عنوان یک فرصت رسانه‌ای نگاه کرد. فرصتی برای انتقال آگاهی و مهارت‌هایی که به رفتار و فرهنگ عمومی و الگوهای صحیح خرید و راهنمایی مخاطب برای این‌که چگونه بتواند راحت‌تر و بهتر، خریدهای عید خود را انجام دهد. از آنجا که در این ایام رفت و آمد مردم با تاکسی یا اتومبیل شخصی به مراکز خرید و بازار بیشتر می‌شود امکان استفاده از رادیو در خودروها نیز افزایش می‌یابد که اگر آن را با افزایش مدت زمان ترافیک بسنجیم ضریب بهره‌برداری از رادیو به لحاظ کمی و زمانی بیشتر می‌شود لذا این یک فرصت طلایی برای رادیو است که بتواند نقش رسانه‌ای خود را در ارتباط با روزهای مربوط به نوروز و سال جدید ایفاء کند. در این ارتباط دست‌کم می‌توان 3 نقش یا 3 حوزه را در نظر گرفت که در ادامه به آن می‌پردازیم.

رادیو و خرید عید

در ارتباط با فرآیند خرید در شب عید که خود پروسه‌ای طولانی است رادیو می‌تواند نقش اطلاع‌رسانی مهمی ایفا کند. مثلا در این ایام انواع مختلف نمایشگاه‌های بهارانه یا عیدانه در نقاط مختلف شهر دایر می‌شود یا مراکز خریدی که به مناسبت عید فروش استثنایی و تخفیف‌ها یا خدمات ویژه‌ای ارائه می‌دهند رادیو می‌تواند ضمن معرفی این مراکز و نمایشگاه‌ها به مردم، هم فرآیند خرید را تسهیل کند و هم نقش مهمی در کاهش ترافیک شهری یا مدیریت آن داشته باشد. اگر این مراکز خارج از شهر یا نقاط خلوت‌تر شهر برپا شود، رادیو می‌تواند با تشویق و ترغیب مردم به استفاده از این مراکز، به تسهیل رفت و آمد یا کاهش ترافیک سنگین شب عید کمک کند. از سوی دیگر رادیو می‌تواند با معرفی مراکز معتبر و قابل‌اعتماد خرید عید به ویژه ملزومات خوراکی مثل آجیل و شیرینی امکان خرید سالم را برای شهروندان فراهم آورد. ضمن این‌که در این بین توصیه‌های اخلاقی یا اقتصادی لازم مثل صرفه‌جویی و عدم اسراف یا پرهیز از تجملاتی که شب‌های عید به اوج خودمی رسد در ترویج الگوهای صحیح مصرف نیز نقش‌آفرین باشد.

یکی از مناسبت‌های سنتی مربوط به شب عید مراسم چهارشنبه‌سوری است که حالا دیگر فلسفه وجودی خود را از دست داده و به یک روز خطرناک و فاجعه خیز بدل شده است. متاسفانه در سال‌های اخیر هر سال شاهد آسیب‌های جدی ناشی از اتفاقات تلخ این روز و آتش‌سوزی‌ها و سوختگی‌های شدید بوده‌ایم که چهارشنبه‌سوری را به چهارشنبه‌سوزی بدل کرده است، اما رادیو می‌تواند در کنترل این حوادث از طریق ارائه اطلاعات و هشدار و تبلیغات مداوم، نقش موثری داشته باشد. در واقع رادیو در این موقعیت باید به نقش بازدارندگی خود رجوع کرده و با ساخت انواع برنامه‌ها، کلیپ‌ها و گزارش از عوارض و عواقب رفتارهای خطرناک در چهارشنبه سوری‌های گذشته، مردم را نسبت به خطرات این روز آشنا و از سوی دیگر بر شیوه‌های درست و اصیل برگزاری مراسم چهارشنبه سوری تاکید کند. ضمن این‌که مراکز فعال بیمارستانی در زمینه سوختگی و مهارت‌های لازم در برابر موقعیت‌های احتمالی آتش‌سوزی و سوختگی را به مخاطبان آموزش دهد و از دو شیوه سلبی و ایجابی برای کنترل و مدیریت بحران چهارشنبه‌سوری استفاده و به سهم خود در عبور سالم از این روز نقش ایفاء کند.

رادیو و خانه‌تکانی

یکی دیگر از سنت‌های شب عید خانه تکانی است که به ویژه زنان خانه‌دار که از مخاطبان اصلی رادیو هستند در این ایام مشغول این کار می‌شوند. رادیو می‌تواند با تولید برنامه‌های مختلف به مهارت‌های مختلف و شیوه‌های صحیح خانه‌تکانی که در آن به محیط‌زیست شهری و محلی آسیب وارد نشود بپردازد. در واقع در شب‌های عید نقش آموزشی رادیو پررنگ‌تر شده و می‌تواند در ترویج و تبلیغ الگوهای سالم و کارآمد رفتار و فرهنگ عمومی و فردی در مناسبات شب عید، نقش موثری داشته باشد. آموزش شیوه‌های نظافت و پاکیزگی یا تمهیداتی که به بهتر شدن فرآیند خانه‌تکانی کمک می‌کند از مواردی است که رادیو می‌تواند در این زمینه برنامه‌سازی کند.

رادیو و ترویج شادی

قطعا یکی از مهم‌ترین نقش‌های رادیو آگاهی بخشی است و بر این مبنا باید درباره فلسفه عید و مناسبت‌های آن، محتواهای مختلفی تولید و پخش شود تا مردم در لابه‌لای این شلوغی و هیاهو فلسفه وجودی عید و تحویل سال را فراموش نکنند. به ویژه این‌که این شلوغی‌ها که ممکن است احتمال عصبیت و عصبانیت را افزایش دهد باعث بدخلقی و فراموش کردن شادی و نشاط نشود بنابراین بیش از هر زمان دیگری رادیو باید در این ایام برنامه‌های شاد تولید کند که موسیقی و طنز مهم‌ترین مولفه‌های آن هستند. ضمن این‌که باید درباره برخی سنت‌ها و مراسم‌ خوب فراموش شده که در این ایام در بین مردم رواج داشت و منجر به همدلی و شادی‌های جمعی می‌شد برنامه‌سازی کند. رادیو بیش از هر زمان دیگری در این ایام باید به ترویج و بسط دو چیز در بین مردم و مخاطبان بپردازد: شادی و آرامش.

رادیو و بازار

بازارها در شب عید به مهم‌ترین مکان و مرکز شهری بدل می‌شود که در آن شلوغی و رفت و آمد به اوج خود می‌رسد. این مساله ممکن است زمینه ساز برخی ناهنجارهای و بداخلاقی‌های شهری شود. مثلا امکان دزدی وسرقت در مکان‌های شلوغ و متراکم بالاست و احتمالا این‌که کیف زنی یا سرقت موبایل و سبد خرید افزایش پیدا کند، پس رادیو می‌تواند مردم را به این آسیب‌ها آگاه و هشدار کند و رفتن به بازار و خرید را با کمترین مشکل همراه سازد. مثلا هشدارهای لازم درباره بردن کودکان به بازار یا استفاده درست از اتومبیل شخصی برای عبور و مرور در شهر و همچنین شیوه برخورد با مشتری و الگوهای صحیح کاسبی به فروشندگان و عرضه‌کنندگان کالا و هر آن چه که مربوط به فرهنگ خرید و فروش در شب عید می‌شود.

سید رضا صائمی