کیسه‌ای که غرب برای سوریه دوخته است

در دنیای سیاست امروز اگر بگوییم چه کسی را می‌شناسید که این‌گونه فکر کند همه ذهن‌ها متوجه رئیس‌جمهور تاجرپیشه آمریکا می‌شود. او که از حدود یک سال پیش وارد کاخ سفید شده است همه مناسبات ملی و بین‌المللی را برهم زده تا به زعم خود منافع «مالی» ملی آمریکا را تأمین کند. از دید او منافع ملی آمریکا در پول خلاصه می‌شود و هر سیاستی که قرانی از جیب خزانه آمریکا درآورد غلط و هر سیاستی که قرانی به ثروت نامشروع شیطان بزرگ بیفزاید درست است، حتی اگر در این راه اصول اولیه انسانی و اخلاقی زیرپاگذاشته شود.

خروج آمریکا از پیمان زیست‌محیطی پاریس به‌رغم هشدارهای کارشناسان نسبت به وخامت اوضاع زمین، حمایت بی‌قید و شرط از جنون گاو شیرده آمریکا در میدان جنگ یمن، زیرپاگذاشتن تعهدات آمریکا در سازمان تجارت جهانی و افزایش تعرفه‌های تجاری فقط از مردی برمی‌آید که اقتصاد را همه‌چیز می‌داند. او دولت آمریکا را یک شرکت بزرگ تجاری می‌داند که باید از همه ابزارهای خود برای به حداکثر رساندن سود و درآمدش استفاده کند. از نظر ترامپ صرف سالانه 700 میلیارد دلار برای ارتش آمریکا فقط در یک صورت توجیه دارد و آن این است که از این نیرو به عنوان چماقی برای پیشبرد منافع اقتصادی آمریکا در سطح جهان استفاده شود. این چماق چه زود در سوریه مورد استفاده قرار گرفت و در هفته‌های اول ورود ترامپ به کاخ سفید ده‌ها موشک از سوی ناوهای آمریکایی به پایگاه‌های سوریه شلیک شد تا همه بدانند که رئیس‌جمهور جدید آمریکا برخلاف سلف خود حساب ویژه‌ای روی این کشور باز کرده است.

مطامع اقتصادی

اگرچه سیاست‌ها و منافع استراتژیک آمریکا را در صحنه جنگ سوریه نمی‌توان نادیده گرفت، اما باید گفت مطامع اقتصادی هم جایگاه مهمی در تصمیم‌گیری‌های مستاجران جدید کاخ سفید دارد. هم مرز بودن سوریه با رژیم صهیونیستی، حضور ایران و حزب‌ا... لبنان در سوریه و رقابت ژئوپلتیک آمریکا با روسیه از جمله انگیزه‌های مداخله آمریکا در جنگ سوریه محسوب می‌شوند. اما این انگیزه‌ها چنان قوی نبودند که دولت سابق آمریکا را به مداخله و حضور مستقیم در این جنگ وادار کنند. بویژه آن که وابستگی آمریکا به نفت خاورمیانه به کمترین رقم در طول تاریخ رسیده و این منطقه که زمانی برای اقتصاد آمریکا حیاتی بود در حال حاضر عمدتا به عنوان بازار مصرف کالاهای نظامی و غیرنظامی آمریکا برای زمامداران این کشور اهمیت دارد. در عین حال با روی کار آمدن ترامپ انگیزه‌های مداخله آمریکا در شام خاورمیانه تقویت شد. نگاه تاجرمسلکانه ترامپ به منابع غنی و ثروت ملی سوریه وی را متقاعد کرده است بازوی نظامی آمریکا را در سوریه به کار بگیرد و در صحنه جنگ سوریه سهم خواهی کند. این همان پروژه‌ای است که سیدحسن نصرا... دبیرکل حزب‌ا... لبنان اخیرا از آن پرده برداشت.

سوریه چقدر ارزش دارد

بانک جهانی در گزارشی به نام ثروت ملت‌ها که در سال 2011 منتشر شده است کل ثروت سوریه را 20 تریلیون و 369 میلیارد دلار برآورد کرده است. سوریه از نظر ثروت در میان 167 کشور جهان در جایگاه 96 جای گرفته است. یعنی ثروت این کشور از 71 کشور جهان بیشتر است. کشورهایی از جمله پاکستان، ویتنام، آذربایجان، مولداوی، مالی، فیلیپین، نپال، بنگلادش و بولیوی ثروت کمتری نسبت به سوریه دارند. ثروت ملی سوریه معادل حدود 3 درصد کل ثروت 734 تریلیون دلاری آمریکاست. همچنین ثروت سوریه حدود یک هفتم ثروت 146 تریلیون دلاری عربستان است.

از کل ثروت 20 تریلیون و 369 میلیارد دلاری سوریه، چهار تریلیون و 657 میلیارد دلار مربوط به ثروت این کشور در زیر خاک یعنی ذخایر معدنی و نفت و گاز است. نفت مهم‌ترین ماده معدنی در سوریه است. ذخایر اثبات شده نفت این کشور 2/5 میلیارد بشکه برآورد شده که با نفت 60 دلاری ارزش آن بالغ بر 150 میلیارد دلار می‌شود. سوریه 0/18 درصد ذخایر اثبات شده نفت جهان را در خود جای داده است و از این نظر رتبه 33 جهان را دارد. کشورهایی مثل آرژانتین، استرالیا، رومانی، ایتالیا، دانمارک، اوکراین،‌ ترکیه، پاکستان، آلمان و فرانسه نفت کمتری نسبت به سوریه دارند. ذخایر نفت سوریه همچنین معادل یک بیست و پنجم ذخایر نفتی آمریکاست.

کل ذخایر اثبات‌شده گاز این کشور نیز 241 میلیارد مترمکعب و ارزش آن 72 میلیارد دلار برآورد شده است. 0/13 درصد از کل ذخایر اثبات شده گاز جهان در سوریه قرار دارد و فقط 41 کشور جهان نسبت به این کشور گاز بیشتری دارند. حجم ذخایر گاز سوریه معادل یک سی و ششم ذخایر 8714 میلیارد مترمکعبی گاز آمریکاست. سوریه نسبت به کشورهایی مثل انگلیس، بحرین، ایتالیا، آلمان، ژاپن، ترکیه، فرانسه، اتریش، اسپانیا، یونان و بلژیک گاز بیشتری دارد.

به عقیده کارشناسان ذخایر نفت و گاز سوریه بسیار بیشتر از رقم کشف شده فعلی است و سال‌ها جنگ و درگیری امکان اکتشاف و جست‌وجو را برای منابع جدید نفت و گاز در این کشور نداده است. برآوردهای اولیه میزان حجم نفت شیل در سوریه را نیز 366 میلیارد بشکه تخمین زده است که در صورت اثبات آن ارزش ثروت ملی سوریه هزاران میلیارد دلار افزایش می‌یابد.علاوه بر نفت و گاز، مواد معدنی دیگری مانند فسفات، سنگ آهن، گوگرد، سنگ‌های تزئینی، نمک، آسفالت، کروم و سیلیس در سوریه یافت می‌شوند. فسفات غنی‌ترین ماده معدنی در سوریه است که پس از نفت مهم‌ترین ماده معدنی در این کشور محسوب می‌شود. ذخایر فسفات سوریه 1/8 میلیارد تن برآورد شده که معادل 3 درصد از کل ذخایر 60 میلیارد تنی فسفات در جهان است. ارزش ذخایر کشف شده فسفات در سوریه به قیمت‌های روز بالغ بر 250 میلیارد دلار است. سوریه پس از مراکش، چین و الجزایر چهارمین کشور بزرگ جهان از نظر ذخایر غنی فسفات شناخته می‌شود. ذخایر سیلیس این کشور نیز 150 میلیون تن و ذخایر سنگ نمک صد میلیون تن برآورد شده است.

بانک جهانی همچنین ارزش سرمایه طبیعی سوریه را هفت تریلیون و 909 میلیارد دلار، ارزش زمین‌های مسکونی این کشور را سه تریلیون و 709 میلیارد دلار، ارزش زمین‌های کشاورزی را یک تریلیون و 709 میلیارد دلار و ارزش زمین‌های چراگاهی را یک تریلیون و 468 میلیارد دلار محاسبه کرده است. سوریه با مساحت 185 هزار کیلومترمربع 6/1 میلیون هکتار زمین کشاورزی دارد و گندم، جو، پنبه، شکر، زیتون، تنباکو، انگور، پرتقال، گوجه فرنگی و سیب زمینی در مزارع این کشور کشت و پرورش داده می‌شود. مساحت جنگل‌های این کشور 4726 کیلومترمربع و منابع آب تجدید پذیر این کشور 46/1 کیلومترمکعب است.

در هرحال فارغ از مسائل و ملاحظات سیاسی و ژئوپلتیک باید گفت سوریه به لحاظ اقتصادی نیز برای آمریکا ارزش و اهمیت فراوانی دارد و ثروت بیش از 20 تریلیون دلاری این کشور رئیس‌جمهور جدید آمریکا را بر آن داشته تا نمایش رقص شمشیر را در اینجا هم تکرار کند با این تفاوت که در ریاض با شمشیر حلبی آل سعود می‌رقصد، اما در اینجا با تفنگ، نقل و نبات گلوله را نثار کودکان و زنان سوری می‌کند.