غرب یک‌ کاسه عمل می‌کند

این ناسیونالیسم رادیکال، چشم‌انداز بهبود روابط ایران با کشورهای غربی، ازجمله اروپا را تیره کرده و به‌نظر می‌رسد ویروس بدعهدی آمریکا در اجرای برجام، حالا دامنگیر قاره سبز شده است. در این میان، بریتانیا، همواره نقش مخربی در جهت نزدیکی ایران و اروپا داشته و حتی حالا که این کشور عضو اتحادیه اروپا نیست، باز هم سیاست‌های ضدایرانی خود را با شدت دنبال می‌کند.

این موضوعی است که آن را با دکتر پیروز مجتهدزاده، استاد جغرافیای سیاسی دانشگاه که سابقه عضویت در هیات علمی مرکز مطالعات ژئوپلیتیک و مرزهای بین‌المللی دانشگاه لندن را نیز در کارنامه خود دارد، به بحث گذاشته‌ایم. او در این گفت‌وگو، با تاکید بر هماهنگی همه کشورهای غربی در کاهش یا گسترش روابط با ایران، تاکید کرده که چشم‌انداز امیدوارکننده‌ای را پیش‌روی مناسبات تهران و لندن نمی‌بیند.

با اجرای توافق هسته‌ای میان ایران و کشورهای 1+5، برخی انتظار داشتند روابط تهران و لندن توسعه پیدا کند. با وجود برداشته شدن برخی گام‌ها در این زمینه، همچنان شاهد برخی دست‌اندازها در مسیر توسعه مناسبات هستیم. شما فکر می‌کنید روابط ایران و انگلیس اکنون در چه سطحی قرار دارد؟

تا جایی که درک می‌کنم هیچ تغییری در روابط ایران و انگلیس حاصل نشده است. البته بعد از توافق برجام تا حدی روشنایی در روابط ایران و همه کشورهای غرب حاصل شد، اما این روشنایی به معنی بهبود و نزدیکی روابط نیست، در این زمینه باید تکرار کنم که هیچگونه تغییری نمی‌بینم و مانند همیشه از یک طرف اتحادیه اروپا همراه با بریتانیا و آمریکا فشار می‌آورند که برجام را رعایت کند و از طرف دیگر بریتانیا به همراه فرانسه، آمریکا، آل‌سعود و دیگر کشورهای کوچک عربی خلیج‌فارس دست به مانورهای نظامی مشترک می‌زنند و اظهار می‌کنند که برعلیه ایران است. بناچار سال‌هاست این وضعیت را شاهد هستیم و هیچ‌گونه تغییری در این وضعیت نمی‌بینیم جز نوسانی بسیار مختصر. در مورد برجام و عمل به تعهدات، اتحادیه اروپا و بریتانیا اعلام می‌کنند برجام را ادامه می‌دهیم و به آمریکا نیز در جهت عمل به تعهداتش تاکید می‌کنیم، اما در همان مقطع زمانی که آمریکا قصد دارد با عرب‌ها دست به مانور مشترک نظامی در خلیج‌فارس بزند بریتانیا هم شرکت می‌کند و در نهایت همسو می‌شوند.

انگلیس چقدر به تعهداتش مطابق برجام عمل کرده است؟

کشورهای غربی یا همان 1+5 تعهدات جداگانه‌ای ندارند که در مورد انجام تعهدات یا عدم انجام آن به صورت جداگانه صحبت کنیم. در برجام از یک طرف ایران متعهد است و از طرف دیگر کشورهای غربی در یک وضعیت مشابه هستند و در این وضعیت مشابه انگلیس نیز همزبان با فرانسه و آلمان است. آنها در سخن ادعای رعایت برجام و ادامه آن را دارند و از آمریکا نیز درخواست می‌کنند برجام را رعایت کنند، اما همه می‌دانیم که در برجام سخن اصلی از جانب آمریکاست که هیچ تعهدی را اجرا نکرده و نشانه‌ای نیز مبنی بر اجرای برجام از سوی این کشور نمی‌بینیم. ترامپ برای همه روشن کرد که هیچ علاقه‌ای به برجام ندارد، اما دیگران می‌گویند باید به برجام توجه داشته باشد، نخست‌وزیر اسرائیل نیز از یک طرف موافق برجام است به دلیل این‌که برجام خواسته‌هایشان را برآورده کرده است.

انگلیس چه نقشی در تحولات منطقه از جمله تحولات مربوط به سوریه و یمن دارد؟

انگلیس نقش خاصی ندارد. این کشور بیشتر ترجیح می‌دهد در سایه آمریکا حرکت کند. بنابراین برای درک بهتر وضعیت بریتانیا باید اوضاع آمریکا را بررسی کنیم. شاهدیم که نقش آمریکا در سوریه این است که یکی به نعل و یکی به میخ می‌زند. آمریکا نشان می‌دهد از یک طرف تحت فشار اسرائیل نمی‌تواند برای حل بحران سوریه قدمی بردارد و از طرف دیگر ترجیح می‌دهد اجازه بدهد رفتار روسیه و ترکیه را بسنجد و در صورت لزوم در بخش‌هایی مواضع روسیه و ترکیه را تقویت کند. در یمن شاهدیم آمریکا در سخن و به زبان آل‌سعود را از کشتار جمعی غیرنظامیان که از طرف همه مقامات، مراجع بین‌المللی، مسئولان و سیاستمداران برجسته محکوم شده، منع می‌کند ولی آل‌سعود اعتنایی به این حرف‌ها ندارد. آل‌سعود به دلیل ادامه جنگ ضدانسانی و تمام‌عیار که خلاف اعلامیه جهانی حقوق‌بشردوستانه در زمینه حقوق غیرنظامیان در جنگ است در همه جا و نزد همه محکوم است و تصور می‌کنم آل‌سعود کار را به مرحله‌ای رسانده که باید منتظر باشیم در آینده نزدیک به عنوان جنایتکار جنگی به جهان معرفی شود. آمریکا در ظاهر آل‌سعود را منع و تهدید می‌کند که در صورت ادامه بمباران غیرنظامیان یمن بعضی سلاح‌ها را دیگر به این کشور نخواهد فروخت، اما همچنان شاهدیم عربستان به کار خود ادامه می‌دهد و آمریکا هم سلاح‌های خود را در اختیار آل‌سعود می‌گذارد، بریتانیا هم همین طور در سایه آمریکا قدم برمی‌دارد و فروشنده سلاح کشتار جمعی به آل‌سعود است، البته انگلیس هم بارها به آل‌سعود اخطار داده که اگر جنگ با غیرنظامیان را ادامه بدهد از فروش سلاح خودداری خواهد کرد اما سلاح همچنان تحویل داده می‌شود. غرب یک کاسه عمل می‌کند و این موضوع تازگی نیز ندارد. در جزئیات ممکن است هرکدام فکر و مصلحتی داشته باشند که آن جزئیات هم آن‌قدر نیست که به عنوان مثال بگوییم فرانسه برای مثال در روابط غرب بعد از برجام با ایران چه وضعیتی پیدا کرده و بریتانیا چه وضعیتی دارد؟ همه مشابه هم هستند. همه مانند هم عمل می‌کنند، در ناتو با همدیگر متحد هستند و بناچار در مسائل بین‌المللی با هم عمل می‌کنند و با هم همکار و همفکر هستند.

علیرغم موضوعاتی که فرمودید بین ایران و انگلیس وجود دارد در رابطه با آینده روابط ایران و انگلیس چه چشم‌اندازی را می‌توان ترسیم کرد؟

در حال حاضر هیچ موضوع مثبتی نمی‌بینم. مگر این‌که ببینیم وضعیت برجام با ایالات متحده آمریکا به کجا می‌رسد که در آنجا هم امیدواری زیادی وجود ندارد؛ با روی کار آمدن ترامپ و نقش‌بازی‌های جدید اسرائیل که می‌خواهد وضع را تیره‌تر کند. افق‌های امیدوار کننده جدیدی خلاصه نمی‌بینم که برای شما ترسیم کنم.

مواضع ترامپ در مورد ایران چه تاثیری در روابط ایران و انگلیس خواهد گذاشت؟ به تعبیری ترامپ تا چه میزان بر انگلیس در رابطه با ایران تاثیرگذار خواهد بود؟

ترامپ تاثیر خاصی در روابط دیگر کشورها با هم ندارد. ترامپ رئیس‌جمهور آمریکاست و آمریکا به‌عنوان قدرت اول در ناتو و سیاست‌های غربی عمل می‌کند. سیاست‌های غربی در رابطه با ایران که روابط ایران و انگلیس از آن تاثیر می‌گیرد در روابط ترامپ با ایران در حال حاضر هیچ افق روشنی را نشان نمی‌دهد بلکه مساله تهدید و فشار را علیه ایران تشدید می‌کند. در نهایت باز هم تاکید می‌کنم هیچگونه وضعیت امیدوارکننده‌ای میان دو کشور نمی‌بینم.

گفت‌وگو: مریم شریف‌زاده

ضمیمه جام سیاست