یادداشت

ترامپ و مجسمه آزادی

روزنامه الحیات روز گذشته یک‌بار دیگر این مساله را دستمایه گزارش کوتاهی قرار داد که مجسمه آزادی اساسا برگرفته از تصویر یک زن مسلمان مصری بوده است. به‌عبارت دیگر یعنی برخلاف تصور امثال دونالد ترامپ رئیس‌جمهور جدید و جنجالی آمریکا، این مجسمه پیامی روشن برای مهاجران به آمریکا دارد و به همین منظور در جایی قرار داده شده است تا به آنها بگوید آمریکا برای مهاجران سرزمین آزادی است. فراخوانی درست برعکس عملکردی که این روزها از ترامپ می‌بینیم .

کد خبر: ۹۹۹۵۹۷

می‌گویند مجسمه بلند آزادی که در جزیره آزادی (Liberty Island) قرار دارد یکی از اولین سازه‌هایی بود که مهاجران پس از قدم گذاشتن به این جزیره بین سال‌های 1892 تا 1954 با آن روبه‌رو شدند. مجسمه یادشده توسط یک مجسمه‌ساز فرانسوی به نام فردریک آگوست بارثولدی طراحی شد که در واقع تفسیر عینی این هنرمند از الهه آزادی روم باستان به نام لیبرتاس (Libertas) بود.

با وجود این به گفته برخی منابع، ایده این مجسمه نه از غرب بلکه از شرق و بویژه مصر سرچشمه گرفته بود. به گزارش شبکه سی.ان.بی.سی، مجسمه آزادی «یکی از نمادهای اصیل آزادی آمریکا به عنوان یک زن مسلمان طراحی شده بود» و قرار بود «یک زن کشاورز مصری» را به تصویر بکشد. در سال 1885 بارثولدی برای مطالعه در مورد مجسمه‌های غول‌پیکر از کشور مصر دیدن کرد. وی بعد از چند سال تصمیم گرفت یک مجسمه بزرگ را در بندر پورت سعید در ورودی شمالی کانال سوئز بسازد.

ابتدا قرار بود این مجسمه به شکل یک زن مسلمان (fellah) پوشیده با مشعلی در دست ساخته شود که نماد روشنفکری مصر در آسیا تلقی شود. به ادعای ادوارد برنسون، نویسنده کتاب «مجسمه آزادی: داستانی از آن طرف اقیانوس»، ابتدا قرار بود این مجسمه غول‌پیکر «زنی کشاورز و مسلمان عرب» را به تصویر بکشد اما اسماعیل پاشا، پادشاه آن زمان مصر به دلیل پرهزینه بودن از ساخت آن سر باز زد.

جرج آدام اسمیت در کتاب خود با عنوان «سوریه و سرزمین مقدس» ادعا می‌کند که واژه فلاحین (fellahin) می‌تواند به معنای زنان کشاورز مسلمان، مسیحی، دَروزی یا یهودی باشد. با وجود این از آنجا که مصر در قرن نوزدهم میلادی جمعیتی اکثرا مسلمان داشته است، می‌توان استدلال کرد زنی که در طراحی اولیه مجسمه مد نظر بوده به احتمال زیاد یک زن مسلمان بوده باشد.

صرف‌نظر از این‌که مجسمه آزادی چه خاستگاهی داشته به هرحال پیام آن روشن است. پیامی که سال‌های دراز آمریکایی‌ها به آن می‌بالیدند و آزادی را مهم‌ترین دستاورد و افتخار کشورشان می‌دانستند. حتی با سوءاستفاده از همین پیام طی سال‌ها و دهه‌های گذشته به کشورهای دیگر حمله و آنها را اشغال کرده یا به بردگی و بندگی کشاندند. طرح این‌که اصل این مجسمه الهام گرفته از یک زن مسلمان بوده امروزه بخصوص با توجه به ممنوعیت‌های ترامپ برای ورود مسلمانان هفت کشور به آمریکا می‌تواند معانی گزنده و تامل‌برانگیزی داشته باشد. این معنی روشن که گویی آمریکا با ترامپ دارد، تیشه به ریشه خود می‌زند. آن هم با چه شتابی!