کابوس تکرار بَم...!

یافته‌های علمی نشان داده است ایران از نظر وقوع حوادث طبیعی و احتمال خسارات ناشی از آنها در زمره کشورهای حادثه‌خیز جهان قرار می‌گیرد. شرایط زمین‌شناسی، اقلیمی و بوم‌شناختی ایران از یک‌سو و تخریب فزاینده عرصه‌های طبیعی باعث شده تا سرزمین ما را آسیب‌پذیر کند.

از 41 حادثه طبیعی ثبت شده در جهان، بیش از 30 مورد آن در ایران سابقه وقوع دارند اگرچه آمارهای متفاوت توسط مراجع متعدد ارائه شده، ولی به استناد گزارش پایگاه داده‌های بین‌المللی بلایای طبیعی (www.emdat.be) در یک قرن گذشته بالغ بر 200 حادثه طبیعی بزرگ پرخسارت در ایران رخ داده که بیش از 300 هزار کشته و زخمی دربر داشته و با بی‌خانمان کردن حدود نیم میلیون ایرانی، علاوه بر صدمات غیرقابل جبران عاطفی و اجتماعی، افزون بر 23 میلیارد دلار خسارت مالی به اقتصاد کشور وارد کرده است.

پژوهش‌های جدید نشان می‌دهد بر اثر تخریب محیط‌ زیست و آثار ناشی از گرمایش جهانی در چند دهه آینده، زندگی در مناطقی از جهان از جمله خاورمیانه غیرممکن خواهد شد و مهاجرت ده‌ها میلیون نفر را در پی خواهد داشت. این درحالی است که کارشناسان محیط‌زیست سال‌هاست در مورد این اتفاقات هشدار داده‌اند و معتقدند هنوز بدترین اتفاق‌ها رخ نداده است. این حقیقت تلخی است که تخریب محیط‌زیست یکی از مهم‌ترین تهدیداتی است که پایداری سرزمینی ایران را در معرض خطر قرار می‌دهد.

ما باید باور کنیم که حوادث طبیعی غیرمترقبه نیست. درواقع این بی‌تدبیری خود ماست که حوادث عادی را تبدیل به فاجعه می‌کند. کافی است به اتفاقات روزهای آینده توجه کنید که چگونه سیل، برف و یخبندان خواب را از چشم مدیران استان‌ها خواهد ربود، انگار که این اولین برف و باران یک قرن گذشته در ایران است. خشکی سفره‌های آب زیرزمینی و فرونشست زمین و زلزله و غبار نمک دریاچه ارومیه و بی‌پناهی خوزستان غبارگرفته، آرام و خاموش و خزنده ما را در خود دفن می‌کنند. ما حتی برای پاسخگویی بعد از بروز یک حادثه هم تمرین نکرده‌ایم، چه رسد به پیشگیری از آن!

آنچه نمایندگان مجلس و مقامات ارشد برنامه و بودجه، راه، مسکن، معدن، صنعت، کشاورزی، نفت و نیرو باید بدانند این است که ریشه بسیاری از این فجایع در دست‌کم گرفتن نقش کلیدی محیط‌زیست است. اگر به کارشناسان محیط‌زیست اعتماد ندارید لااقل به بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار 17 اسفند 1393 با مدیران و کارکنان سازمان حفاظت محیط‌زیست توجه کنید که: «مساله محیط‌زیست، مساله این دولت یا آن دولت، مساله این شخص یا آن شخص و مساله این جریان یا آن جریان نیست، بلکه موضوعی کشوری و ملی است که باید برای حل مشکلات مرتبط با آن، همه دست به دست یکدیگر دهند». تنها با چنین نگاهی است که می‌توان «غافلگیر» نشد.

یک باران دلنشین خیابان‌های تهران را بند می‌آورد، جوی‌های آب طغیان می‌کنند، «سیل شهری» راه می‌افتد و جان و مال مردم در معرض خطر قرار می‌گیرد. تصور کنید زلزله‌ای در این شهر.... نه! تصور نکنید! تصورش هم بزرگ‌ترین کابوس زندگی است.

دکتر اصغر محمدی‌فاضل - کارشناس محیط‌زیست