آلزایمر هشدار می‌دهد

دمانس یا زوال عقل، تخریب پیش رونده سلول‌های عصبی است که علامت اصلی آن فراموشی یا اختلال در حافظه کوتاه‌مدت است. 60 تا 70 درصد علت اصلی زوال عقل آلزایمر است که علت آن رسوب موادی به نام آمیلوئیدها در مغز با علت ناشناخته است. از علل دیگر، دمانس‌های عروقی است و بیماری‌های دیگر مغزی مانند پارکینسون. مصرف دارو هم اختلال دمانس ایجاد می‌کند و با افزایش سن نیز احتمال بروز دمانس افزایش می‌یابد. آلزایمر، شایع‌ترین علت دمانس (زوال عقل) است. شیوع زوال عقل زیر 65 سالگی،یک درصد و بالای 65 سال به 5 تا 10 درصد می‌رسد. بعد از 85 سالگی، 30 تا 40 درصد افراد مبتلا به آلزایمر می‌شوند. در آقایان تا 85 سالگی و در خانم‌ها بعد از 85 سالگی شیوع آلزایمر بیشتر از آقایان است.

چگونه بیماری آلزایمر را بشناسیم؟ نشانه‌های آن کدام است؟

این بیماری، حافظه کوتاه‌مدت را درگیر می‌کند. البته همراه بیمار ادعا می‌کند بیمار حوادث 30 سال پیش را به یاد دارد، پس مبتلا به بیماری آلزایمر نیست در حالی که این طور نیست. بیمار مبتلا حوادث چند روز یا چند هفته اخیر را به یاد نمی‌آورد و این اولین علامت آلزایمر است. در آلزایمر، اختلال در عملکردهای اجرایی دیگر مغز هم وجود دارد؛‌ اختلال در محاسبه، مثل شمارش پول و اختلال در مهارت‌هایی که قبلا بلد بوده؛ ‌مثلا حین رانندگی نمی‌تواند فواصل را تخمین بزند و در نتیجه پارک کردن ماشین برای او مشکل می‌شود. آنچه برای پزشک و اطرافیان مهم است و نگران‌کننده، اختلال کارایی فرد در محیط زندگی است.

فرد جوان یا میانسالی که اظهار فراموشی می‌کند، چگونه ارزیابی می‌شود؟

از این افراد،‌ تست‌های مخصوص ریاضی پرسیده می‌شود. بر این اساس متوجه می‌شویم،‌ اختلال حافظه بر اثر نداشتن تمرکز،‌ اضطراب یا مشغله‌های زندگی است.

آیا آلزایمرمختص افراد سالمند است؟

سن بالا در ابتلا به آلزایمر موثر است و گاه در سن پایین هم آلزایمر وجود دارد. گاهی افسردگی در سنین مختلف خود را با فراموشی نشان می‌دهد که به آن دمانس کاذب می‌گویند. همچنین یک اختلال شناختی جزئی وجود دارد که در افراد مسن دیده می‌شود و فرق آن با آلزایمر این است که فرد، اختلال در کارش ایجاد نمی‌شود و بعضی چیزها یادش می‌رود. این هم آلزایمر نیست. در بیماری آلزایمر همکاران و فامیل بیمار متوجه تغییرات شخصیتی و رفتاری فرد می‌شوند. پس هر نوع فراموشی آلزایمر نیست.

نظر شما درباره فرد 27 ساله‌ای که مدت 9 سال استروژن خوراکی می‌خورد و در چند سال اخیر حافظه‌اش ضعیف شده،‌ چیست؟

استروژن علت اختلال حافظه نیست. این فرد باید به پزشک مراجعه کند و چند تست روان‌شناختی انجام بدهد. البته تست‌های پیشرفته‌ای هم وجود دارد که شاید در مراکز تحقیقاتی انجام شود،‌ اما با انجام تست روان‌شناختی هم می‌توان به تشخیص رسید.

آیا با مصرف داروهای نورولپتیک دمانس ایجاد می‌شود؟

یکسری داروهای اعصاب و روان هست که اگر خودسرانه مصرف شود،‌ ممکن است موثر باشد؛‌ مثل داروهای آنتی کولینرژیک که روی استیل کولین اثر می‌گذارد. این دارو می‌تواند ترشح آن را کاهش دهد. در آلزایمر هم کاهش استیلکولین داریم. بعضی داروها‌ این ماده شیمیایی را کاهش می‌دهند و باعث فراموشی می‌شوند. برای مثال دارویی برای پارکینسون وجود دارد که به افراد بالای 60 سال داده نمی‌شود، زیرا فراموشی ایجاد می‌کند.

علائم هشداردهنده آلزایمر چیست؟

اختلال در حافظه به گونه‌ای که موجب اختلال در عملکرد زندگی شود، اختلال در تصمیم‌گیری، حل مسائل شغلی و مالی و شناسایی زمان و مکان؛‌ این علائم در مرحله متوسط یا میانی آلزایمر مشاهده می‌شود. اختلال در یافتن کلمات مثل فراموش‌کردن نام فرزندان، تکرار یک کلمه، بازگو کردن خاطرات به شکل تکراری همه از علائم آلزایمر محسوب می‌شود.

دکتر فرزاد اشرافی

متخصص مغز و اعصاب