مقاومت در سنگر سینما

اینجا هم سال‌ها از پایان جنگ می‌گذرد، اما با شهادت تدریجی جانبازان عزیزی که سال‌هاست در بستر رنج و بیماری و جانبازی روزگار می‌گذرانند و به خیل کاروان همرزمان شهید خود می‌پیوندند، جنگ و دفاع همچنان ادامه دارد. وقتی هنوز نیروهای جان بر کفی برای دفاع از حرم و حریم و آرمان‌ها و اعتقادات، از مرزهای کشور پاسداری می‌کنند و حتی راهی جبهه‌های حق علیه باطل در آن سوی مرزها می‌شوند، یعنی جنگ و مبارزه را پایانی نیست. وقتی هنوز شهرها و خیابان‌ها و کوچه‌ها با نام شهدای معزز، متبرک می‌شوند و تقدس می‌یابند و نام و یادشان همواره زنده است، جنگ پایان نیافته. تا زمانی که هنوز جانبازان عزیز، آزاده‌های سرافراز و رزمنده‌های دیروز، در این سرزمین نفس می‌کشند و وجود و امنیت ما وامدار و مرهون تلاش‌های خالصانه و بی‌منت آنهاست، یعنی دفاع پابرجاست.

در چنین شرایطی، باید هم سینما به‌عنوان هنر ـ صنعتی پرمخاطب و تاثیرگذار گوشه چشم و عنایتی جدی به این دفاع همیشگی داشته باشد.

چهاردهمین جشنواره بین‌المللی فیلم مقاومت که این روزها به دبیری محمد خزاعی در سینماهای فلسطین و ملت برپاست و با استقبال خوب مردم و اهالی سینما مواجه شده، یکی از مصداق‌های بارز این توجه است که البته نیاز به استمرار و حرکت‌های مهم‌تر و پویاتری در ادامه دارد و نباید جریان سینمای مقاومت و دفاع مقدس محدود به یک رویداد مناسبتی و شعاری در سال باشد.

نمایش و رقابت آثار مهم سینمای مقاومت، کارگاه‌های انتقال تجربه توسط برخی از مهم‌ترین سینماگران کشور از جمله ابراهیم حاتمی‌کیا و سلسله نشست‌های تخصصی پیرامون سینمای جنگ و دفاع مقدس با حضور کارشناسان شناخته شده، بعضی از مهم‌ترین اخبار و رویدادهای روزهای آغازین جشنواره فیلم مقاومت است.

تاکید حاتمی‌کیا بر هویت فیلمساز

ابراهیم حاتمی‌کیا از مهم‌ترین کارگردانان عرصه سینمای دفاع مقدس است که آثار مهمی چون دیده‌بان، مهاجر، از کرخه تا راین، بوی پیراهن یوسف و آژانس شیشه‌ای را در کارنامه دارد. او در کارگاه انتقال تجربه خود که با حضور علاقه‌مندان در پردیس سینمایی ملت برگزار شد، ضمن انتقال تجربیاتش در فیلمسازی، بر استقلال هویتی کارگردانان تاکید کرد.

کارگردان فیلم «هویت» در این خصوص گفت: هر فیلمسازی باید هویت خود را در فیلم‌هایش حفظ کند. ما بکرات می‌بینیم فردی فیلمی می‌سازد که هیچ سنخیتی با او و تفکراتش ندارد و یا دوستانی از نقاط دیگر کشور فیلمساز می‌شوند و فیلم‌هایشان یک فیلم بی‌رنگ و بو و بی‌خاصیت تهرانی است، اما همین فیلم «شیار 143» ساخته خانم نرگس آبیار یک فیلم هویت‌دار است و چه زیبا لهجه کرمانی و فضای کرمان را نشان می‌دهد. این فیلم هویت دارد.

حاتمی‌کیا افزود: فیلم‌های زیادی را می‌بینیم که اثر با اثرگذار هیچ ربطی ندارد و متوجه می‌شوید که این فیلم برگرفته از خود کارگردان نیست. باید نسبت به آنچه می‌سازیم ادعا داشته باشیم.

او یادآور شد: خیلی از دوستان فیلمساز از کار دستیاری به کارگردانی می‌رسند یا سینمای مستند را تجربه نمی‌کنند. من به این دوستان مشکوک هستم، مشکوکم که آیا توانسته‌اند الفبای شخصی خود را پیدا کنند یا نه؟ چون وقتی ناخودآگاه با بزرگان سینما همراه می‌شوی، رنگ و بوی آنها را می‌گیری و از خودت هویت نداری. من به فیلمسازانی که کودکی کرده‌اند و الفبای سینمای خود را دارند، بیشتر اعتماد دارم.

کارگردان فیلم «بادیگارد» ادامه داد: من همیشه در فیلمسازی مشغول خودم بودم و به بیرون توجهی نداشتم. هیچ وقت سعی نکردم برای کسی بازی کنم. ترجیح می‌دهم فیلمی بسازم که جهان من است و پلان به پلان به آن قسم بخورم. از کوزه همان برون تراود که در اوست. فیلمساز باید با هرآنچه اعتقاد دارد، جلو برود و خودش باشد. نباید برای خوشامد دیگران فیلمی بسازد. برای تفکراتش هرچه که هست بجنگد. من هم برای تک‌تک فیلم‌هایم جنگیدم و مبارزه کردم. حاتمی‌کیا با بیان این‌که هر کسی ایدئولوژی مختص خود را دارد، گفت: مگر می‌شود بدون ایدئولوژی بود؟ هرکسی برای خود ایدئولوژی دارد. این حرف درستی نیست که می‌گویند سینماگر باید بدون ایدئولوژی باشد. این حرف که نباید ایدئولوژی داشت، نگاه افراد را سرکوب می‌کند و باعث می‌شود در قاعده سینما همه شبیه به هم شوند. هرکسی نگاه سیاسی خود را دارد، چه خوب چه بد، اما همه باید این نگاه را داشته باشند.

او افزود: این‌که می‌گویند من فیلمساز ارزشی نیستم، یعنی چه؟ ارزشی بودن مگر بد است؟ مگر بد است کسی ارزش‌های خود را داشته باشد؟ ما را به سمتی هل می‌دهند که خطرناک است. چرا اگر من از مدافعان حرم حرف بزنم، بد است؟ بر چه اساسی ایراد می‌گیرند؟

حاتمی‌کیا خاطرنشان کرد: من با مرحوم فرج‌الله سلحشور و مرحوم رسول ملاقلی‌پور هم سلیقه نبودم، اما به دلیل این‌که این فیلمسازان نگاه و جهان خودشان را داشتند، همیشه به آنها احترام می‌گذارم. این دوستان همیشه خودشان بودند. نگاه خودشان را داشتند و برای کسی بازی نمی‌کردند. مسعود ده‌نمکی، اخراجی‌ها را که ساخت خیلی‌ها از او ایراد می‌گرفتند، اما همیشه گفته‌ام این نگاه ده‌نمکی است. ده‌نمکی حتی اگر فحش هم بخورد، اما خودش است.

لزوم توجه به گفتمان فرهنگ انقلاب اسلامی

دکتر محمدحسین صفارهرندی، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام در نخستین نشست آموزشی جشنواره فیلم مقاومت، با بیان این‌که هنر گفتمان انقلاب اسلامی سر نترس داشتن است، گفت: موجودیت انقلاب اسلامی ایران، خود دلیلی بر حقانیت گفتمان انقلاب است. در غیر این صورت باید این گفتمان فرومی‌پاشید. نسخه انقلاب اسلامی ایران اکنون به نسخه مقاومت در کشورهایی که با ظرفیت‌هایی محدود آرمان‌هایی بلند دارند، تبدیل شده است. خط مقاومت انقلاب اسلامی ایران حتی دشمنان را به این نتیجه رسانده است که جنگ با ایران برایشان به‌صرفه نیست.

وزیر ارشاد دولت نهم همچنین درباره نسبت فرهنگ با جریان مقاومت عنوان کرد: باید دست هنرمندانی که گفتمان انقلاب اسلامی ایران را در داخل و خارج از کشور از طریق هنر به تصویر می‌کشند، بوسید. بجز آنهایی که در این مسیر حرکت می‌کنند و اثر هنری خلق می‌کنند، جای سوال است که چطور هنرمندان دیگر این واقعه تاثیرگذار، پرمضمون و تاثیرگذار بر مخاطبان داخلی و خارجی را مورد توجه قرار نمی‌دهند؟ امیدوارم از باب ناسپاسی نکردن هم که شده است، با آثار هنری بیشتری درباره گفتمان انقلاب اسلامی ایران مواجه شویم. البته هنرمندان را با زور و اجبار نمی‌توان به سمت یک موضوع جلب کرد، مگر آن‌که جاذبه‌هایی برای توجه آنها به موضوع مورد نظر ایجاد شود. در این‌که ما نتوانسته‌ایم در این زمینه جاذبه ایجاد کنیم، باید به هنرمندان حق داد.

نمایش و رقابت فیلم‌های مقاومت

یکی از مهم‌ترین بخش‌های جشنواره مقاومت، نمایش و رقابت سینمایی فیلم‌های این عرصه است. علاقه‌مندان سینما این روزها می‌توانند با حضور در سینما فلسطین و پردیس سینمایی ملت، به تماشای آثار مهم سینمای مقاومت بنشینند و سپس با حضور کارشناسان و منتقدان، شاهد نقد و بررسی فیلم‌ها باشند.

ساعت 15 امروز فیلم «فانی و ازهم‌گسیخته» از سوریه در سینما فلسطین به نمایش درمی‌آید. سئانس دوم این سینما به نمایش فیلم «تا دوردست» ساخته حسین قاسمی جامی اختصاص دارد. فیلم تحسین شده «نفس» ساخته نرگس آبیار که هنوز اکران عمومی نشده، ساعت 19 در همین سینما به نمایش درمی‌آید. فیلم جدید «هیهات» ساخته مشترک هادی نائیجی، هادی مقدم‌دوست، روح‌الله حجازی و دانش اقباشاوی نیز ساعت 21 در سینما فلسطین اکران می‌شود.

«شهید» محصول کشور عراق، «عین شین قاف» ساخته قاسم جعفری و «بادیگارد» ابراهیم حاتمی‌کیا هم برخی از فیلم‌هایی است که امروز در پردیس ملت به نمایش درمی‌آید.

از کارگاه درویش تا سخنرانی، پناهیان

سالن 3 پردیس سینمایی ملت امروز روز شلوغی دارد. حجت‌الاسلام پناهیان، استاد دانشگاه و پژوهشگر ساعت 16 و 15 دقیقه درباره گفتمان فرهنگی انقلاب اسلامی سخنرانی خواهد کرد و پس از آن در ساعت 17 و 30 دقیقه، احمدرضا درویش، کارگردان سینمای جنگ در قالب کارگاه انتقال تجربه، از تجربیات خود در ساخت آثاری چون دوئل، کیمیا و سرزمین خورشید سخن می‌گوید. ساعت 19 هم فیلم ضدایرانی «گلاب» به نمایش درمی‌آید و توسط دکتر شهاب اسفندیاری تحلیل می‌شود. چهاردهمین جشنواره بین‌المللی فیلم مقاومت که از شنبه آغاز به کار کرد، تا 9 مهر ادامه دارد.

حرکت به سمت سینمای استراتژیک

دکتر حسن عباسی، کارشناس مسائل سیاسی در جلسه نقد و بررسی سریال آمریکایی و ضدایرانی «هوملند/ میهن»، بر اهمیت سینمای استراتژیک تاکید کرد و گفت: سینمای ایران باید به سمت سینمای استراتژیک حرکت و این جریان را در زمینه‌های مختلف از جمله بازی‌های رایانه‌ای هم دنبال کند. همچنین سینماگران انقلابی ما می‌توانند این هدف را پیش ببرند و هجوم بازی‌های رایانه‌ای و فیلم‌های اسلام‌ستیز نباید باعث تغییر چهره اسلام در جهان شود.

علی رستگار