جام جم آنلاین گزارش میدهد
بدیهی است وقتی میگویم دوربین مخفی داریم از برنامهسازی طنز صحبت میکنیم و منظورمان همان برنامههای کمیک و سرگرمکننده است که با مخفیکاری و قرار دادن انسانها در موقعیتهای عحیب و نامتعارف قصد دارد لحظات مفرحی را برای بیننده فراهم کند وگرنه دوربین مخفیهای دیگری هم داریم که کارکرد اجتماعی یا خبری داشته و برای اهداف دیگری طراحی میشود مثلا در برنامههای اجتماعی که رویکردی چالشی/ آسیبشناسی دارد ممکن است از طریق طراحی دوربین مخفی قصد داشته باشند یک معضل پنهان در جامعه را نشان دهند. هرچند هر دو ساختار دوربین مخفی کارکرد آشکارکنندگی دارد، اما در اینجا آشکارشدگی بعد از نمایش مخفیکاری به قصد ایجاد خنده به کار میرود هر از چند گاهی در پس همین نوع دوربین مخفی نیز میتوان نکات آموزشی و تربیتی را هم جستوجو کرد، مثلا معضلات مربوط به رانندگی را شناخت یا نابهنجاریهای رفتاری در حوزههای اجتماعی را بازنمایی کرد، اما در نهایت هدف غایی برنامههای دوربین مخفی ایجاد خنده و سرگرمی است.
آنچه که ما در حافظه تصویری خود از دوربین مخفی ثبت کردیم و به یاد میآوریم غالبا برنامههای خارجی بوده و کمتر شاهد دوربین مخفی ایرانی بودیم فارغ از اینکه بخواهیم اصلا خوب یا بد بودنش را بسنجیم. برخی ملاحظات فرهنگی ـ اخلاقی درجامعه ما موجب شد تا در ابتدا صرفا از نمونههای خارجی استفاده کنیم، اما بعدا که پای دوربین مخفیهای ایرانی نیز در شبکهها باز شد چنگی به دل نمیزد و چندان جذاب نبود. فارغ از ملاحظات عرفی و اخلاقی عدم سابقه و تجربه در تولید دوربین مخفیها مانعی بود که نمیگذاشت خلاقیت و نوآوری کارگردانهای ایرانی شکوفا شود و البته بهواسطه فاصله زیاد با بازار جهانی این نوع برنامهها، خریدار چندانی هم نداشت.
مستند سازی سرگرمی محور
چند سالی است که شاهد برخی دوربین مخفیهای متفاوت و جذاب ایرانی هستیم که بسیاری از آنها در شبکههای استانی تولید شدهاند و از طریق شبکه شما یا نسیم قابل تماشا هستند و نشان میدهد که دوربین مخفی ایرانی گامهای خوبی در جهت رشد برداشته است. شاید بزرگترین مانع دوربین مخفی ایرانی نه تکنیکها و مهارتهای این حوزه بلکه موانع ذهنی و فرهنگی باشد. در نگاه فرهنگی ما وارد شدن به حوزه خصوصی افراد یا سرکشیدن در رفتارهای فردی و اجتماعی آنان چندان پسندیده نیست و حتی واکنشهای برخی هموطنان بعد از اینکه فهمیدند دوربین مخفی در کار بوده برخورده معترضانه است و نشان میدهد ما هنوز نسبت به دوربین مخفی دچار بدبینی و بیاعتمادیهای هستیم که یک جاهایی مانع از شکلگیری خلاقیت و نوآوری در ساخت دوربین مخفی میشود. بنابراین با توجه به این ملاحظلات فرهنگی سازندگان دوربین مخفیها باید به این حساسیتها واقف بوده و آن را در کار خود لحاظ کنند. مثلا شناخت زبان و قومیت و خرده فرهنگها میتواند به کارگردان دوربین مخفی کمک کرده که در چه جاهایی وارد شود یا نشود. شناخت این ظرفیتها هم خاصیت ایجابی دارد، هم سلبی به این معنی کمک میکند تا بدانیم در چه موقعیتهایی میتوان دوربین مخفی ساخت که جواب بدهد و جذاب باشد و در چه موقعیتهایی نمیتوان وارد شد. از این رو دوربین مخفی را میتوان حتی ابزاری جامعه شناختی برای شناخت جامعه و مولفهها و شاخصههای آن دانست و حتی گفت که دوربین مخفی یک نوع مستندسازی سرگرمیمحور است که البته قابلیت تاویل بالایی دارد. بسیاری از نابهنجاریهای فردی و گروهی در همین دوربینهای مخفی فارغ از کارکردی طنز و شوخی محورانه آن قابل ردیابی و بازخوانی است. ضمن اینکه میتوان به طبقهبندی و گونهشناسی دوربین مخفیها نیز پرداخت. مثلا دوربین مخفیهای طنازانه یا اجتماعی یا مثلا ترسناک و وحشتزا.
دوربین مخفیهای ترسناک
این مدل را خوشبختانه در ایران نداریم و کارکردی هم جز سرگرم کردن بیننده ندارد، در این نوع دوربین مخفی تیم تولیدکننده برنامه کاری به سکته زدن ملت ندارند و سعی میکنند وحشتناکترین شوخیها را پیش روی فردی که در تله افتاده بگذارند تا از وحشت او مخاطب بترسد. معروفترین صحنهها هم حضور روح کودک در آسانسور، زنده شدن عروسک شیطانی از داخل بنر تبلیغاتی فیلم، حمله زامبیها به مردم و... است.
دوربین مخفی دورهمی
ایدههای خلاقانه مردم معمولی در به تله انداختن خانواده و دوستان و... هم یک مدل دوربین مخفی است که پس از دستبهدست شدن در شبکههای اجتماعی و معروف شدن از برنامههای معروف هم پخش میشود. معمولا ما در این زمینه فقط طرف مقابل را آزار و اذیت میکنیم!
دوربین مخفی معمایی
در این نوع دوربین مخفی که یکی از نمونههای خوب خارجیاش برای روز مادر در فضای مجازی ما پخش شد؛ بیننده بعد از مواجهه با یک چالش و از گذر واکنشها به آن اتفاق در پایان به سمت یک نتیجهگیری جالب هدایت میشود. متاسفانه تا حالا نمونه داخلی چنین کاری را نداشتهایم، چون برای عواملی که اثرشان در شبکه نمایش خانگی توزیع میشود و دغدغه فروش و اقبال مخاطب را دارند جذاب بودن اولویت دارد، عوامل تلویزیون هم یا ایدهاش را ندارند یا دغدغهاش را یا هر دو هست، اما ترجیح میدهند دغدغهشان را بهجای تولید یک دوربین مخفی پردردسر با آوردن یک استاد در برنامه و سوال کردن از ایشان رفع کنند!
سالهای گذشته شاهد تولید دوربین مخفی در شبکه نمایش خانگی بودیم که به نام شوخی با ستارگان وارد بازار شد که یک نوع دوربین مخفی خاص بود با چهرههای معروف سینما و موسیقی و حتی ورزش شوخی میکرد. در این نوع دوربین مخفیها چون شخص مورد نظر چهره شناخته شده دارد خود به خود واجد جذابیت بصری / رسانهای شده و میتواند به ایجاد خنده بیشتر بینجامد.
واقعیت این است که دوربین مخفی ایجاد خنده در فضایی بین شوخی و جدی است بین یک فضای رئالیستی و فانتزی و به همین دلیل گاه از کمدیهای نمایشی و داستانی هم بیشتر مخاطب پیدا میکند. بنابراین دوربین مخفی بهعنوان یک آیتم کمدی تلویزیونی واجد ظرفیتهای زیادی است که اگر با نگاه خلاقانه به آن بنگریم چه بسا بتواند بسیاری از ضعفهای برنامهسازی و سرگرمیسازی در تلویزیون را پر کرده و بپوشاند.
دوربین مخفی از آن دست برنامههای کم توجه و کم رونق در رسانه ملی است که نیازمند سیاستگذاری و برنامهسازیهای جدی است و مخاطبشناسی ایرانی نیز نشان میدهد اینگونه برنامهها را دوست دارد، بنابراین باید دوربین مخفی ایرانی کمی آشکارتر شده و دچار پویایی و نشاط بیشتری شود و بتوان متخصصانی نیز در این زمینه تربیت کرد، دوربین مخفی نباید در پس موانعی که به آن اشاره کردیم، مخفی بماند.
سپنتا امانپور
جام جم آنلاین گزارش میدهد
جام جم آنلاین گزارش میدهد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد؛
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
یک فعال سیاسی:
یک نماینده مجلس:
در گفتوگوی «جامجم» با استاد حوزه و مبلغ بینالملل بررسی شد
گفتوگو با موسی اکبری،درخصوص تشکیل کمپین«سرزمین من»وساخت و مرمت۵۰خانه در منطقه زنده جان