زغالی که رو سفید است

مهندس هرمز کوشا، کارشناس ارشد شیمی کاربردی و مدیرعامل شرکت دانش‌بنیان صدف کوشا که جزو فناوران برتر استان البرز در جشنواره خوارزمی سال 93 و فناور برجسته ملی در پنجمین جشنواره علم تا عمل سال 90 است، بعد از 15 سال تحقیق و بررسی، علاوه بر ساخت کوره‌ای مدرن و صنعتی، قابلیت‌های جدیدی در زغال کشف کرده که تولید بعضی از آنها برای اولین بار گزارش شده است.

مهندس کوشا با حضور در دفتر جام‌جم درباره قابلیت‌های مختلف زغال توضیح داد که چگونه با ساخت و استفاده از کوره‌های پیرولیزی و سیستم سرکه‌گیر می‌توان از ورود گازهای مضر به طبیعت و فضای زندگی انسان‌ها پیشگیری کرد.

مدیرعامل شرکت دانش‌بنیان صدف کوشا، درباره نحوه تولید زغال می‌گوید: زغال ماده جامد سیاه رنگی است که از سوختن ناقص یا غیرمستقیم ترکیبات آلی و اجسام جامد مشخص مانند چوب تحت حرارت زیاد به دست می‌آید. منشأ تولید زغال قطع درخت نیست، بلکه مواد سلولزی برگرفته از منابع حیوانی و گیاهی است. گیاهان حاصل از هرس درختان و گیاهی به نام باگاس (ساقه نیشکر بدون شکر)، خاک اره و ضایعات تکه‌های چوب منابع تأمین‌کننده زغال است.

وی یادآور شد زغال به شکل‌های سنتی (کبابی، قلیانی) و صنعتی با کاربرد وسیع تری در قالب زغال اکتیو، سفید، سبز، نانوبیوچار و زغال گیاهی تولید می‌شود.

انواع زغال بر حسب رنگ

اکثر زغال‌های تجاری موجود در بازار به رنگ سیاه است که به نام زغال سیاه می‌شناسیم براساس میزان حرارت، به شکل زغال‌های بریکت و کلوخه‌ای (کارکرد قلیانی، کبابی و صنعتی) و پودری (کارکرد صنعتی) تولید می‌شود. از زغال‌های پودری در صنعت لاستیک، پلاستیک، تصفیه آب، نوشیدنی‌های کنسانتره و پالایشگاه‌های گاز استفاده می‌شود.

زغال سفید، زغالی است که از طریق کربونیزاسیون چوب در دمای پایین، حرارت بالای هزار درجه و قرار دادن محصول در خاکستر به دست می‌آید. محصول تهیه شده در حوزه‌های الکتریکی، دارویی، نیروگاه‌های برق و برای تصفیه آب قابل استفاده است.

به گفته مهندس کوشا، زغال سفید در صورت افزوده شدن به آب وان حمام، زمینه‌ساز انبساط رگ‌های خونی و گردش بهتر خون زیر پوست می‌شود که به شادابی پوست و مو کمک می‌کند و کاهش فشار خون و کلسترول را به همراه دارد. نکته قابل توجه دیگر آن که زغال سفید، توانایی جذب امواج الکترومغناطیس مضر تابش شده از لوازم خانگی الکتریکی مانند نمایشگرهای رایانه و گوشی‌های تلفن همراه را نیز دارد. زغال سبز از طریق حرارت کم و با استفاده از ضایعات کشاورزی مانند علوفه، سبزیجات و شاخ و برگ‌ها تهیه می‌شود. این مواد پس از خرد شدن به نسبت 5 تا 15 درصد با خاک یا خاک رس مخلوط می‌شوند و پس از کربونیزه و خنک شدن، زغال سبز به دست می‌آید و کارکرد صنعتی دارد.

زغال بریکت، به روش سنتی با استفاده از شلتوک برنج یا کودهای حیوانی برای آرام سوزی و هماهنگ کردن حرارت در کوره تولید می‌شود. این زغال تا 40 درصد به دلیل برخورداری از مواد آروماتیک، زمینه‌ساز بروز سردرد، سرگیجه و سرطان می‌شود.

سرکه‌ای از جنس چوب!

تهیه زغال به روش سنتی، موجب تولید گازهای گلخانه‌ای به واسطه دود و گاز حاصل از سوختن چوب می‌شود. این گاز حاوی 200 نوع ماده خطرناک و سمی است که در ابتلای انسان به سرطان ریه، سینه و پروستات نقش دارد. علاوه بر این، کشاورزان با آتش زدن زمین‌های کشاورزی به منظور از بین بردن آفات در تولید گازهای مضر نقش دارند.

مهندس کوشا، این اقدامات سنتی را از عوامل بالا بردن نرخ سرطان در مناطق شمالی کشور می‌داند و می‌گوید: سازمان حفاظت از محیط‌زیست چند سال است که به دنبال تعطیلی کوره‌های سنتی و تشویق تولیدکنندگان آنان به استفاده از کوره‌های صنعتی است. سال 80 با تولید کوره پیرولیز و افزودن سرکه چوب‌گیر و دودگیر، موفق به مهار دود و گازهای سمی شدیم.

وی ادامه می‌دهد: با تبدیل گازهای حاصل از سوختن چوب به مایع توسط این کوره، سرکه چوب (Wood Vinegar) به دست می‌آوریم که یک سوم آن را قیر چوب تشکیل می‌دهد. این قیر بر خلاف قیرهای معمولی در ترکیبات آبی حل می‌شود و در تولید چسب کاربرد دارد.

به گفته مدیرعامل شرکت دانش‌بنیان صدف کوشا، سرکه چوب توانایی افزایش کیفیت خاک، رشد گیاهان و حذف آفات را دارد. این ماده علاوه بر این که برای ماهیان سمی است، مصرف زیاد آن می‌تواند خاک را آلوده و گیاهان را سمی کند. از هر 1000 کیلو چوب متوسط با رطوبت 12 درصد حدود 100 تا 150 لیتر سرکه چوب به دست می‌آید. مهندس کوشا می‌افزاید: سرکه چوب علاوه بر مصارف کشاورزی، به عنوان اسانس خوراکی باربکیو، مواد نگهدارنده غذایی، شربت دود مایع، تولیدات شیمیایی، سوختی، صنعتی و تولید لوازم آرایشی و بهداشتی کاربرد دارد.

لوسیون زغالی برای زیبایی

مهندس کوشا موفق شده با استفاده از سرکه چوب و زغال سه نوع لوسیون زیبایی برای خانم‌ها تولید کند. وی با اشاره به تولید لوسیون زیبایی از زغال چوب توسط یک محقق آلمانی در سال 80 می‌گوید: الگوی من در تولید این لوسیون در ایران، دستاورد پژوهشگر آلمانی بوده است، ضمن آن که موفق به تولید انواع لوسیون با استفاده از سرکه چوب نیز شدم که خاصیت ضدچروک، ضدلک و طراوت‌دهندگی دارد. وی ادامه می‌دهد: فرآیند تولید این لوسیون‌ها در روش سنتی 6 تا 9 ماه و در روش صنعتی 3 تا 6 ماه طول می‌کشد که علت آن، زمانبر بودن فرآیند فعل و انفعالات شیمیایی و بیولوژیکی در نتیجه فرآیندی به نام پیرسازی (Aging) است.

دهانتان را با زغال خوشبو کنید!

یکی ازدستاوردهای شگفت‌انگیز حاصل از محصولات زغال، تولید خمیر بوگیر دهان است. این خمیر که فقط در ایران وجود دارد، نه تنها معطر است بلکه توانایی دفع باکتری و بوی بد دهان و معده را دارد. مهندس کوشا تأکید می‌کند: در صورتی که مقداری از این خمیر وارد معده شود، از آنجا که زغال قابل جذب نیست براحتی از بدن دفع می‌شود و مشکلی به وجود نمی‌آورد. وی با بیان این که هنوز هیچ یک از محصولاتی که از آنها نام بردیم، وارد بازار نشده و در حال رایزنی با سرمایه‌گذار و دریافت مجوز تولید از وزارت بهداشت هستیم، ادامه می‌دهد: آدامس زغالی، محصول دیگری است که علاو بر سایش، باعث لایه‌برداری زردی دندان‌ها، میکروب‌کشی و جذب سموم می‌شود و خاصیت قارچ‌کشی و احیاکنندگی دارد. وی درپایان می‌گوید: با توجه به مصرف بالا و بازار خوب فروش زغال در کشور که گردش مالی سالانه آن بیش از 30میلیارد تومان است، کارآفرینان می‌توانند با سرمایه‌ای کمتر از 50 میلیون تومان کارگاه صنعتی تولید زغال را در مناطق محروم راه‌اندازی کنند.

لاک زغالی

تجمع قارچ و باکتری زیر ناخن‌های کاشته شده، از معضلاتی است که باعث بیماری ناخن‌ها می‌شود. تولید لاک زغالی توانسته این مشکل را رفع کند و خانم‌ها با مصرف این لاک برای جلادهی ناخن در رنگ‌های مختلف، می‌توانند مشکل مذکور را نیز رفع کنند.

هزینه تمام شده برای این لاک که هنوز به تولید انبوه نرسیده، بسیار مقرون به صرفه است و می‌توان با قیمت پایین آن را تهیه کرد. مهندس کوشا با بیان این که زغال مصرفی برای این لاک به رنگ مشکی است که به شکل پودر وارد لاک می‌شود، خاطرنشان می‌کند: 150 نمونه از این لاک به قیمت 8000 تومان در نمایشگاه خوارزمی سال 93 فروخته شده است. نمونه مشابه این لاک در هیچ جای دنیا هنوز ساخته نشده است.

فرآیند پیرولیز به زبان ساده

پیرولیز (Pyrolysis) فرآیندی است که طی آن مواد در اثر گرما تجزیه و به مواد ساده‌تری تبدیل می‌شوند. وجود اکسیژن، گرما و ماده سوختنی مثلث سوختن را تشکیل می‌دهند. با حذف اکسیژن از محیط این مثلث ناقص می‌شود و عمل سوختن رخ نمی‌دهد.

دمای بالا و نبود اکسیژن باعث شکستن پیوندهای ماده آلی و تبدیل آن به شکل بخار می‌شود. درعمل پیرولیز یا کربونیزاسیون، چوب در ظرفی بسته به دور از اکسیژن هوا گرم و در جریان آن، مواد چوبی به انواع مختلف مواد از جمله زغال چوب تجزیه می‌شود.

سهیلا فلاحی

دانش