موسیقی در رگ‌های مجازی

این گزاره، یک تعریف ساده از رویدادی است که آن را با نام کنسرت می‌شناسیم، اما «کنسرت» نیز مانند بیشتر پدیده‌های اطراف، مُهر دیجیتال بر پیشانی‌اش خورده و از دل آن پدیده جدیدی به نام «کنسرت آنلاین» درآمده است. برای اهالی و مخاطبان موسیقی، برگزاری کنسرت، یک رویداد جذاب و دوست‌داشتنی است که قطار مشکلات را پشت سر خود دارد. با این‌که سال‌های اخیر سامانه‌های مختلفی برای خرید آنلاین بلیت کنسرت شکل گرفته، اما هنوز این مشکلات به دلیل محدودیت سالن‌های کنسرت و حتی قیمت بالای بلیت‌ها به‌طور کامل از بین نرفته است. علاوه بر اینها حداقل در ایران رسم بر این است که قطب اصلی کنسرت‌ها در پایتخت اتفاق بیفتد و سهم شهرستانی‌ها از چنین رویدادی کمتر و کمرنگ‌تر باشد. حال با راه‌اندازی اولین سامانه کنسرت آنلاین در کشور این امیدواری به وجود آمده که بخشی از این مشکلات برطرف و فضای جدیدی در موسیقی کشور ایجاد شود، اما آیا چنین پدیده‌ای با توجه به زیرساخت‌ها، مذاق مخاطبان و واکنش‌های جامعه موسیقی امکان‌پذیر و کاربردی است؟

اینترنتی که جان ندارد

هفته‌های گذشته جامعه موسیقی، طرفداران این هنر و کاربران اینترنت شاهد اتفاق جدیدی در این عرصه بودند. خبرگزاری‌ها از اجرای اولین کنسرت آنلاین با حضور علیرضا قربانی خبر دادند. «حام» به‌عنوان اولین سامانه کنسرت آنلاین، امکان اجرای کنسرت موسیقی در بستر اینترنت را فراهم کرده است. اولین سوالی که پیش می‌آید این است که با وجود اینترنت نه‌چندان قوی، آیا امکان چنین رویدادی در کشور وجود دارد؟ تیم فنی سامانه کنسرت آنلاین می‌گوید این پدیده روی بستر اینترنت اتفاق افتاده و بالطبع نوع کیفیت اینترنت در اجرای این طرح تاثیر دارد، اما تاکنون همکاری‌های خوبی از طرف شرکت ارتباطات سیار و اپراتورهای اینترنت صورت گرفته تا کاربران بتوانند بدون توجه به بار شبکه، از این سامانه استفاده کنند. ‌وحید صدوقی، مدیرعامل شرکت ارتباطات سیار نیز در مورد زیرساخت‌های موجود برای اجرای چنین طرحی در ایران می‌گوید: «ما در چند سال گذشته برنامه‌هایی در زمینه جوانان و علاقه‌مندی‌هایشان انجام داده‌ایم که حمایت از سامانه کنسرت آنلاین کشور در همین جهت صورت گرفته است. در حال حاضر در فاز نخست توانسته‌ایم 500 شهر کشور را برای پوشش‌دهی این کنسرت‌ها تجهیز کنیم و هدفمان این است که در آینده‌ای نزدیک این پوشش‌دهی به هزار شهر برسد.» ‌ با وجود این، اختلالات اینترنتی آن هم حین یک رویداد آنلاین اتفاقی نیست که کاربران براحتی بتوانند با آن کنار بیایند و کوچک‌ترین قطع و وصلی می‌تواند مخاطب را به‌طور کامل دلزده کند. اتفاقی که با توجه به ظرفیت‌های اینترنت ایران چندان هم دور از ذهن نیست.

کنسرت آنلاین؛ دوست یا دشمن

از بحث فنی این پروژه که بگذریم، بخش محتوا نیز اهمیت بالایی دارد. این حدس وجود دارد که جامعه موسیقی نسبت به چنین پروژه‌ای چندان دید خوبی نداشته باشد و کنسرت آنلاین را ابزاری برای کم رونق کردن کنسرت‌های واقعی و منزوی کردن هنرمندان بداند.

حامد عنقا به‌عنوان ایده‌پرداز این سامانه در گفت‌وگو با خبرنگار کلیک، در این خصوص می‌گوید: «هدف ما از این کار نه‌تنها تنگ کردن فضای موسیقی که ایجاد یک فضای جدید برای اتفاقات نو است. ما تهیه‌کننده نیستیم، بلکه سامانه‌ای هستیم برای جامعه فرهنگی. مثل این‌که سالن کنسرت به وسعت یک کشور تشکیل شده باشد.» به گفته او، تجربه نشان داده اگر فناوری را در جهت درست به کار ببرند می‌تواند به نقطه قوت تبدیل شود. مثال ساده این بحث، بلیت‌فروشی اینترنتی است که از تشکیل صف‌های طولانی و عذاب‌آور جلوگیری کرده و خیلی از بی‌نظمی‌ها را از بین برده است. او اضافه می‌کند: «تا اینجای کار هنرمندان همراهی خوبی با ما داشته‌اند. آقای علیرضا قربانی به‌عنوان اولین کسی که به‌صورت جدی با ما همکاری کرد، هفته بعد از برگزاری این کنسرت آنلاین، کنسرت‌های آلبوم «دخت پری‌وار» خود را شروع کرد. این نشان می‌دهد چنین پروژه‌ای نمی‌تواند ترمزی برای کنسرت‌های حضوری و واقعی باشد. این مخالفت‌ها و بدبینی‌ها همیشه با هر پدیده جدیدی همراه بوده و زمانی که بحث فروش آنلاین موسیقی مطرح شد نیز بسیاری آن را عامل مرگ تجارت موسیقی و فروش آلبوم می‌دانستند، اما حالا به یکی از بخش‌های مهم صنعت و هنر موسیقی در کشور تبدیل شده است.»

خارجی‌ها و حالا ما

پدیده کنسرت در فضای آنلاین اولین بار نیست که اتفاق می‌افتد و پیش از این نیز نه در ایران که در کشورهای دیگر به دفعات تکرار شده است، اما واقعیت این است که کنسرت‌آنلاین به‌صورت یک پدیده مستقل هیچ وقت حتی در اروپا و آمریکا نیز پا نگرفت و تنها به سایت‌هایی که به‌صورت استریم، پخش زنده کنسرت‌ها را انجام می‌دادند، محدود شد. سایت concert vault یکی از فعالان مطرح در میان نمونه‌های خارجی است. آقای اشتفان ریچست به‌عنوان متولی حساب لینکدین این سایت در پاسخ به کلیک گفت: «هدف ما از راه‌اندازی این سایت هیچ‌وقت چیزی مستقل از کنسرت‌های هنرمندان و تورهای جهانی نبوده است. در واقع برگزار‌کنندگان کنسرت‌ سراغ ما می‌آیند و سرویس استریمینگ (پخش همزمان در شبکه) کنسرتشان را به ما می‌سپارند. البته بعد از آن، این امکان را داریم بخش‌هایی از این رویداد‌ها را روی وبسایت خود قرار دهیم تا علاقه‌مندان از آن استفاده کنند.»

اما اتفاقی که در ایران در حال اجراست، با آنچه در دنیا صورت می‌گیرد تا حد زیادی تفاوت دارد. حامد عنقا درخصوص این‌که آیا برنامه‌ای برای پخش کنسرت‌هایی خارج از سامانه‌شان به‌صورت آنلاین دارند یا نه، گفت: «در حال حاضر چه از لحاظ تکنیکال و چه به لحاظ قراردادها و مجوزهای مورد نیاز این امکان وجود ندارد و هدف این سامانه هم رفتن به این سمت نیست، اما اگر مخاطب ما را مجاب کند که نیاز به چنین قابلیتی وجود دارد باید به این سمت حرکت کرد.»

آینده از آن کیست؟

هنوز نمی‌شود آینده دقیقی برای این پدیده جدید متصور شد، اما واضح است کنسرت آنلاین در ابتدای راه است و با وجود بستر اینترنتی نه‌چندان قوی در ایران، جبهه گرفتن برگزار‌کنندگان کنسرت‌ در مقابل این پدیده به‌عنوان یک رقیب و همچنین اقبال نه‌چندان مناسب مخاطب به آن شاهد آینده نه‌چندان امیدوارکننده‌ای از چنین رویدادهایی در کشور باشیم. متولی سامانه حام در این خصوص می‌گوید: «این تصور که ما رقیبی برای برنامه‌های زنده موسیقی هستیم اصلا وجود ندارد و تنها هدف ما ایجاد فضایی جدید برای قرار گرفتن قشر بیشتری از مخاطب در جامعه موسیقی است. این فضای جدید باعث به وجود آمدن کسب و کارهای بیشتر و رشد اقتصاد موسیقی می‌شود. من معتقدم جامعه موسیقی کشور توانایی این را دارد که از این فضای تازه یک بازار جدید و مستقل را به وجود آورد. این سامانه قرار است امکانی را در اختیار مردم بگذارد که با حق انتخاب بتوانند با هزینه‌ای کمتر در کنار خانواده از موسیقی لذت ببرند.»

کنسرت آنلاین وطنی

اگر به سایت e-haam.ir سر بزنید با محیطی ساده مواجه می‌شوید که در قدم اول از شما نام کاربری و رمز عبور می‌خواهد. در غیر این صورت باید سراغ بخش ثبت‌نام رفته که در این بخش مخاطب می‌تواند با وارد کردن شماره تلفن همراه خود و گرفتن کد اختصاصی و وارد کردن آن، وارد سایت شده و منتظر شروع کنسرت شود.‌اما تجربه کاربری ما از این ثبت‌نام با آن چیزی که ادعا می‌شود کمی متفاوت است‌؛ چراکه بعد از وارد کردن شماره همراه، سایت با پیامی شما را به صبری کوتاه دعوت می‌کند تا کد فعالسازی برای شما ارسال شود. از لحظه ثبت‌نام تا پایان تنظیم این گزارش نزدیک به نیم روز می‌گذرد، اما هنوز کد فعالسازی ارسال نشده است! این مساله با توجه به این‌که به ادعای متولیان کنسرت آنلاین در اولین تجربه ده هزار نفر همزمان با حاضران از طریق سامانه برنامه را مشاهده کردند، کمی مغایرت دارد و باید دید در ادامه این روند چه سرنوشتی برای این سامانه و فعالیت‌هایی از این دست قرار است رقم بخورد.

آرش جهانگیری