نه گفتن به دل را به کودک بیاموزید

بعد از هر سختی، آسایشی هست: تاخیر در کامروایی‌ها در سنین کودکی و نوجوانی می‌تواند فرزاندانمان را به افرادی قدرتمند و توانا تبدیل کند که از کوران حوادث زندگی سربلند بیرون آیند.

برآورده کردن توقعات پی‌در‌پی کودکان، اگرچه ابتدا برای والدین و فرزندانشان بسیار خوش آیند و دلپذیر است ولی در ادامه به علت فراهم نشدن امکان دستیابی به خواسته‌های بزرگ‌تر، رنج و اندوهی عظیم به همراه خواهد داشت.

وقتی کودکی را تشویق به روزه‌داری کوتاه‌مدت می‌کنید، او را در جمع مورد تشویق قرار دهید و در حضور دیگران، علت تشویق کودک را به روزه‌داری توضیح دهید تا دیگران هم بدانند با آموزش در به تاخیر‌انداختن کامروایی کودکان می‌توان از آنها انسان های قوی‌تری ساخت.

مشارکت و مسئولیت: کودکان خود را در آماده سازی سفره افطار شریک کنید و به یاد داشته باشید، بسیاری از ناکامی‌های جوانان و معضلات جامعه امروزی مانند طلاق، حاصل مهربانی‌های زیاده از حد و بی‌جای والدین است که قدرت چالش، تاب آوردن و سازگاری برای زندگی را از کودک می‌گیرد و وقتی او در بزرگسالی در محیط واقعی قرار می‌گیرد، احساس ناتوانی می‌کند.

این کودک نازپروره در آینده تحمل هیچ گونه ناملایمات و سختی‌های زندگی را نخواهد داشت.

رفتاری برای تمام فصول: وقتی فردی، رفتاری را در زمان و مکان مشخصی تحت نظارت مربی خاصی یاد می‌گیرد و به کار می‌بندد، باید بتواند همین رفتار را در زمان‌ها و مکان‌های دیگر و در حضور افرادی جدید تکرار کند. مثلا، اگر کودکی در محیط خانه رفتارهایی از قبیل سلام کردن، رعایت حقوق دیگران، بهداشت، نظم و انضباط و تعاون را آموخت و بخوبی آن را انجام داد، چه باید کرد تا همین رفتارهای مطلوب را در موقعیت‌های دیگر و در برخورد با افراد جدید مثلا در مهمانی، مسافرت، مدرسه و در اجتماعاتی غیر از خانواده براحتی و به صورت خودکار انجام دهد؟

برای این کار کودکان باید تعمیم یک رفتار درست را بیاموزند. در تعمیم، با دو موقعیت روبه‌رو هستیم؛ موقیعت آموزش و موقعیت تعمیم. موقعیت آموزش، موقعیتی است که رفتار، در آن یاد گرفته می‌شود. موقعیت تعمیم موقعیتی است که رفتار تغییر یافته باید در آن گسترش یابد. یعنی موقعیت طبیعی زندگی. برای این موضوع باید موقعیت‌های آموزشی و طبیعی به هم شبیه باشند و لازم است:

1 ـ مراحل آخر موقعیت آموزش را شبیه موقعیت طبیعی سازید تا بخشی از آموزش را در شرایط طبیعی انجام دهید. اگر اوایل روزه‌داری کودک در شرایط زیر کولر و با روزه کله‌گنجشکی شروع می‌کند، در سال‌هایی که آمادگی بیشتری یافته، خوب است هر چند روز یکبار در موقعیت‌هایی شبیه روزه‌داران واقعی قرار گیرد.

2 ـ شرایط آموزش را متنوع کرده و سعی کنید تعداد محرک‌هایی را که رفتار باید در حضور آنها انجام شود، افزایش دهید. اگر در حضور کودک روزه‌دار هیچ چیز قابل توجهی نباشد، طبیعی است که نمی‌تواند روزه را بشکند.

3 ـ هنگام آموزش، از محرک‌هایی که در موقعیت طبیعی یافت می‌شود، استفاده کنید. مشارکت دادن کودک در کارهای خانه و این که بخواهید کارهای مربوط به خودشان را انجام دهند و قرار گرفتن در موقعیت‌های وسوسه‌انگیز از آن جمله است.

4 ـ از برنامه‌های تقویت ناپیاپی استفاده کنید، یعنی هر از گاه به صورت اتفاقی رفتار آموخته شده را تقویت کنید. معرفی کودک به مسئول تربیتی مدرسه برای تشویق او می‌تواند این آموزش‌ها را تقویت کند.

5 ـ در حین آموزش، از نمونه‌ها و مثال‌های فراوان استفاده کنید.

ناگفته نماند که انجام چنین کارهایی نیاز به تمرین زیاد و مطالعه بیشتر و علاقه وافر به ایجاد رفتار مطلوب در کودکان دارد.

سعی کنید در کودک انگیزه ایجاد کنید. اجبار کودک به روزه‌داری و عبادت، نتیجه منفی می‌تواند داشته باشد.

مرجان فرامرزی

کارشناس ارشد روان‌شناسی