سلامت در ابعاد جهانی

وزیر بهداشت کشورمان و تیم همراهی‌کننده او نیز از این قاعده مستثنا نبودند و با توجه به تجربه دوساله خود در اجرای طرح تحول سلامت در کشور که همسو با شعار امسال مجمع جهانی بهداشت یعنی «توسعه پایدار» بود و همچنین توجه به حوزه اجتماعی در وزارت بهداشت، حرف‌های فراوانی برای گفتن در اجلاس داشتند. طرحی که به گفته کارشناسان و منتقدان در کنار برجام، بزرگ‌ترین حرکت در دولت تدبیر و امید است و حتی به دلیل ملموس بودن اثرات آن برای مردم، از جهاتی مهم‌تر از برجام نیز تلقی می‌شود.

طبق برنامه، دکتر هاشمی را در این سفر معاون بهداشت، معاون امور اجتماعی وزارت بهداشت، رئیس مرکز روابط عمومی و اطلاع‌رسانی وزارت بهداشت، قائم‌مقام وزیر بهداشت در امور بین‌الملل، رئیس مرکز مدیریت شبکه، رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت و معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تبریز همراهی می‌کردند.

دکتر هاشمی و تیم همراهی‌کننده او در این سفر از مدت‌ها قبل می‌دانستند که اجلاس شصت و نهم اگرچه سر و شکلی مانند دوره‌های پیش از آن دارد، ولی برای کشور ما بسیار متفاوت‌تر از گذشته خواهد بود. وزیر بهداشت کشورمان در این اجلاس علاوه بر این که به عنوان وزیر بهداشت کشور جمهوری اسلامی ایران در مجمع جهانی بهداشت شرکت داشت، از سوی دیگر به‌عنوان رئیس اجلاس وزرای بهداشت جنبش غیرمتعهدها، کشورهای عضو اکو و نیز وزرای بهداشت کشورهای همسایه موسوم به«گروه پنج » باید در جلسات مربوط به این بخش نیز شرکت می‌کرد. جدا از این موارد، فضای بین‌المللی ایجاد شده پس از برجام موجب شده بود تا وزرای بهداشت و نمایندگان بسیاری از کشورهای شرکت‌کننده در مجمع تمایل داشته باشند در دیدار با وزیر بهداشت در حاشیه اجلاس، مقدمات همکاری و مشارکت‌های بیشتر با کشورمان در حوزه بهداشت و درمان را فراهم آورند.

دکتر محسن اسدی لاری، قائم‌مقام وزیر بهداشت در امور بین‌الملل وزارت بهداشت پیش از سفر ژنو در گفت‌وگو با خبرنگار وبدا اعلام کرد: کشورهای زیادی تقاضای دیدار با وزیر بهداشت در حاشیه مجمع جهانی بهداشت را دارند، اما ما به دلیل محدودیت زمانی نمی‌توانیم به تمام این تقاضاها پاسخ مثبت بدهیم و به همین منظور حدود ده دیدار را در فواصل جلسات رسمی اجلاس برای دیدار نمایندکان کشورهای مختلف با دکتر هاشمی در نظر گرفته‌ایم.

دکتر اسدی لاری همچنین با اشاره به موضوعاتی مثل همکاری با دیگر سازمان‌های جهانی، تهدیدهای جهانی و فناوری‌های ارتباطی نوین در کنار محور اصلی جلسات مجمع، برنامه وزیر بهداشت و هیات همراه او در ژنو را یکی از فشرده‌ترین برنامه‌های کاری در چند سال اخیر دانست.

دیدار با وزیر بهداشت فنلاند

اگرچه فرصت دو روز و نیم برای برگزاری بسیاری از همایش‌ها، طولانی به نظر می‌رسد ولی فشردگی برنامه‌های هیات ایرانی در سفر ژنو باعث می‌شد که از همان ساعات اولیه ورود، دیدار با مقامات کشورهای مختلف آغاز شود.

وزیر بهداشت در این خصوص گفته بود: در فرصت محدود خود، سعی داریم با همتایان اروپایی و غیراروپایی خود دیدار کرده و طبق اهداف نظام سلامت، همکاری‌هایی را آغاز کنیم.

وزیر بهداشت در حاشیه روز اول اجلاس، با وزیر بهداشت و نمایندگان کشور فنلاند دیدار کرد.

وی در این خصوص گفت: در این دیدار عمدتا در خصوص بهداشت دهان و دندان، کنترل و پیشگیری از بیماری‌های غیرواگیر و ساخت دارو و تجهیزات پزشکی مذاکراتی داشتیم و بنا شد پس از ملاقات‌های دوجانبه در آینده بین مقامات دو کشور، بتوانیم ظرف دو ماه آینده تفاهم‌نامه‌ای را با این کشور امضا کنیم.

سخنرانی خانم رئیس: فقط به گذشته افتخار نکنیم

سخنران افتتاحیه مجمع جهانی بهداشت مطابق معمول رئیس سازمان جهانی بهداشت بود. اولین نکته در این سخنرانی وجود دغدغه‌های مشترک منطقه‌ای و جهانی در حوزه بهداشت است. محصولات سلامت محور، بیماری‌ها و مقاومت‌های میکروبی، مصرف غیرمنطقی دارو، پوشش همگانی سلامت و فقر در نتیجه بیماری از مسائلی است که بارها آن را از زبان وزیر بهداشت کشورمان شنیده بودیم.

دکتر مارگارت چان در سخنرانی افتتاحیه خود به تولید محصولات سلامت محور اشاره کرد و آن را بسیار دشوار دانست و دلیل آن را دشوار بودن نگهداشت فرآیند و زنجیره تولید در سطح مرزها عنوان کرد.

وی گفت: برای مبارزه با بیماری‌های عفونی نمی‌توان فقط به گذشته خود مفتخر بود بلکه باید همیشه در حالت آماده‌باش باشیم. یک گزش ساده حشره ممکن است تا چند نسل از یک فرد را تحت تاثیر قرار دهد.

وی گفت: در راه رسیدن به اهداف توسعه پایدار در حوزه سلامت، سه مشکل پیش رو، مقاومت میکروبی، تغییرات آب و هوایی و بیماری‌های غیرواگیر است که البته بلایایی مانند تروریسم را که باعث مرگ انسان به دست انسان می‌شود نیز می‌توان به این بحران‌ها اضافه کرد.

دکتر چان گفت: زمانی می‌توانیم به اهداف توسعه پایدار برسیم که برای تمام انسان‌ها از گهواره تا گور برنامه داشته باشیم، اما باید توجه داشت که پوشش همگانی سلامت، پایه تمام اهداف توسعه پایدار در حوزه سلامت است؛ زیرا کمک می‌کند هیچ فردی بر اثر هزینه‌های سلامت، فقیر نشود.

رئیس سازمان بهداشت جهانی ضمن ابراز نگرانی از مصرف دارو در دنیا، تاکید کرد: باید مصرف دارو در دنیا منطقی شود تا آسیب‌های ناشی از مصرف زیاد آن به مردم وارد نشود.

درخشش وزیر بهداشت ایران در لباس رئیس گروه جنبش عدم تعهد

وزیر بهداشت کشورمان در روز نخست اجلاس مجمع بهداشت جهانی به عنوان رئیس کشورهای جنبش عدم تعهد سخنرانی کرد. سخنرانی دکتر هاشمی اگرچه با در نظر گرفتن معیارهای جهانی طراحی شده بود، در واقع همان دیدگاه‌هایی بود که در دو سال گذشته آن را در اندازه‌های کشوری بیان کرده و به دنبال تحقق آن بوده است. حقوق برابر همه افراد در حوزه سلامت، دسترسی مطلوب به دارو و درمان برای همه، اهمیت دادن به بیماری‌های غیرواگیر، نقش و اهمیت پیشگیری، استفاده بی‌رویه از داروها و معضل مقاومت دارویی، تولید داروهای ارزان قیمت، نقش منفی تحریم‌ها در حوزه بهداشت و اوضاع وخیم سلامت در سرزمین‌های اشغالی از مهم‌ترین محورهای سخنرانی وزیر به‌عنوان رئیس کشورهای جنبش عدم تعهد بود.

دکتر هاشمی همچنین با تاکید بر لزوم همکاری همه‌جانبه کشورها در ارتقای سطح سلامت در دنیا گفت: پاسخ جهانی به شیوع ویروس‌های ابولا و زیکا مثالی است از این که چگونه اقدام هماهنگ و پایدار می‌تواند بر چالش‌های جهانی سلامت غلبه کند، و اگر نظام‌های سلامت قوی‌تر و آماده‌تر بود از بسیاری از شرایط اضطراری سلامت عمومی پیشگیری می‌شد.

دکتر هاشمی در پایان یادآور شد: جنبش عدم تعهد با ارجاع به چالش‌های سلامت مرتبط با مهاجران و پناهندگان از جمله نیاز پناهندگان به اطمینان از دسترسی به مراقبت‌های بهداشتی، تصدیق می‌کند که افزایش اخیر جا به جایی جمعیت در مرزهای بین‌المللی در سرتاسر جهان نیازمند توجه ویژه است.

تاکید بر کاهش مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها

موضوع بیماری‌های واگیر مثل ایدز، ابولا و زیکا موضوعاتی نیست که فقط جنبه کشوری یا منطقه‌ای داشته باشد و مربوط به همه کشورها می‌شود؛ بنابراین یکی از موضوعات مورد بحث در اجلاس مجمع جهانی بهداشت حول محور همین بیماری‌هاست و با توجه به این موضوع، بدون شک حضور دکتر محمدمهدی گویا، رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزات بهداشت در این اجلاس ضروری به‌نظر می‌رسید.

دکتر گویا که به نمایندگی از ایران در جلسه مربوط به بیماری‌های واگیر در حاشیه جلسه اصلی شرکت کرده بود، گفت: در این جلسه در مورد 11 عرصه اقدامات و فعالیت‌ها برای حفظ امنیت سلامت جهانی تبادل نظر شد که بیماری‌های مشترک میان انسان و حیوان، فلج اطفال و نحوه گزارش‌دهی حوادث اضطراری، کنترل مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها در پرورش دام و طیور و رعایت نکات ایمنی در آزمایشگاه‌ها به منظور جلوگیری از ایجاد خطرات ناشی از آن برای سلامت مردم از آن جمله بود.

دکتر گویا افزود: مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیک‌ها در پرورش دام و طیور در جهان به عنوان یکی از تهدیدهای امنیت سلامت جهانی مطرح شده و باید مانند کشور هلند که حدود 55 درصد مصرف آنتی‌بیوتیک مصرفی در پرورش دام و طیور را کاهش داده، با برنامه‌ریزی درست و منسجم میزان مصرف آنتی‌بیوتیک را کم کرد.

ایران در مسیر توسعه پایدار در حوزه بهداشت

با وجود بخش‌های مختلف و متنوع در مجمع جهانی بهداشت، بدون شک یکی از مهم‌ترین بخش‌ها برای هر کشور، سخنرانی وزرای بهداشت آن کشورهاست که در آن به شرح برنامه‌ها، دیدگاه‌ها، راهکارها و اقدامات کشور خود و ارائه پیشنهاد در حوزه بهداشت جهانی می‌پردازند.

سخنرانی ملی دکتر هاشمی در این مجمع از ابعاد مختلفی حائز اهمیت بود. زیرا از یک‌سو دیدگاه ایران پس از برجام در حوزه سلامت برای کشورهای مختلف تعیین‌کننده بود و از سوی دیگر ایران جزو کشورهایی بود که توانسته بود با اجرای طرح تحول سلامت طبق هدف توسعه پایدار قدم بردارد و تجربیات در این حوزه می‌توانست برای دیگرکشورها جالب توجه باشد.

دکتر هاشمی در سخنرانی خود با اشاره به ابعاد دستور سال 2030 در مورد توسعه پایدار، نقش شهروندان را در جلوگیری از مشکلاتی مثل تروریسم و خشونت علیه زنان و کودکان ضروری دانست و با بلندپروازانه خواندن اهداف توسعه پایدار ضروری دانست که همه کشورها برای رسیدن به یک معادله برنده ـ برنده، در چهار بعد حاکمیت ملی، کمک‌های بشردوستانه، روابط تجاری و سرمایه‌گذاری خارجی اصلاحاتی را انجام دهند.

وزیر بهداشت همچنین به ارائه گزارشی در مورد اجرای برنامه تحول سلامت در ایران پرداخت آن را در جهت تحقق توسعه پایدار دانست و در شرایطی که 30 درصد مردم دنیا برای هزینه‌های خود هیچ پوششی ندارند، بیمه بیش از ده میلیون نفر را از دستاوردهای این برنامه دانست.

وزیر بهداشت اصلاحات ساختاری در نظام سلامت را برای دستیابی به توسعه پایدار ضروری دانست و تشکیل معاونت اجتماعی در وزارت بهداشت را یکی از اصلاحات ساختاری وزارت بهداشت عنوان کرد تا بتوان با تاکید بر مولفه‌های اجتماعی موثر بر سلامت، اهداف توسعه پایدار را به‌طور روزمره وارد تصمیم‌گیری‌های نظام سلامت کند.

دکتر هاشمی در بخش دیگری از سخنرانی خود به برنامه ملی پیشگیری و مبارزه با بیماری‌های غیرواگیر و استراتژی ایراپن دراین برنامه برای کاهش 30 درصدی آمار مرگ و میر ناشی از بیماری‌های غیرواگیر تا سال 2030 میلادی و اجرای فاز چهارم برنامه طرح تحول سلامت و اصلاحات نظام آموزشی سلامت و برنامه‌هایی مانند آموزش پزشکان خانواده و تربیت نیروهای کارآمد در ایران اشاره کرد که مورد توجه نمایندگان کشورهای مختلف قرار گرفت.

تاکید بر فرهنگ‌سازی تغذیه از دوره دبستان

دکتر علی اکبر سیاری، معاون بهداشت وزارت بهداشت نیز که همراه با وزیر بهداشت به ژنو رفته بود، به عنوان نماینده بهداشت ایران در جلسه «چاقی در کودکان و نوجوانان» شرکت کرد.

آنچه در این جلسه بیش از همه مورد بحث قرار گرفت آمار 51 میلیون کودک و نوجوان دارای اضافه وزن و چاقی در جهان و تهدید جهانی این مساله در آینده نزدیک بود. در این جلسه بر نقش دولت‌ها در کنترل وزن کودکان و نوجوانان تاکید و از سنین دبستان به عنوان بهترین سن برای فرهنگ‌سازی تغذیه درست یاد شد.

دکتر سیاری در این مورد گفت: یک ساعت فعالیت بدنی در روز و کاهش مصرف غذاهایی که در ترکیب آنها قند و چربی بیش از حد وجود دارد، می‌تواند تا حد زیادی از چاقی و اضافه‌وزن کودکان و نوجوانان جلوگیری کند.

دکتر سیاری در پایان به طرح‌های مختلف برخی کشورها برای کنترل وزن گفت: یکی از این راه‌ها افزایش مالیات برای غذاهایی است که قند و چربی بیش از حد متعارف دارد که می‌تواند رغبت افراد برای خریداری این مواد را کم کند.

دکتر سیاری علاوه بر این در گفت‌وگوهای مختلف خود در این مجمع بر لزوم کنترل تولید و مصرف سیگار به عنوان یک ضرورت تاکید و خاطرنشان کرد این موضوع در کشور با افزوده شدن معضلی به نام قلیان وضعیت نامطلوب‌تری به خود گرفته است که با توجه به ابعاد وسیع آسیب‌های مواد دخانی باید از الگوهای مناسب برای کاهش و پیشگیری از مصرف این مواد اقدام کرد.

امیدواری برای اجلاس هفتادم

یکی از همراهان وزیر بهداشت در شصت و نهمین اجلاس مجمع جهانی سلامت دکتر سیدمحمدهادی ایازی معاون اجتماعی وزارت بهداشت بود. معاونت اجتماعی که یک معاونت تازه‌تاسیس به منظور اصلاح ساختار وزارت بهداشت بود، با اهداف همسو با توسعه پایدار در حوزه سلامت، با ایجاد پیوندهای اجتماعی در این حوزه حرف‌های زیادی را برای گفتن خواهد داشت.

معاون امور اجتماعی وزارت بهداشت در گفت‌وگوهای خود در این اجلاس بر اهمیت موضوعاتی مانند فرد، خانواده، جامعه و جوامع بین‌المللی در تحقق اهداف توسعه پایدار تاکید و ابراز امیدواری کرد که در هفتادمین مجمع جهانی بهداشت بتوان دستاوردهای ناشی از تشکیل این معاونت را در قالب مشارکت‌های مردمی، بین بخشی، عوامل اجتماعی موثر بر سلامت، توجه وزارت بهداشت به آسیب‌های اجتماعی و تصمیمات شورای عالی سلامت و امنیت غذایی را به کشورهای دنیا ارائه کرد تا استقبال بیشتری از سوی سایر کشورها به نقش این حوزه صورت گیرد.

ادامه دیدارها؛ از گفت‌وگوهای اولیه تا امضای تفاهم نامه

برنامه وزیر بهداشت و تیم همراه او در شصت و نهمین اجلاس مجمع جهانی سلامت فقط به شرکت در جلسات اصلی و فرعی مجمع خلاصه نشد و با توجه به تقاضای وزرای بهداشت بسیاری از کشورهای شرکت‌کننده در اجلاس برای دیدار با دکتر هاشمی، قرار ملاقات‌هایی نیز با کشورهای درخواست‌کننده تنظیم شد که دیدار با وزرای بهداشت الجزایر، اتیوپی، اتریش، سوئیس، سوئد، آلمان و کره جنوبی از آن جمله بود.

دیدار با وزیر بهداشت و نمایندگان اتریش از این نظر حائز اهمیت بود که دکتر هاشمی با توجه به سفر لغو شده دکتر روحانی به وین، به نمایندگی از جمهوری اسلامی چند یادداشت تفاهم را با همتای اتریشی خود به امضا رساند.

همچنین دکتر هاشمی با وزیر بهداشت کشور میزبان مجمع جهانی بهداشت که همزمان وزیر کشور سوئیس نیز محسوب می‌شد دیدار کرد.

از دیگر دیدارهای وزیر بهداشت، ملاقات با وزیر بهداشت کشور اتیوپی بود که با حفظ سمت وزیر خارجه این کشور محسوب می‌شد و بخت اول کسب عنوان ریاست سازمان بهداشت جهانی به جای مارگارت چان است.

این دیدارها که بیشتر به منظور افزایش ارتباط‌های بین دو کشور صورت گرفت، در برخی موارد در حد گفت‌وگو و رایزنی و در برخی موارد تا امضای تفاهم‌نامه پیش رفت. یکی از کشورهای مشتاق برای این دیدارها کره جنوبی بود که وزیر بهداشت و نمایندگان این کشور پیش از این نیز در تهران با هم گفت‌وگو داشتند و تفاهم‌نامه‌هایی نیز در حوزه‌های بهداشت و درمان به امضا رسانده بودند.

با توجه به اعلام آمادگی چند شرکت معتبر کره‌ای از جمله سامسونگ و هیوندای برای حضور در حوزه سلامت ایران، در دیدار وزرای بهداشت دو کشور در ژنو بنا شد کارگروه‌های مشترکی از دو کشور برای آشنایی با دستاوردها و پتانسیل‌های یکدیگر و تسهیل اجرای این تفاهم‌نامه مشخص شوند و به دو کشور سفر کنند.

تسهیل ورود سرمایه‌های خارجی و اعتماد آنها به بازار ایران بسیار مهم است و در مذاکراتی که بین دو کشور انجام می‌شود، اعتماد بیشتری برای سرمایه‌گذاری در ایران جلب خواهد شد و وزیر بهداشت کره از وزیر بهداشت کشورمان برای حضور در نمایشگاه صنعت پزشکی و گردشگری در مهرماه برای سفر به این کشور دعوت کرده است.

سخنرانی اختتامیه مارگارت چان؛ اهمیت همکاری نقش‌آفرینان غیردولتی

شصت و نهمین اجلاس مجمع جهانی بهداشت بالاخره بعد از شش روز به پایان رسید و وزرای بهداشت شرکت‌کننده در آن به کشورهای خود بازگشتند. اما دستاورد این اجلاس چه بود.

مارگارت چان، رئیس سازمان بهداشت جهانی در سخنرانی اختتامیه این اجلاس در مورد دستاوردهای آن گفت: تصویب بیش از 70 سند و قطعنامه در شش روز قطعا یک شاهکار است.

وی گفت: ما می‌توانیم با اجرای مقررات بین‌المللی و تقویت نظام‌های سلامت مقاوم و همین طور با همکاری‌های بین بخشی به اهداف توسعه پایدار برسیم و مشکلات سلامت جهان را مدیریت کنیم.

مارگارت چان با اشاره به لزوم توجه به مولفه‌های اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی، تعهد همه کشورها به پوشش همگانی سلامت را الهام‌بخش توصیف کرد و از سند چارچوب تعامل سازمان‌های جهانی با نقش‌آفرینان غیردولتی را که مذاکرات آن نزدیک به چهار سال طول کشید، از مهم‌ترین دستاوردهای این اجلاس دانست.

جدا از اهداف جهانی که در اجلاس شصت و نهم حاصل شد، در حوزه ملی آنچه در مجموع از گفت‌وگوها و اظهارنظرهای شصت و نهمین اجلاس مجمع جهانی بهداشت برمی‌آید این است که کشور ما در دو سال اخیر با یک خیز بلند علاوه بر تلاش برای رفع نقایص نظام سلامت خود، توانسته در بعد بین‌المللی نیز نگاه‌ها را معطوف خود کند و حتی به عنوان الگو در اجرای برنامه‌های بهداشتی و درمانی مطرح شود. ولی پرسشی که در این میان باقی است این است که با توجه به کمبودهای موجود بخصوص در بخش اعتبارات، وزارت بهداشت تا چه زمانی می‌تواند به برنامه‌های تحولی خود ادامه دهد و آیا می‌توان امیدوار بود که برای رسیدن به توسعه پایدار مورد نظر، فکری هم به حال منابع مالی پایدار در حوزه سلامت شود.

دکتر عباس زارع‌نژاد

مشاور وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی