ویژگی‌های طنز خوب در تلویزیون

بویژه این‌که رسانه ملی نوروز امسال را با پخش برنامه‌های ترکیبی طنز همچون خندوانه و دورهمی شروع کرد که می‌توان این مساله را به فال نیک گرفت که دوران طلایی طنز در برنامه‌های ترکیبی تلویزیون نه‌تنها آغاز شده، بلکه برنامه‌سازان با بهره بردن از آیتم‌های مختلف طنز، رنگ و لعاب دیگری به ساختار برنامه‌های این‌چنینی داده‌اند، حتی پخش برنامه‌های ترکیبی طنز در ایام نوروز توانست بار سریال‌های طنز را هم به دوش بکشد و مخاطبان بسیاری را جذب کند. رسانه ملی تلاش دارد امسال نمونه این برنامه‌ها را افزایش بدهد تا بتواند دریچه تازه‌ای را درحوزه طنز برنامه‌های ترکیبی برای مخاطبان تلویزیون باز کند. به همین بهانه سراغ منتقدان و سازندگان برنامه‌های ترکیبی طنز رفتیم تا درباره این قاب جدید رسانه ملی به صحبت بنشینیم.

تاثیرگـذاری در جامعه

سحر عصرآزاد، منتقد و نویسنده درباره تعریف طنز در برنامه‌های ترکیبی رسانه ملی به جام‌جم گفت: قبل از هر چیز سازندگان برنامه‌های ترکیبی در تلویزیون باید تعریف درستی از مخاطب داشته باشند. با توجه به تنوع برنامه‌سازی باید برنامه‌های جدید متناسب با سلایق و علایق مخاطبان باشد. اگر نگاهی به برنامه‌های ترکیبی طنز داشته باشیم، با دو شیوه روبه‌رو خواهیم شد. وی ادامه داد: شیوه جدید برنامه‌های ترکیبی طنز با حضور مخاطبان در استودیو تولید و پخش می‌شود و آیتم‌هایی هم در فواصل برنامه روی آنتن می‌رود. شیوه دیگر، سبک سنتی و قدیمی است که بهترین شکل این نوع برنامه‌ها در اواخر دهه 70 با حضور مهران مدیری و گروهش در رسانه ملی شکل گرفت. در این شیوه هم طنز موقعیت بود و هم طنز کلامی و خیلی هم خوب جواب داد. در این سال‌ها ساختارهای جدید هم جواب داده و هنوز هم ساختارهای قدیمی مخاطب خودش را دارد.

این منتقد با اشاره به برنامه خنده بازار گفت: تکرار همان سبک سنتی قدیمی در این برنامه و تولید آیتم‌های طنز با نمک نشان داده که هنوز مخاطب خودش را دارد و تاثیرگذار هم است. البته اگر ما جایگاه مخاطب را درست تعریف کنیم، حتما می‌توان شاهد اتفاقات خوب بود، اما تاکید دارم که استفاده از ساختارهای قدیمی در برنامه‌های ترکیبی طنز خوب است، اما احتیاج به نوآوری داریم تا جنس طنز تاثیر بیشتری بگذارد.

عصرآزاد عنوان کرد: ضمن این‌که برنامه‌سازان ما می‌توانند از سبک و الگوی برنامه‌های خارجی با چنین محوریتی اقتباس کرده و بعد آن را ایرانیزه و متناسب با فرهنگ خودمان کنند تا برای مخاطبان هم جذاب باشد. وقتی برنامه‌ساز، مخاطب‌شناسی داشته باشد می‌تواند نمونه‌های خارجی را ایرانیزه کند.

ظرفیت‌ طنز مردم

وی در پاسخ به این پرسش که طنز موقعیت در برنامه‌های ترکیبی برای مخاطبان امروز بیشتر جواب می‌دهد یا طنز کلامی، توضیح داد: آنچه اهمیت دارد این است که ما بتوانیم خیلی خوب مخاطبان را غافلگیر کنیم، حال طنز کلامی و موقعیت آن تفاوت ندارد، بلکه غافلگیری مخاطب مهم است. مهارت طنز برنامه‌ساز در کنار متن خوب که به مسائل روزمره مردم بپردازد، می‌تواند به برنامه‌های طنز ترکیبی موفق منجر شود. البته مطرح کردن انتقادها را در این برنامه‌ها نباید فراموش کنیم. این منتقد با اشاره به آسیب‌شناسی شوخی‌های طرح شده در چنین برنامه‌هایی گفت: ما باید شوخی‌های مطرح شده در برنامه‌های ترکیبی را آسیب‌شناسی کنیم تا بدانیم مخاطب چه جنس طنزی را دوست دارد؛ زیرا شوخی‌ها باید با روحیات، فرهنگ و ظرفیت‌های طنز مردم ایران همخوانی داشته باشد.

عصرآزاد در پایان تاکید کرد: در واقع الگوبرداری نباید سهل‌انگارانه باشد. ما می‌توانیم با طراحی مناسب شوخی‌ها در برنامه‌های ترکیبی، موج تازه‌ای در این نوع برنامه‌ها ایجاد کنیم. ضمن این‌که فضای مفرحی برای بینندگان هم فراهم می‌شود. البته برنامه‌سازان باید بدانند شوخی‌ها طوری نباشد که به قومیت و اعتقادات مردم توهین شود.

جنس خوب طنز

حسام‌الدین مقامی‌کیا منتقد و نویسنده طنز است. او آیتم‌های طنز برنامه صد برگ و سریال به اینجا مربوطه و ... را نوشته است. او درباره تعریف طنز در برنامه‌های ترکیبی به جام‌جم گفت: نمی‌دانم برنامه‌هایی که ترکیب چند آیتم و با حضور مردم در استودیو ضبط می‌شود همچون خندوانه و دورهمی را می‌توان ترکیبی نامید یا نه، اما جنس این برنامه‌ها بیشتر نزدیک به برنامه‌های Night Show است و کسی که آن را اجرا می‌کند، شومن نام دارد.

وی ادامه داد: معتقدم ما باید کمدی و شوخی خوب را در حوزه کلام و موقعیت در برنامه‌هایی از این دست وارد کنیم و ضمن پایبند بودن به محتوا نیاز داریم نقد و ایرادها را بیان کنیم. جامعه الان نیاز دارد که در ژانر طنز انتقادات را مطرح کند. البته ایرادها هم باید هوشمندانه مطرح شود.

این منتقد یادآورشد: به عنوان نمونه در چنین برنامه‌هایی نباید افراد یا شغل‌ آنها را مقابل همدیگر قرار بدهیم یا این که از آنها اعتراف بگیریم یا مجبور کنیم درباره چیزی صحبت کنند که دوست ندارند، زیرا این نوع رفتار بعدها در جامعه عادی می‌شود، بنابراین نباید حس طلبکاری از طریق رسانه ملی به عنوان یک رسانه فراگیر به مردم آموزش داده شود. البته من برنامه دورهمی را می‌بینم و برخی از بخش‌هایش برایم خیلی جذاب است.

وی درباره این که طنز کلامی در برنامه‌های ترکیبی بیشتر جواب می‌دهد یا موقعیت؟ توضیح داد: در شرایط حاضر طنز خوب جواب می‌دهد، کلامی و موقعیت تفاوتی نمی‌کند. باید جنس خوب طنز را به مردم ارائه کنیم. به عنوان نمونه سریال کاکتوس، طنز کلامی درجه یک بود و فیلم سینمایی مومیامی 3 طنز موقعیت خوبی بود. بنابراین شوخی‌های خوب باید طراحی شود.

سهم مردم در برنامه‌های ترکیبی طنز

فرید شب‌خیز، تهیه‌کننده برنامه خنده بازار معتقد است بینندگان تلویزیون بیشتر از برنامه‌های ترکیبی طنز لذت می‌برند که ترکیب آیتم‌های کوتاه و با حضور مردم در استودیو تولید و پخش می‌شود. وقتی مردم خودشان را در یک برنامه سهیم بدانند، قطعا تاثیر بیشتری از برنامه می‌گیرند.

وی درباره این که طنز موقعیت بیشتر جواب می‌دهد یا کلامی؟ عنوان کرد: فرقی نمی‌کند. مردم هم به طنزهای کلامی خندوانه می‌خندند و هم طنزهای موقعیت یا همه بخش‌های برنامه دورهمی را دوست دارند و از تماشای آیتم‌های با نمک آن می‌خندند. وقتی برنامه‌سازان ذائقه مردم را بشناسند و بر آن اساس شوخی‌ها را طراحی کنند، حتما مورد توجه بینندگان قرار می‌گیرد. ضمن این که من بحث کپی کردن را قبول ندارم، چون این اتفاق در همه جای دنیا می‌افتد.

فاطمه عودباشی