طلاقی بدون بازگشت

براساس شرع اسلام و قوانین و مقررات اسلامی، طلاق دو نوع است: اول «طلاق رجعی» یا «طلاق عدّی» است که در آن زوج، در مدت عده حق رجوع به همسر خود را دارد. نوع دوم طلاق هم «طلاق بائن» است که در آن حق رجوع وجود ندارد و با اجرای صیغه طلاق، زن و شوهر از یکدیگر جدا شده و حقی نسبت به یکدیگر ندارند.

انواع طلاق بائن

براساس ماده 1143 قانون مدنی «طلاق بر دو قسم است: بائن و رجعی.» و براساس ماده 1144 قانون مدنی، «در طلاق بائن برای شوهر حق رجوع نیست.» در طلاق رجعی، شوهر در مدت عده می‌تواند به همسرش رجوع کند و زن نیز در مدت عده حق نفقه و سکونت دارد، اما بائن در لغت به معنای جدایی است و از این جهت به طلاقی که رجعی نباشد، بائن می‌گویند، زیرا در آن حق رجوع برای شوهر دیگر وجود ندارد و با وقوع طلاق، رابطه نکاح به طور کامل از بین می‌رود.

براساس ماده 1145 قانون مدنی، در چند مورد اگر طلاق رخ دهد، طلاق از نوع بائن بوده و دیگر حق رجوع در آن وجود ندارد.

الف) طلاق قبل از نزدیکی: اگر زن و شوهر قبل از عروسی یعنی دورانی که در عرف «نامزدی» یا «عقدبستگی» گفته می‌شود، از یکدیگر طلاق بگیرند، البته به شرطی که در این دوران نزدیکی نداشته باشند، در این صورت، طلاقشان از نوع بائن خواهد بود.

ب) طلاق یائسه: اگر مردی همسر یائسه خود را طلاق دهد، در این صورت دیگر حق رجوع به او را ندارد. سن یائسگی در زن‌ها متفاوت است اما در عرف برای زنان عادی 50 سالگی و برای زنان سیده 60 سالگی، سن یائسگی قلمداد می‌شود.

ج) سومین طلاق که پس از سه بار وصلت یا رجوع محقق می‌شود. اگر مردی همسر خود را طلاق دهد در مدت عده به همسرش رجوع کند، دوباره زن را طلاق دهد، و دوباره رجوع کند، اگر بخواهد برای بار سوم همسرش را طلاق دهد، در این صورت دیگر حق رجوع ندارد و این نوع طلاق، طلاق بائن تلقی می‌شود. اصطلاح «سه طلاقه» هم از همین موضوع نشأت می‌گیرد و بعد از سه طلاق مرد دیگر حق رجوع به همسر خود را ندارد، مگر با شرایط خاصی. در واقع اگر مرد پس از سه‌بار طلاق بخواهد دوباره با زن وصلت کند، اسلام مجازاتی برای مرد در نظر گرفته است که براساس آن، یک «مُحلل» باید بین زن و مرد قرار گیرد تا زن بتواند دوباره به عقد مرد در بیاید. «مُحلل» به شخصی گفته می‌شود که باید با زن ازدواج کرده و با او نزدیکی کند، سپس بواسطه طلاق، فسخ نکاح یا فوت محلل، زن از زوجیت وی فراق حاصل کند و پس از گذشت عده، آن‌وقت برای بار چهارم می‌تواند با همسر اول خود ازدواج کند؛ وگرنه امکان ازدواج دوباره با زن سه‌طلاقه وجود ندارد.

در ماده 1057 قانون مدنی آمده است: «زنی که سه مرتبه متوالی زن یک نفربوده و مطلقه شده برآن مردحرام است مگر این‌که به عقد دائم مرد دیگری درآمده و پس ازوقوع نزدیکی با او بواسطه طلاق یا فسخ یا فوت فراق حاصل شده باشد.» البته در ادامه در ماده 1058 قانون مدنی هم تصریح شده است که «زن هرشخصی که به 9 طلاق که شش‌تای آن رجعی است مطلقه شده باشد، برآن شخص حرام مؤبد (ابدی) می‌شود.»

د) طلاق خُلع و مبارات: طلاق خلع، طلاقی است که در آن زن بواسطه کراهتی که از شوهر دارد، مالی را به عنوان «فدیه» به همسرش می‌دهد، درخصوص احکام و شرایط طلاق خُلع و مبارات که نوعی از طلاق بائن است، در شماره بعدی بحث می‌شود.

احکام طلاق بائن

اگر طلاق به‌صورت بائن واقع شود، زن و شوهر به محض جاری شدن صیغه طلاق بر یکدیگر حرام شده و تنها راه حلال شدنشان به یکدیگر، جاری شدن مجدد صیغه نکاح است. همچنین زن حق سکونت در منزل مرد را ندارد و مرد هم وظیفه‌ای در قبال نفقه زن بر عهده نخواهد داشت، مگر این‌که زن حامله باشد که در این صورت از زمان طلاق تا زمان وضع حمل، نفقه وی بر عهده شوهر خواهد بود.

همچنین پس از وقوع طلاق، زن باید سه طهر (سه ماه) عده نگه دارد و در صورت فوت شوهر چه در زمان عده و چه پس از آن، از شوهر خود ارث نمی‌برد. البته اگر مرد زن خود را در حالتی که خودش بیمار است، طلاق دهد و ظرف یکسال از تاریخ طلاق بواسطه همان بیماری فوت کند، در این صورت زن مطلقه‌اش از وی ارث می‌برد.

شاهرخ صالحی کرهرودی - کارشناس ارشد حقوق خصوصی