فولادسازان ایرانی نگران ورود غول‌های اروپایی

برخی کارشناسان معتقدند با توجه به کاهش رشد اقتصادهای بزرگ جهان، حداقل در کوتاه‌مدت سرمایه‌گذاری در بخش فولاد، غیراصولی بوده و نمی‌توان روی بازدهی و ایجاد مزیت‌های اقتصادی آن حساب ویژه‌ای باز کرد اما نکته نگران‌کننده‌ درباره صنعت فولاد کشورمان این است که چند هفته قبل از نهایی شدن قرارداد با یک شرکت فولادی ایتالیایی، مهدی کرباسیان معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت و رئیس ایمیدرو گفته بود: در شرایطی که بیش از سه میلیون تن فولاد در انبارهای کشور مانده، بیش از 2.7 میلیون تن ورق فولادی وارد کشور شده است.

اظهارنظر کرباسیان این نگرانی را در ذهن بسیاری از کارشناسان و فعالان فولاد کشورمان ایجاد کرده که مبادا امضای قراردادهای مذکور با شرکت‌های ایتالیایی به نوعی در جهت افزایش واردات و کاهش توان تولیدی داخلی باشد؟

آن‌طور که مسئولان ایتالیایی گفته‌اند، قرار است شرکت ایتالیایی با همکاری ایمیدرو شرکت مشترکی در منطقه اقتصادی چابهار تأسیس کند که این شرکت مشترک دو میلیارد یورو برای تولید آهن اسفنجی و گندله و 3.7 میلیارد یورو برای تولید آلومینیوم سرمایه‌گذاری خواهد کرد. طرف ایتالیایی متعهد شده که در جریان این سرمایه‌گذاری‌ها، ضمن انتقال فناوری به کشورمان در زمینه صادرات محصولات فولادی نیز به ایران کمک کند.

انتقال تکنولوژی با استفاده از سرمایه‌گذاری خارجی

رسول خلیفه‌سلطان، دبیر انجمن تولیدکنندگان فولاد، درباره اهمیت قراردادهای منعقد شده در صنعت تولید فولاد ایران با ایتالیا گفت: نباید در این زمینه به شرایط رکودی فعلی بازار نگاه کنیم و نگران افزایش واردات باشیم، بلکه افق‌ها و مزیت‌های پیش‌روی کشور می‌تواند در سیاستگذاری‌های آینده تأثیرگذار باشد به صورتی که ایران را به قطب تولید منطقه تبدیل خواهد کرد.

خلیفه‌سلطان افزود: به‌طور کلی ایران جزو چند کشور معدود دارای مزیت رقابتی بسیار بالا در تولید فولاد است، چون در بحث اقتصادی، مزیت‌های رقابتی در واقع به نوعی تعیین‌کننده‌ است.

بنابراین در یک پروسه درازمدت و یک فضای توسعه‌ای ده تا 50 سال آینده پیش‌بینی شده که اکثر کشورهای بزرگ تولیدکننده فعلی فولاد ناخواسته از پروسه تولید حذف خواهند شد؛ چون مزیت‌هایشان به حداقل خواهد رسید.

به عنوان مثال ژاپن، کره‌جنوبی و برخی کشورهای اروپایی گرچه امروز صاحب دانش و تکنولوژی بالایی در تولید فولاد هستند، اما بتدریج با انتقال تکنولوژی به کشورهایی مثل ایران که از طریق سرمایه‌گذاری‌های مشترک ایجاد می‌شود، مزیت‌هایشان از دست رفته و باید به‌دنبال حضور در سطوح دیگری باشند و خود به واردکننده تبدیل خواهند شد.

دبیر انجمن فولاد با اشاره به امتیازهای ویژه ایران در تولید فولاد تصریح کرد: حال اگر مزیت‌های اقلیمی، انرژی ارزان و حضور تکنولوژی را که از این همکاری‌ها و سرمایه‌گذاری‌ها ایجاد شده یکجا در اختیار داشته باشیم، طی چند سال آینده می‌توان به ارزش افزوده قابل توجهی دست یافت. بنابراین نباید شرایط فعلی بازار را به عنوان مانعی بزرگ در مقابل آن جایگاه دانست.

این مقام صنفی درباره افق چشم‌انداز 1404 و افزایش چند میلیون تنی تولید فولاد در کشور گفت: ارقامی که در برنامه افق 1404 مطرح شده است با نگاه به ارقام تولیدی فعلی برخی کشورهای مطرح، زیاد بزرگ نیست و می‌توان برای دست‌ یافتن به آنها برنامه‌هایی را تدوین کرد.

این در حالی است که رسیدن به این میزان تولید می‌تواند جایگاه ایران در صنعت فولاد را ارتقا داده و به نوعی در ایجاد بازارهای هدف مثبت عمل کند.

به‌عنوان مثال گروهی امروز نگران واردات گسترده فولاد از چین یا روسیه به ایران هستند، اما باید این نکته را مدنظر داشته باشند که با افزایش توان تولید و همچنین بهبود بهره‌وری در تولید فولاد، مزیت رقابتی محصولات وارداتی تقریباً صفر شده و هیچ واردکننده‌ای تمایلی به این واردات نخواهد داشت.

به گفته وی، یکی از مهم‌ترین امتیازهای ورود فناوری‌های نوین در صنعت فولاد افزایش بهره‌وری است، چون براساس شاخص‌های تولید فولاد به‌ازای هر یک تن فولاد باید یک نفر مشغول به کار شود، اما اگر به فولاد مبارکه که یکی از اصلی‌ترین تولیدکنندگان ایران در صنعت فولاد است نگاه کنیم؛ می‌بینیم با ظرفیت هفت میلیون تن فولاد نزدیک به 20 هزار نفر پرسنل دارد، درحالی که کره‌جنوبی با 60 میلیون تن تولید همین تعداد پرسنل در صنعت فولاد خود دارد.

بنابراین اگر زمینه ورود فناوری‌های نوین را به‌واسطه این‌گونه همکاری‌ها فراهم کنیم، بدون تردید بهره‌وری نیز افزایش خواهد یافت. در نهایت پاسخ این سوال را که چطور کشور چین سنگ آهن از ما خریداری کرده و پس از حمل و تولید با فاصله‌ای 6000 کیلومتری محصولاتش را در ایران با قیمتی ارزان‌تر از محصولات داخلی می‌فروشد، خواهیم یافت.

تکمیل زنجیره تولید اصلی‌ترین نکته سرمایه‌گذاری

در همین حال، علی ‌دهاقین، مدیرعامل شرکت فولاد کاوه جنوب با اشاره به اهمیت سرمایه‌گذاری خارجی در این صنعت به خبرنگار ما گفت: با توجه به نقش کلیدی صنعت فولاد به‌عنوان صنعت مادر که تأمین‌کننده مواد اولیه بسیاری از صنایع دیگر است، با فعال‌تر شدن صنعت فولاد بسیاری از صنایع پایین‌دستی نیز فعال خواهند شد و همچنین با وجود فراهم بودن شرایط لازم در کشور از جمله انرژی فراوان، مواد اولیه، موقعیت مناسب و نیروی انسانی مستعد آن‌طور که باید در رسیدن به برنامه افزایش ظرفیت فولاد در کشور استفاده نشده است.

دهاقین افزود: امروز گرچه کارخانه‌های داخلی تولیدات باکیفیت و استانداردهای بین‌المللی دارند و بسیاری از کشورهای صنعتی تراز اول دنیا مشتری محصولات ایران هستند، اما سرعت رشد ما برای ایجاد ظرفیت‌های جدید که یکی از عوامل آن نبود سرمایه است، پایین بوده و هنوز هم در تأمین نیازهای داخل کمبود وجود دارد.

این در حالی است که می‌دانیم صنعت فولاد کشور به‌واسطه تحریم‌های ظالمانه غرب علیه ایران دچار کمبودهایی شده است و برخی از فناوری‌های مورد استفاده در آن نیازمند به‌روزرسانی است. از این‌رو موقعیت ایجادشده می‌تواند یکی از بهترین فرصت‌ها برای به‌روز شدن و بهینه شدن صنعت فولاد کشورمان با امتیازهای ویژه باشد.

وی با اشاره به قراردادهای منعقد شده ایران با کشورهای اروپایی بخصوص ایتالیا در زمینه تولید فولاد تصریح کرد: با در نظر گرفتن این‌که اکنون کمبودهایی در زنجیره تولید فولاد دیده می‌شود، باید مسئولان و سیاستگذاران در این زمینه با درایت اقدام کرده و با در نظر گرفتن منافع ملی کشور زمینه حضور سرمایه‌گذاران در بخش‌های مورد نیاز را فراهم کنند. به عنوان مثال یکی از مهم‌ترین مواردی که باید مدنظر باشد طرح‌های مربوط به تولید گندله به عنوان یکی از کمبودهای فعلی صنعت فولاد کشور است.

مدیرعامل شرکت فولاد کاوه جنوب درباره فرصت‌های سرمایه‌گذاری اضافه کرد: تکمیل زنجیره تولید درصنعت فولاد یکی از مهم‌ترین فرصت‌های سرمایه‌گذاری است و باید به نوعی در آن سرمایه‌گذاری شود که این کارخانجات به صورت زنجیره تکمیلی در این زمینه مشغول به فعالیت باشند. چون اهمیت و ارزش افزوده این صنف در تکمیل زنجیره تولید است و برای جلوگیری از خام‌فروشی لازم است به این نکته توجه داشته باشیم. به عنوان مثال میزان نیاز گندله کشور نزدیک به 21 میلیون تن است، اما امروز فقط نزدیک به 9 میلیون تن گندله تولید و مابقی را وارد می‌کنیم.

بنابراین اکنون باید برای تولید گندله یا آهن اسفنجی سرمایه‌گذاری کنیم تا ارزش افزوده مناسبی در این زمینه داشته باشیم نه این‌که فقط در خط تولید فولاد دوباره سرمایه‌گذاری شود.

عماد عزتی - اقتصاد