دغدغه‌های پساتحریمی

شرکت‌های ایرانی طی سال‌های اخیر توانسته‌اند بسیاری از تجهیزات داخلی را بومی‌سازی کرده و نیاز بخش‌های مختلف صنعت را رفع کنند. در مواجهه با این نگرانی‌ها، مدیران صنعت نفت تلاش می‌کنند اطمینان دهند در پساتحریم مشکلی ایجاد نمی‌شود و حمایت از سازندگان و پیمانکاران داخلی نه‌تنها کاهش نمی‌یابد، بلکه افزایش نیز خواهد یافت. به نظر می‌رسد با وجود تاکید وزیر نفت و مسئولان ارشد این وزارتخانه، پیمانکاران و سازندگان داخلی نسبت به همراهی مدیران رده میانی و پایینی صنعت نفت تردید دارند. شاید تجربه سال‌های گذشته باعث شده است فعالان بخش خصوصی نسبت به همراهی دولتی‌ها شک داشته باشند. در سال‌های گذشته، بسیاری از دستگاه‌های دولتی به بهانه کیفیت بهتر سراغ تولیدات خارجی می‌رفتند و محصولات تولیدی در کشورمان را کنار می‌گذاشتند.

توانایی ساخت تجهیزات صنعت نفت

گزارش‌ها حاکی از این است که با توسعه توانمندی شرکت‌ها و سازندگان داخلی، توان تولید بیش از 70 درصد تجهیزات مورد نیاز صنعت نفت در داخل کشورمان وجود دارد. هرچند به علت نبود بازار و سفارش به میزان کافی تنها از 30 درصد این ظرفیت استفاده می‌شود و بقیه ظرفیت ساخت، خالی و بدون استفاده مانده است.

سازندگان داخلی در ماه‌های اخیر نگران بوده‌اند که با رفع تحریم‌ها و تسهیل همکاری دستگاه‌های دولتی با شرکت‌های خارجی، به‌تدریج شرکت‌های داخلی به کنار گذاشته شوند و واردات کالاهای خارجی افزایش پیدا کند.

حمایت از سازندگان داخلی

در مواجهه با این نگرانی‌ها، مدیران صنعت نفت تلاش می‌کنند اطمینان دهند در پساتحریم مشکلی ایجاد نمی‌شود و حمایت از سازندگان و پیمانکاران داخلی نه تنها کاهش نمی‌یابد، بلکه افزایش نیز خواهد یافت.

غلامرضا معینی، معاون مدیرکل سامانه تامین کالا و حمایت از ساخت داخل وزارت نفت با تاکید بر حمایت وزارت نفت از سازندگان داخلی می‌گوید: ایران در ساخت تجهیزات صنعت نفت در منطقه جایگاه خوبی دارد و رفع تحریم‌ها به سود سازندگان داخلی بوده و زمینه‌ای فراهم می‌کند تا شرکت‌های ایرانی در بازارهای جهانی حضور پررنگی پیدا کنند. وی اظهار کرد: می‌توان از فرصت ناشی از رفع تحریم‌ها به‌خوبی استفاده و دانش فنی، فناوری و لایسنس اقلام و تجهیزات مورد نیاز صنعت نفت را وارد کشور کرد. همچنین می‌توان از فرصت رفع تحریم‌ها برای اخذ گواهینامه‌های کیفیت برای کالاهای تولید شده در داخل کشور استفاده کرد. معینی با بیان این که سازندگان ایرانی در سال‌های اخیر توانسته‌اند توان خود را ارتقا داده و تجهیزات زیادی را تولید کنند، گفت: با دریافت لایسنس و گواهینامه‌های معتبر بین‌المللی می‌توان به‌راحتی در بازارهای بین‌المللی وارد شد.

وی تصریح کرد: رفع تحریم‌ها به سود سازندگان داخلی بوده و زمینه‌ای را فراهم می‌کند تا شرکت‌های ایرانی در بازارهای جهانی حضور پیدا کنند. معاون مدیرکل سامانه تامین کالا و حمایت از ساخت داخل وزارت نفت افزود: اغلب کشورهای منطقه مصرف‌کننده تجهیزات صنعت نفت هستند، اما ایران در ساخت تجهیزات صنعت نفت پیشتار بوده و توانمندترین کشور منطقه در ساخت کالاها و تجهیزات مورد نیاز صنعت نفت به شمار می‌رود.

این مقام صنعت نفت با بیان آن که حمایت از سازندگان داخلی، در راستای دفاع از منافع ملی کشور به شمار می‌رود، اظهار کرد: از ابزارهایی مانند نرخ تعرفه و ضریب ترجیحی می‌توان برای حمایت از ساخت داخل و رفع نگرانی شرکت‌های ایرانی استفاده کرد. معینی اضافه کرد: سامانه خرید الکترونیکی کالا، بستر مناسبی برای نظارت بر خرید کالاهای صنعت نفت به شمار می‌رود به طوری که می‌توان از طریق آن کالاهای داخلی را شناسایی کرده و مانع واردات کالاهای خارجی دارای مشابه داخلی شد. وی افزود: پس از ارتقای صنعت ساخت داخل باید با اعمال تعرفه، نگرانی سازندگان داخلی از ورود کالاهای خارجی را رفع کنیم.

وی با بیان این که وزیر نفت نیز در‌خصوص ساخت داخل حساس است و بر استفاده از توان داخلی تاکید می‌کند، اضافه کرد: برای حمایت از تولیدات داخلی و به موجب قانون استفاده حداکثری از توان داخل، سهم 51 درصدی برای ساخت داخل در قراردادها مورد توجه قرار می‌گیرد و دستگاه‌های نظارتی نیز بر رعایت کامل این موضوع در قراردادها نظارت می‌کنند.

برابر سازی شرایط رقابت

در گذشته، شرکت‌های خارجی و به‌ویژه چینی می‌توانستند کالاهای خود را ارزان‌‌تر از محصولات ایرانی وارد کرده و در مناقصات برنده شوند. دلیل اصلی برنده شدن شرکت‌های خارجی این بود که مبنای محاسبه قیمت کالای خارجی، قیمتی بود که در کشور مبداء وجود داشت و بنابراین هزینه حمل با کشتی و هزینه تعرفه واردات و گمرکی محاسبه نمی‌شد.

اما از سال گذشته وزارت نفت با اتخاذ سازوکاری تلاش کرده است این خلأ قانونی را پر کند. بر این اساس، وزارت نفت در سال گذشته، شیوه‌نامه حمایت از ساخت داخل را ابلاغ کرد که بر اساس آن، خرید کالاهای داخلی دارای مشابه خارجی ممنوع می‌شود. بر اساس این شیوه‌نامه، شرایط قراردادهای داخلی و خارجی صنعت نفت یکسان شده و مطالبات شرکت‌های ایرانی براساس نرخ ارز محاسبه و پرداخت می‌شود. بر این اساس، شرکت‌های تابعه وزارت نفت در برگزاری مناقصات مکلف هستند در تامین نیازهای خود از فهرست شرکت‌های داخلی دارای صلاحیت استفاده کنند. به این ترتیب، در تمام معاملات خرید کالا، ملاک ارزیابی و مبنای مقایسه بین قیمت‌های تولید داخلی و کالاهای خارجی باید قیمت‌های همسنگ شده بین این کالاها باشد. قیمت همسنگ شده کالاهای خارجی پس از افزودن هزینه‌های حمل و بیمه از خارج تا ایران و با لحاظ کردن حقوق دولتی (شامل حقوق گمرکی و سود بازرگانی) تعیین خواهد شد.

ممنوعیت واردات

راهکار دیگری که برای حمایت از ساخت داخل ارائه شده، ممنوعیت وارد کردن آن دسته از کالاهای خارجی است که مشابه آنها در داخل کشور تولید می‌شود. به‌تازگی مصوبه‌ای ابلاغ شده که براساس آن خرید برخی کالاها و تجهیزات صنعت نفت از خارج ممنوع شده و طبق آن همه شرکت‌های تابعه وزارت نفت مکلف هستند آن را رعایت کنند. بر این اساس، قرار است با راه‌اندازی سامانه الکترونیکی تامین کالای نفت، واردات کالاهای خارجی کنترل شود. این سامانه تا پایان سال‌جاری راه‌اندازی شود.

توجه سازندگان داخلی به کیفیت، قیمت و زمان

با وجود رشد و توسعه بخش ساخت داخل طی سال‌های تحریم، متاسفانه این بخش هنوز از مشکلاتی رنج می‌برد که ازجمله آنها می‌توان به بی‌توجهی به سه شاخص مهم اجرای پروژه‌ها یعنی زمان، کیفیت و قیمت اشاره کرد. گاهی اوقات سازندگان و پیمانکاران به موضوع زمان توجهی ندارند و زمان بسیاری صرف ساخت تجهیزات می‌شود که این تاخیر، باعث ضرر پیمانکاران می‌شود.

همچنین کارفرمایان بارها گلایه کرده‌اند که کیفیت برخی کالاها و محصولات تولیدی به‌تدریج افت می‌کند به طوری که کیفیت کالای تحویلی در ابتدای شروع قرارداد با کیفیت کالا در روزهای پایانی تفاوت دارد.

آرش آشتیانی