کی از همه قوی‌تره؟

گفتم: شهید، پسر عمه جون شهید بود اسمش (شهید بهروز لایقی. عملیات کربلای 5) اون از همه اینها از کاپیتان آمریکایی (که عروسکش رو دوستش با خودش به مهدکودک می‌آورد) از بتمن از همه اینها و آدم‌هایی که می‌شناسی، قوی‌تر است و شروع کردم برای پسرک چهار ساله‌ام توضیح دادن که شهید چطور دشمن‌ها رو بیچاره کرده و با تفنگش همه رو اسیر کرده و آخرش یکی از دشمن‌ها از پشت بهش شلیک کرده و شهید شده و رفته پیش خدا.

اما سوال بعدی دشوارتر بود، گفت: «شهید چه شکلیه؟» این پرسش، مهم‌ترین گمشده این روزهای انتقال ارزش‌های فرهنگی مان به نسل جدید و کودکان و نوجوانان است، پرسشی که برای پاسخش نمی‌توان از مفاهیم انتزاعی استفاده کرد، واقعیت این است که تمام مفاهیم ارزشمندی همچون ایثار، شهادت، از خودگذشتگی، ایمان، دلاوری و... برای کودک غیرقابل لمس است، او در کارتون‌ها و انیمیشن‌ها کاپیتان آمریکایی را می‌بیند که با سپرش یا بتمن با ماشین خاصش و دیگر شخصیت‌های غربی با حرکات محیرالعقول و لباس‌های ویژه خودشان دشمنان را مغلوب می‌کنند، اما حالا من بخواهم برای این کودک تصویرسازی کنم از چه چیزی می‌توانم کمک بگیرم، کدام تصویر ملموس و قهرمانانه و پرافتخار را برای کودکانمان چه در سینما و چه تلویزیون تولید کرده‌ایم که من برایش روایت کنم، باز خدا رحم کرد که چند کیلومتر جلوتر انتهای بزرگراه نیایش تصویری از شهید آبشناسان روی دیواری بلند نقش بسته بود، گفتم این شهید است، نگاهی کرد و اولین واکنشش این بود: «کلاه جنگی هم داره، لباسش هم جنگی ست، برای من هم لباس جنگی بخر» تا برسیم به خانه چند تصویر دیگر شهید هم بود اما هیچ کدام به قول پسرکم تفنگ نداشتند، تفنگی که او آن را نماد قهرمانش بداند، قدرتش را باور کند و بتواند بپذیرد که قهرمان واقعی ملی او چیزی کمتر از شخصیت‌ها و قهرمان‌های خیالی و افسانه‌های خارجی ندارد، اتفاقا واقعیت تلخ هم همینجاست که آنها قهرمانی را که وجود خارجی ندارد آنچنان به تصویر می‌کشند که این طرف دنیا کودکان ما او را باور می‌کنند ولی نمی‌توانیم حتی با کمی چاشنی اغراق قهرمانان واقعی مان را به درستی معرفی کنیم. فراموش نکنیم کودک تصویر می‌خواهد و تا زمانی که تصویری نباشد هزاران بار هم که از قهرمانی‌ها و رشادت‌های مردان بزرگ این سرزمین بگوییم در ذهن کودک باورپذیر نمی‌نماید. البته خلق تصویر نخستین قدم است و در ادامه باید این تصویر را به شیوه‌های مختلف و ابزارهای بازی و مدیوم‌های گوناگون وارد زندگی روزمره‌اش کنیم.

سینا علی‌محمدی