یک کمدی اجتماعی دلنشین

ژانر کمدی ژانری نبوده که ملاقلی‌پور پدر به آن پرداخته یا با روحیات او سازگار باشد، اما ملاقلی‌پور پسر اولین فیلم خود را در بستر این ژانر روایت می‌کند. «قندون جهیزیه» روایت قصه زوجی به نام عطا (صابر ابر) و معصومه (نگار جواهریان) است که به واسطه افزایش اجاره خانه دچار مشکلات و دردسرهایی می‌شوند و برای حل این معضل اتفاقاتی می‌افتد که هم سویه کمیک قصه را شکل می‌دهد و هم سویه انتقادی ـ اجتماعی اثر را.

قصه تلخ

قصه در ذات خود تلخ است و نگاهی آسیب‌شناسانه به مصائب معیشت و مشکلات اقتصادی در طبقه پایین جامعه و به اصطلاح بچه‌های جنوب شهری دارد، اما تلخی این موقعیت به واسطه زبان کمدی اثر کاسته شده و از گزندگی آن کم می‌کند.

مشکلات آپارتمان نشینی، مصائب مستاجری و رابطه موجر و مستاجر و تاثیر فقر و مشکلات مالی در روابط زناشویی یا مناسبات اجتماعی افراد، مشکلات فیلمسازی، بیکاری و تاثیرات روانی ـ اجتماعی آن ازجمله مفاهیم و موقعیت‌هایی است که به واسطه روایت قصه فیلم برجسته شده و درون محوریت این آسیب‌شناسی قرار می‌گیرند.

فرار از شعار و لودگی

خوشبختانه با این که فیلم قابلیت فروغلتیدن در ورطه شعارزدگی یا حتی لودگی را داشته به این سمت سوق پیدا نکرده و کارگردان حواسش به اندازه و حد و میزان پلان‌ها، بازی و دیالوگ‌ها بوده و موفق شده بار کمیک قصه را در خلق کمدی موقعیت صورت‌بندی کند.

اگرچه این کنترل‌شدگی در برخی موقعیت‌ها از دست کارگردان در می‌رود یا مثلا در نسبت میان عطا و صاحبخانه‌اش در سکانس پایانی منطق درام دچار تزلزل شده و از باورپذیری‌اش کم می‌شود به طوری که روی مرز شعارزدگی قرار می‌گیرد. با این حال می‌توان با اغماض بیشتری به قندون جهیزیه به عنوان نخستین تجربه فیلم بلند کارگردان نگریست تا این ضعف‌ها موجب نشود نقاط قوت فیلم را نبینیم یا کم‌ارزش جلوه دهیم.

فارغ از قصه و روایت و فیلمنامه یکی از نقاط درخشان این فیلم بازی متفاوت صابر ابر و نگار جواهریان است که اتفاقا هر دو متهم بودند که در آثار اخیر خود مدام در حال تکرار نقش‌ها یا جنس بازی قبلی هستند.

بازی‌های متفاوت ابر و جواهریان

در این میان بویژه صابرابربازی قابل توجهی دارد که نسبت به نقش‌های قبلی‌اش وجوه بیرونی، طغیانگرانه و باورپذیر و دلنشینی داشته که با طبقه اجتماعی ـ فرهنگی شخصیتی که نقشش را ایفا می‌کند تناسب و سنخیت منطقی دارد.

نگارجواهریان نیز بازی متفاوتی ارائه داده و معصومیت ذاتی چهره‌اش را با سادگی و شیرینی چهره معصومه می‌آمیزد و اگرچه رگه‌ها و نشانه‌هایی از نقشش در طلا و مس و حوض نقاشی را می‌توان در نقش معصومه ردیابی کرد، اما به میکس و مونتاژ خوبی رسیده که در نهایت هویت تازه‌ای به نقش داده و جذابیت مضاعفی به آن می‌بخشد.

خوش ساخت و خوش ریتم

بدیهی است بخشی از جذابیت فیلم به جنس بازی این دو و پاسکاری‌های نقشی است که بین دو کاراکتر عطا و معصومه شکل می‌گیرد. فیلم قندون جهیزیه فیلم خوش‌ساخت و خوش‌ریتمی است و قابلیت سرگرم‌کنندگی بالایی دارد. تقطیع‌هایی متعدد در بستر درونی خانه با آن همه آدم‌ و شخصیت‌های قصه قطعا کارگردانی دشواری داشته و علی ملاقلی‌پور، هم به واسطه تجربه دستیاری فراوان و هم تولد دریک خانواده فیلمساز بخوبی توانسته از پس آن برآید.

حضور گروه فیلمبرداری در خانه عطا ضمن نسبت منطقی با درام خود گواه درونی بر این مدعاست که در عین روایت فیلم مصائب فیلمسازی را هم نشان می‌دهد. از این حیث می‌توان قندون جهیزیه را نوعی فیلم در فیلم هم دانست که به شکل غیرمستقیم به پشت صحنه ساخت یک فیلم می‌پردازد.

ارزش‌های اخلاقی و اجتماعی

قندون جهیزیه واجد طرح برخی‌ مفاهیم و ارزش‌های اخلاقی ـ اجتماعی مثل تاکید بر کسب روزی حلال و نقش آن در زندگی، عادلانه رفتار کردن، مهرورزی، رعایت حق و حقوق دیگران و... نیز است که به واسطه زبان طنز فیلم توی ذوق نمی‌زند و زبان نصیحت‌گرایانه به خود نمی‌گیرد. در نهایت مخاطب، هم سرگرم می‌شود و می‌خندد و هم با شخصیت‌های قصه احساس همذات‌پنداری کرده و چه‌بسا موقعیت خود را به عنوان یک مستاجر در تصویر شخصیت‌های فیلم می‌بیند و کمی دلش خنک می‌شود. اگرچه پایان‌بندی و مواجهه عطا با صاحبخانه کمی از منطق روان‌شناختی و باورپذیری درام به دور است، اما درنهایت بر مهرورزی و تفاهم انسانی تاکید می‌کند.

فیلم با انتقاد از فاصله و اختلافات طبقاتی آغاز شده و در پایان با همدلی و روابط انسانی بین طبقات اجتماعی به اتمام می‌رسد. قندون جهیزیه فیلم سرگرم‌کننده‌ای است. شیرینی لذت تماشای آن را از دست ندهید.

سیدرضا صائمی

جام جم