لکنت زبان، پدیده دوران کودکی

چه تعریفی از لکنت زبان دارید؟

زمانی که سخن گفتن برای شخص مشکل و دشوار باشد، اصطلاحا می‌گوییم که فرد لکنت زبان دارد. به طور معمول لکنت زبان در دوران کودکی آغاز می‌شود و اساسا پدیده خاص دوران کودکی است.

معمولا از سنینی که کودک زبان باز می‌کند تا زمانی که مهدکودک برود، این اختلال شکل می‌گیرد. اختلال در تکلم در دوران مدرسه به دلیل گذر از مرحله خانواده به اجتماعی خود را بیشتر نشان می‌دهد.

گاهی این اختلال ادامه پیدا می‌کند و گاهی به صورت خفته باقی می‌ماند و سیکل بعدی در دوران‌های بلوغ است که ممکن است خود را نشان دهد.

آماری در این خصوص دارید؟

طبق آمار 70 درصد از پسران و 30 درصد از دختران مبتلا به این عارضه هستند. بیشترین فراوانی در مورد اختلال تکلم در پنج سالگی است. 98 درصد از اختلالات قبل از ده سالگی پیش می‌آید.

در واقع می‌توان نتیجه‌گیری کرد لکنت زبان اختلالی است که در دوران کودکی و گاهی قبل از ده سالگی اتفاق می‌افتد.

چند نوع لکنت زبان داریم؟

لکنت زبان گاهی به صورت تکرار یک کلمه است و گاه این عارضه در توقف در ادامه صحبت بروز می‌کند.

آیا می‌توان علت خاصی را برای آن نام برد؟

هنوز به طور کلی علت این عارضه مشخص نیست. عوامل خیلی زیادی در این اختلال تاثیر دارد، اما به طور کامل و دقیق مشخص نیست که چه کنش‌هایی باعث این واکنش می‌شود.

در برخی از افراد لکنت زبان همراه با تغییر میمیک‌های صورت با شکل‌ها و تیک‌های مختلف بروز می‌کند؛ مانند بستن چشم، لرزش لب‌ها، تکان دادن سر و گاهی با مشت کردن دست‌ها همراه است. باید متذکر شد که هنوز ثابت نشده لکنت زبان ریشه ژنتیکی دارد.

بیشترین عوامل اثرگذار در بروز لکنت زبان کدام است؟

معمولا این اختلال را بیشتر یک عارضه اکتسابی می‌دانند که از یک عادت شرطی شدن سرچشمه می‌گیرد. از عادت‌های شرطی این است که وقتی کنشی را می‌بینند واکنش آن با لکنت زبان همراه است.

شرطی شدن و لکنت زبان علت واحدی ندارد. دلایل عاطفی، اختلالات جسمی، موقعیت‌های اجتماعی یا ترکیب هر سه این موارد باعث لکنت زبان در افراد می‌شود. در بسیاری از افراد مبتلا به این عارضه ریشه‌های عصبی دیده می‌شود.

یعنی می‌توان گفت ریشه روان‌شناسی دارد؟

بله. در واقع می‌توان گفت به خاطر عوارض و اختلال دستگاه عصبی یا به خاطر مشکلات فیزیولوژیکی است. این عواملی است که در بروز لکنت زبان می‌تواند تاثیر بگذارد. افراد زمینه لکنت زبان را دارند.

حتی افرادی که لکنت زبان ندارند در مواقعی که هیجان یا خشم دارند دچار لکنت زبان می‌شوند. ناآرامی‌ها در خانواده، اختلافات بین والدین، ترساندن کودک نیز در این زمینه خیلی موثر است.

خیلی از مواقع دیده می‌شود وقتی کودکی از موضوعی می‌ترسد بعد از آن دچار لکنت زبان می‌شود. فشارهای هیجانی مثل بحث‌های تند در خانواده، شکست‌های عاطفی و ایجاد عذاب وجدان در فرد نیز می‌تواند موثر باشد.

یکی از موارد خیلی تاثیرگذار در بروز این عارضه تنبیه کودک در مدرسه و در منزل است. از عوامل دیگر که در دوران زبان باز کردن کودک ممکن است به‌وجود بیاید، انتقاد شدید از صحبت کردن کودک است.

آیا عوارض جسمی نیز در بروز این عارضه تاثیر دارد؟

بله. از عوارض جسمی نیز می‌توان به ابتلا به بیماری‌های عفونی و آسیب‌های حین بارداری، تولد و بعد از آن اشاره کرد.

بروز این اختلال چه مدت زمانی طول می‌کشد؟

80 درصد افراد قبل از 16 سالگی به خودی خود درمان می‌شوند. از این تعداد 60 درصد بدون مراجعه به پزشک درمان می‌شوند؛ یعنی فقط 20 درصد برای درمان معالجه می‌کنند.

چه روش‌های درمانی برای رفع این اختلال وجود دارد؟

راه‌های مختلفی برای اصلاح آن وجود دارد؛ یکی آهسته، آرام و بدون فشار صحبت کردن است. موقعی که کودک به لکنت می‌افتد باید مکث کرده، یک نفس عمیق از بینی بکشد و از دهان بیرون دهد.

این همان روشی است که ما به کسانی که در جمع دچار استرس می‌شوند نیز توصیه می‌کنیم.وقتی احساس کردند نمی‌توانند صحبت کنند باید یک نفس عمیق از بینی بکشند و سپس آرام از دهان بازدم را بیرون دهند و زمانی که نفس را بیرون می‌دهند شروع به صحبت کردن آرام کنند.

باید به بچه‌ها یاد داد از روش‌های ریلکسیشن استفاده کنند. روش‌های مختلفی در این زمینه وجود دارد که برای بچه‌ها نیز قابل درک است.

از روش‌های دیگر درمان لکنت زبان، گفتار درمانی است که توسط گفتار درمان‌ها با روش‌های مختلف انجام می‌شود و این اختلال از بین می‌رود. روش متداول دیگر مکمل‌سازی است؛ یعنی تقویت و جنبه‌های دو سویه فکری و زبانی دارد.

به این صورت که زمانی که می‌خواهد چیزی را بیان کند، اول آن را در ذهن پرورش می‌دهد. به عبارتی می‌گویند تفکر شفاف خود را بیان می‌کند؛ یعنی دچار تردید و گسستگی نمی‌شود.

روان درمانی تا چه میزان می‌تواند در رفع این اختلال کمک کند؟

روان درمانی می‌تواند اختلالات روانی را که باعث لکنت زبان در کودک می‌شود، رفع کند. داروهای آرامبخش برای افرادی که استرس بالایی دارند، می‌تواند خیلی کمک‌کننده باشد. درمان با روش رفتاردرمانی یعنی درمان رفتارهای سازش نیافته نیز موثر است.

از طریق رفتار درمانی می‌توانند کارها را انجام دهند. یکی از روش‌هایی که خیلی خوب جواب داده است، حضور در گروه درمانی است. گروه‌درمانی‌ها کمک شایانی می‌کنند که افراد بتوانند تمرین داشته باشند.

افرادی که دچار لکنت زبان هستند معمولا باید از تنهایی اجتناب کرده و حتما باید اعتماد به نفس خود را تقویت کنند که در این زمینه نقش خود و اطرافیان بسیار موثر است. تمرین سخنرانی را به شکل‌های مختلف می‌توانند انجام دهند.

از روی نوشته یا کتاب و معمولا جلوی آینه با صدای بلند خواندن از جمله این روش‌هاست. این‌که می‌توانند خود را هنرپیشه فرض کنند و هر چه می‌خواهند بگویند. مطمئنا ورزش‌های گروهی و فردی نیز می‌تواند تاثیرگذار باشد.

آنهایی که روی یک واژه یا کلمه مکث دارند، بهتر است موقع صحبت کردن از آن واژه استفاده نکرده و واژه دیگری را جایگزین کنند.

از عواملی که این عارضه را تشدید می‌کند و باید برای درمان لکنت زبان در نظر گرفت این است که مطلقا اطرافیان فرد را سرزنش نکنند و در زمان لکنت صحبت آنها را ادامه نداده و اجازه دهند خود فرد بعد از آرام شدن دوباره صحبت خود را ادامه دهد.

معلم ادبیات نشوند که غلط‌گیری کنند. محیط باید آماده‌سازی شود، یعنی همیشه آرام صحبت کنند. یکی از عواملی که خیلی مخرب است، صدای بلند تلویزیون است. لازمه آرام صحبت کردن این است که محیطی که در آن هستند، محیط آرامی باشد.

گفتنی است افرادی که در زمینه هیپنوتیزم کار می‌کنند، می‌توانند از طریق تلقین کمک زیادی به کودکان برای رفع معضل لکنت زبان کنند.

لکنت زبان در بزرگسالی اتفاق نمی‌افتد؟

قاعده این است که در بزرگسالی درصد پایینی دارد، اما در مقابل شوک‌های قوی موارد استثنا وجود دارد؛ مانند شوک‌های روانی یا ناتوانی‌هایی که در سکته‌ها به‌وجود می‌آید.

فرحناز احمدی - سیب