ویروس سیاه داعش

این گروه تروریستی که هسته ابتدایی آن، مربوط به گروه تروریستی دولت اسلامی در عراق است، بیش از یک سال است استان نینوا و مرکز آن، شهر موصل را به عنوان محل اصلی فعالیت‌های خود در عراق تبدیل کرده‌اند. استان الانبار و شهر فلوجه نیز از دیگر مناطق تحت کنترل آنهاست که طی یک ماه گذشته نیروهای ارتش و بسیج مردمی در حال آزادسازی برخی مناطق آن هستند.

در سوریه نیز تروریست‌های داعش کنترل کامل شهر رقه در شمال این کشور را در دست دارند و این شهر را به مرکز خلافت خود تبدیل کرده‌اند. مناطقی از استان دیرالزور در شمال شرقی و شرق سوریه، مناطق اطراف شهر حلب و حمص و شهر تاریخی پالمیرا ازجمله مناطقی است که داعشی‌ها تحت کنترل دارند. کارشناسان و تحلیلگران بر این باورند که یکی از تفاوت‌های داعش با دیگر گروه‌های تروریستی، تمایل آنها برای گستراندن دامنه خلافت خود در دیگر کشورهاست. این در حالی است که گروه‌هایی همچون طالبان، محدود در مرزهای یک کشور بود و به‌دنبال عضوگیری و تاسیس خلافت در دیگر کشورها نبود. در ادامه زیرشاخه‌هایی از داعش معرفی می‌شود که طی چند سال گذشته در دیگر مناطق به وجود آمده یا با داعش اعلام بیعت کرده‌اند.

ولایت سینا در مصر

ژانویه 2011 و با آغاز اعتراض‌هایی که به سقوط حکومت حسنی مبارک در مصر منجر شد، گروهی با عنوان انصار بیت‌المقدس در استان شمالی سینا شروع به فعالیت کرد که خود را گروهی تحت تاثیر القاعده معرفی نمود. حملات این گروه به اهداف اسرائیلی‌ها، باعث شد آنها بسرعت شناخته شوند. اولین حمله آنها جولای 2012 بود که خطوط انتقال گاز به اسرائیل و اردن را منفجر کردند. یک ماه بعد این گروه اقدام به شلیک موشک به منطقه ایلات در اراضی اشغالی کرد.

اتفاقات داخلی مصر و کودتای نظامیان علیه محمد مرسی و برکناری او از قدرت در سال 2013 موجب شد، گروه انصار بیت‌المقدس نیز سیاست خود را تغییر داده، از آن زمان به بعد حملاتی علیه ارتش و نیروهای پلیس مصر انجام دهد. پس از آن بود که این گروه اقدام به ترور، گردن زدن و انفجارهای انتحاری کرد. اولین عملیات آنها ترور محمد ابراهیم، وزیر کشور مصر بود که خودروی حامل وی را منفجر کردند.

حمله به نیروهای امنیتی مصر در جنوب سینا، حمله به مقر نیروهای پلیس در قاهره، انهدام یک بالگرد نظامی در منطقه سینا و کشته شدن پنج سرباز مصری، حملاتی علیه گردشگران خارجی در مرزهای مصر و گردن زدن پنج نیروی نظامی از جمله اقداماتی بود که انصار بیت‌المقدس انجام دادند. ماه اکتبر سال 2014 بود که در نهایت اعضای این گروه با ابوبکر البغدادی، رهبر داعش اعلام بیعت و پس از آن نام ولایت سینا را برای خود انتخاب کردند. پس از اعلام بیعت با داعش، شدت حملات آنها گسترده‌تر شد به‌گونه‌ای که در یکی از حملات در ابتدای سال جاری میلادی، بیش از 30 سرباز مصری را کشتند.

حال حضور داعش در منطقه شمالی سینا و اقدامات تروریستی آنها، به یکی از چالش‌های جدی دولت مصر تبدیل شده و با وجود اعلام شرایط اضطراری در این منطقه، تروریست‌ها همچنان به حملات خود علیه نیروهای دولتی ادامه می‌دهند.

ولایت‌های متعدد داعش در یمن

با گسترش فعالیت‌ داعش در مناطق مختلف، توجه برخی گروه‌های تروریستی در یمن نیز به آنها جلب شد. گروه مجاهدی الیمن از گروه‌های وابسته به القاعده اوایل سال جاری میلادی با صدور بیانیه‌ای با ابوبکر البغدادی، خلیفه خود خوانده داعش بیعت کرد.

سپس در ماه فوریه و همزمان با درگیری نیروهای انصارالله با اعضای القاعده در شبه جزیره عرب، داعش رسما حضور خود را در یمن اعلام کرد. این گروه با انتشار اعلامیه‌هایی که نام دولت اسلامی ـ ولایت لحج بر بالای آن درج شده بود، علیه جنبش انصارالله یمن اعلام جنگ کرد. در این بیانیه از اهل سنت خواسته شد به داعش یمن اعتماد کنند و از نزدیک شدن به مقرها و مراکز تجمع و رایزنی انصارالله خودداری کنند، زیرا قرار است این مقرها هدف قرار گیرند. پس از گذشت چند ساعت از انتشار این بیانیه، شماری از افراد مسلح نقابدار در خیابان‌های الحوطه که نیروهای انصارالله در آن حضور نداشتند، جولان دادند و ورود داعش به یمن را اعلام کردند.

آغاز حملات متجاوزانه جنگنده‌های سعودی به مناطق مختلف یمن، باعث تقویت داعش و گروه‌های وابسته به القاعده در یمن شد. همچون دیگر مناطق، تروریست‌های داعش در بیشتر حملات خود شیعیان را مورد حملات خود قرار دادند. شاخص‌ترین این حملات ماه مارس اتفاق افتاد که انفجار در دو مسجد شیعیان در صنعا، پایتخت یمن شهادت بیش از 100 نمازگزار را رقم زد. با گذشت زمان، داعش حملات خود را در استان‌های مختلف یمن گسترش داد و در بیشتر مناطق از تشکیل ولایات منتسب به این گروه تروریستی در یمن خبر داد؛ ولایت حضرموت، ولایت صنعا و ولایت شبوا از جمله مناطقی هستند که داعش حضور خود را در آنها اعلام کرد.

ولایت برقه در لیبی

پس از سرنگونی رژیم قذافی در لیبی، گروه‌های مختلفی که در کنار یکدیگر، رژیم دیکتاتوری را سرنگون کرده بودند برای قدرت بیشتر شروع به درگیری کردند. شهر درنه در شرق لیبی از جمله شهرهایی بود که این درگیریها را تجربه کرد. بنا به گفته کارشناسان، بی‌قانونی پس از سقوط قذافی، زمینه‌ساز حضور فعال افراط‌گرایان در این شهر شد.

با آغاز درگیری سوریه، صدها نفر از شبه‌نظامیان این شهر عازم سوریه شدند؛ برخی از آنها به رده‌های ارشدی از داعش رسیدند و برخی به لیبی بازگشتند. به این ترتیب، شبه‌نظامیگری در بخش‌هایی از لیبی شدت بیشتری به خود گرفت. تا سال 2012، درنه عملا از کنترل دولت طرابلس خارج شده بود و در اختیار تعدادی از گروه‌های افراطی مسلح بود که زیر شاخه‌ها و دستورالعمل‌های جداگانه‌ای داشتند. ماه آگوست سال گذشته یکی از گروه‌های قدرتمند در این شهر با عنوان شورای جوانان اسلامی، اعدام‌های وحشیانه‌ای را در یک استادیوم فوتبال انجام دادند. این اقدام محکومیت‌های بین‌المللی متعددی را به همراه داشت.

ماه اکتبر 2014 مشخص شد تعدادی از اعضای این شورا با داعش و ابوبکر البغدادی، اعلام بیعت کرده‌اند. آنها نام برقه را برای ولایت خود انتخاب کرده‌اند که بخشی از شرق لیبی است. ترور، آدم ربایی و مجموعه حملات انتحاری از جمله اقدامات این گروه‌ها در نقاط مختلف لیبی بوده است. در این میان، برخی سیاستمداران کشته و برخی نیز برای حفظ مقام خود ترسانده شده‌اند. ماه نوامبر، جسد بدون سر سه فعال مدنی در حاشیه درنه پیدا شد.

بر اساس گزارش‌های معتبر، داعش به بزرگ‌ترین و قدرتمندترین بازیگر درنه تبدیل شده است. برخی کارشناسان بر این باورند که شهر درنه در این روزها بسیار به شهر رقه (مرکز خلاف داعش در سوریه) شبیه شده است. بریدن سر گروگان‌های مصری در لیبی، حمله به یک هتل پنج ستاره در طرابلس با 10 کشته و حمله به ایست بازرسی ارتش در جنوب این کشور با کشتن 14 سرباز از جمله اقداماتی است که داعش در سال جدید میلادی مسئولیت آنها را به‌عهده گرفته است. اگرچه داعش طی چند ماه گذشته متحمل شکستهایی از نیروهای ارتش در برخی مناطق لیبی شده، اما به باور بسیاری از بین بردن این گروه تروریستی در لیبی با وجود اختلافات داخلی این کشور راه دشواری پیش رو دارد.

ولایت خراسان در افغانستان و پاکستان

بحث حضور داعش در افغانستان پس از آن پررنگ شد که این گروه تروریستی دامنه خلافت خود خوانده‌اش را گسترش داد و از تشکیل ولایت خراسان سخن گفت؛ ولایتی که مناطقی از افغانستان و پاکستان بخشی از آن به حساب می‌آید. این گروه با استخدام یکی از رهبران سابق طالبان که پیشتر در گوانتانامو بود، توانست پیشروی‌هایی در استان جنوبی هلمند داشته باشد. پس از کشته شدن این فرد بر اثر حملات پهپادی، تصور می‌شد این اقدامات متوقف شده، اما این‌گونه نبود.

چند ماه پیش ویدئویی پخش شد که شامل اعلام بیعت شبه‌نظامیان افغان و پاکستانی با داعش بود. مقامات وزارت کشور افغانستان حضور داعش را رد کرده و به مردم گفته بودند تحت تأثیر تبلیغات قرار نگیرند؛ اما چند ماه پیش مقامات وزارت دفاع، حضور این گروه در برخی مناطق افغانستان ازجمله غزنی، فراه و هلمند را پذیرفتند و گفتند حضور داعش در برخی نقاط کشور مایه نگرانی است.

سرمایه و تجهیزات فراوان در مقایسه با طالبان و القاعده موجب شد نیروهای شبه‌نظامی به داعش بپیوندند. داعش حتی با تقویت نیروها حملاتی را علیه مواضع طالبان انجام داد که نمونه‌ای از آن به ماه گذشته میلادی بازمی‌گردد که اعضای داعش سر 10 نفر از اعضای طالبان را بریدند. غیر از حمله به دیگر گروه‌های شبه‌نظامی، داعش حملات دیگری نیز در افغانستان انجام داده است. مشخص‌ترین آن در ماه آوریل بود که یک عامل انتحاری خود را در جلال‌آباد منفجر کرد و مرگ ده‌ها نفر را رقم زد. با توجه به اعلام خبر مرگ ملا عمر، رهبر طالبان و بروز اختلافات در میان اعضای ارشد این گروه، تحلیلگران می‌گویند داعش از این فرصت استفاده کرده و به منظور قدرت‌گیری بیشتر خود بهره‌برداری می‌کند.

ولایت غرب آفریقا در نیجریه

از اواسط سال 2014 بود که اقدامات تروریستی گروه بوکوحرام از جمله ربودن دختران و انجام عملیات‌ انتحاری علیه نیروهای ارتش در نیجریه شدت بیشتری گرفت. این اتفاقات با گسترش دامنه فعالیت‌های داعش در کشورهای مختلف همزمان شده بود. بسیاری منتظر بودند بوکوحرام با داعش اعلام بیعت و پیوند کند.

در نهایت، اوایل ماه مارس سال 2015، ابوبکر شیکاو، رهبر بوکوحرام در ویدئویی که در حساب توئیتری این گروه منتشر شد، با ابوبکر البغدادی اعلام بیعت کرد. در واکنش ابو محمد العدنانی، یکی از رهبران ارشد داعش از این موضوع استقبال کرد و از گسترش دامنه داعش تا غرب آفریقا سخن گفت. پس از آن بود که رسانه‌های نوشتاری و مجازی داعش از بوکوحرام به عنوان ولایت غرب آفریقا نام بردند. برخی کارشناسان بر این باورند که اعضای بوکوحرام بیشتر برای دریافت کمک‌ مالی و تجهیزاتی داعش با این گروه اعلام بیعت کردند. به هر حال پس از بیعت شیکاو با ابوبکر البغدادی، رسانه‌ها از گسترش و شدت گرفتن درگیری و انفجار در مناطق مختلف نیجریه توسط بوکوحرام گزارش دادند.

ولایت الجزایر

الجزایر دیگر کشوری بود که از گستره قلمرو داعش در امان نماند. اوایل ماه سپتامبر سال گذشته میلادی بود که گروهی از تروریست‌های جدا شده از القاعده، شعبه داعش را در الجزایر ایجاد و با ابوبکر البغدادی بیعت کردند. به گزارش منابع خبری، بیشتر اعضای این گروه از کشورهای مغرب اسلامی به الجزایر آمده‌اند.

نام تشکل جدا شده از القاعده جند الخلافه است و رهبری آن را خالد ابی سلیمان به‌عهده دارد. وی در همان زمان، با صدور بیانیه‌ای وفاداری کامل خود را به البغدادی و اطاعت بی چون و چرا از فرمان وی اعلام کرد.

گزارش رسانه‌های مختلف نشان می‌دهد، ایالت البویره که منطقه‌ای قبیله‌‌نشین است، به خاستگاه فعالیت داعش و دیگر گروه‌های تروریستی در این کشور تبدیل شده و تروریست‌ها از این ایالت به دیگر مناطق الجزایر در غرب و شمال نفوذ می‌کنند. ارتش الجزایر نیز برای مقابله با آنها دست به چند عملیات زدند که در یکی از آنها نیروهای الجزایری بیش از 12 مخفیگاه گروه‌های تروریستی وابسته به داعش را در حوالی ایالت‌های البویره (120 کیلومتری شرق پایتخت) و برج بوعریریج (250 کیلومتری شرق پایتخت) منهدم کردند.

ولایت قفقاز شمالی

وقتی به گزارش‌های مربوط به اعضای خارجی داعش نگاهی می‌اندازیم، متوجه می‌شویم نیروهای چچنی و افرادی که از منطقه قفقاز شمالی به سوریه و عراق رفته‌اند، نقش پر رنگی در این سازمان تروریستی دارند. بنا به گزارش‌های موجود، تاکنون نزدیک به یکهزار نفر از جوانان این منطقه به عضویت داعش درآمده‌اند.

از همان زمان این نگرانی وجود داشت که رهبران امارت قفقاز (شاخه القاعده در چچن و داغستان) با رهبری داعش اعلام بیعت کنند. در نهایت اوایل سال 2015 رهبران امارت قفقاز جدایی خود را از شبکه القاعده و بیعت‌ با ابوبکر البغدادی اعلام کردند. این گروه در بیانیه‌ای اعلام کرد: همه جنگجویان قفقاز از ولایت‌های چچن، داغستان، اینگوش و کاباردینو ـ بالکاری در این تصمیم متحد هستند و در این زمینه اختلاف نظر ندارند. در مقابل ابومحمد العدنانی، سخنگوی داعش ضمن استقبال از این مساله، در نواری صوتی به سربازان داعش در قفقاز تبریک گفت و اعلام کرد، ابوبکر البغدادی بیعت آنها را پذیرفت و شیخ ابو محمد القدری را به عنوان والی ولایت قفقاز شمالی منصوب کرد. او همچنین از دیگر گروه‌های شبه‌نظامی در این منطقه خواست، از دستورات القدیری پیروی کنند.

نقشه شوم برای دیگر مناطق

علاوه بر مناطق یاد شده تروریست‌های داعش در ماهنامه تخصصی خود، دابق نام دیگر کشورها و مناطقی را اعلام کردند که گروه‌های افراطی حاضر در آنجا با ابوبکر البغدادی اعلام بیعت کرده‌اند. ترکستان شرقی (در استان سین کیانگ در چین)، فیلیپین، اندونزی، آلبانی و جمهوری مقدونیه از دیگر مناطقی است که داعش ادعا می‌کند حمایت شبه‌نظامیان آنجا را به همراه دارد.

حضور در بوسنی

از زمان شروع پدیده مهاجرت شهروندان کشورهای اروپایی به سوریه و عراق و پیوستن آنها به داعش، بوسنی همواره به عنوان یکی از اهداف اصلی تروریست‌ها برای یارگیری معرفی می‌شد. انتشار چند ویدئو مربوط به استخدام جوانان بوسنیایی نیز این مطلب را تائید کرد. طبق گزارش‌های رسمی طی دو سال و نیم گذشته حدود 200 نفر از شهروندان این کشور برای پیوستن به داعش به سوریه و عراق رفته‌اند، اما حدود یک ماه پیش گزارشی منتشر شد که از توجه جدی داعش به این کشور پرده برداشت. در گزارشی که روزنامه انگلیسی دیلی‌میل آن را منتشر کرد، مقر داعش در روستایی دیدنی در بوسنی کشف شد که ساکنان آن آماده پاسخگویی به فراخوان داعشی‌ها هستند.

روستای اوشوه از توابع ماگلای در بوسنی و هرزگوین واقع است و داعشی‌ها زمین‌های آن را خریداری کرده‌اند. سرویس‌های امنیتی معتقدند این ناحیه برای آموزش تروریست‌ها به کار برده می‌شود. نیروهای امنیتی بعد از آن که پلیس متوجه شد ساکنان یک روستای کوهستانی حوالی این ناحیه از پرچم داعش استفاده می‌کنند،به محل یورش بردند و از مقر داعشی‌ها در روستای اوشوه مطلع شدند. به گزارش این روزنامه، حداقل 12 تروریست در روستای اوشوه آموزش دیدند و در ماه‌های اخیر به سوریه سفر کردند. دیلی‌میل گزارش داده جوانان ساکن این ناحیه با آغوش باز ایده‌های وهابیت را پذیرفته و یک کارشناس تروریسم به ساندی میرور گفته بود کسی از ساکنان این منطقه نیست که آماده پذیرش فراخوان داعشی‌ها نباشد.

حسین خلیلی

بین‌الملل