وقتی یک عروسک ستاره می‌شود!

گاهی شهرت و محبوبیت و ستاره شدن یک عروسک از یک بازیگر به عنوان یک انسان بیشتر است. چه کسی می‌تواند منکر این نکته شود که کلاه قرمزی و پسرخاله یا فامیل دور و ببعی نسبت به خیلی از بازیگران سینما و تلویزیون مشهورتر بوده و ویژگی‌های یک ستاره را دارند.

به این معنی که حضور آنها در یک فیلم سینمایی یا برنامه تلویزیونی موجب جذب تعداد زیادی از مخاطبان شده یا مخاطب حاضر است به خاطر حضور او پول بدهد و به سینما برود. اگر بخواهیم به حافظه تصویری خود مراجعه کنیم و شخصیت‌های معروف کارتونی را به یاد آوریم، می‌توانیم به شخصیت‌های انیمیشنی مثل پلنگ صورتی، پینوکیو،موش و گربه، پت و مت، میکی موس و... اشاره کنیم که شهرت و سویه قهرمانی آنها در دنیای تصویر از خیلی از آدم‌های بازیگر بیشتر است.

در کشور خود ما عروسک یا پوسترهای فامیل دور طرفدار و خریدار بیشتری نسبت به عکس و تصاویر بازیگران پیدا کرده و کمتر کسی است که دیگر عروسک «جیگر» در مجموعه کلاه قرمزی را نشناسد. گویی این عروسک‌ها جایگزین قهرمان‌های نداشته سینمای معاصر ما شده‌اند.

البته هر عروسکی که ساخته شد مورد توجه مخاطب قرار نگرفت و نتوانست در دل مردم بنشیند. ستاره شدن در دنیای عروسک‌ها نیز شاخص‌های خود را دارد و حالا در شرایطی قرار گرفتیم که عروسک‌ها نیز برای تبدیل شدن به قهرمان باید با هم رقابت کنند.

این دیگر به خلاقیت و نوآوری عروسک‌سازان، عروسک‌گردان‌ها و بازیگرانی بستگی دارد که به جای آنها حرف می‌زنند و بازی می‌کنند. اکنون شاهد ظهور عروسک جدیدی به نام «جناب خان» هستیم که از برنامه خندوانه سر بر آورده و توانسته در مدت کوتاهی در دل مخاطبان جا باز کند.

حتی می‌توان مدعی شد یکی از دلایل موفقیت و گل کردن برنامه خندوانه در سری دوم حضور همین جناب خان است. نقش او در دیده شدن این برنامه و محبوبیت آن کمتر از رامبد جوان نیست.

دست‌کم سه عامل مهم را می‌توان در موفقیت و جذابیت جناب خان دخیل دانست. توانایی و مهارت‌های محمد بحرانی که به جای جناب خان صحبت می‌کند و پیش از این قابلیت‌هایش را در عروسک ببعی در مجموعه کلاه قرمزی به نمایش گذاشته است. قدرت بیان و صداسازی بحرانی بار دیگر بعد از ببعی درجناب خان تجلی یافته است.

حضور زنده و مستقیم این عروسک در برابر تماشاگران دلیل دوم این موفقیت است. شاید بتوان او را اولین شخصیت عروسکی بزرگسالان نامید که نه در یک برنامه کودک که برعکس در برنامه‌ای که مخصوص بزرگترهاست، ظهور کرده است. اما دلیل سوم که اهمیت بیشتری هم دارد انتخاب لهجه جنوبی برای گویش این عروسک است که فارغ از جذابیت‌های زبانی به کاراکتر جناب خان هویت بخشیده است.

آواز و ترانه خواندن او نیز بخش مهمی از این هویت دراماتیکی را شکل داده و در نهایت جناب خان را به ستاره‌ای جدید در دنیای عروسک‌های تلویزیونی بدل کرده است. جناب خان عروسکی است که متناسب با مقتضیات جامعه ما ساخته شده و از دل جامعه برآمده، نه از درون متن و به واسطه منطق دراماتیکی.

جناب خان، عروسک شاد و خندانی است که فقط طناز نیست. آدم شاد و خوشحالی است که انرژی و شادی‌اش را به دیگران نیز منتقل می‌کند و شوخی‌ها و کل‌کل کردن‌های او با رامبد جوان دامنه و هاله این بشاشیت و طراوت را افزایش داده و به مهمانان و مخاطبان انتقال می‌دهد. امروزه نقش و تاثیر شبکه‌های اجتماعی را نباید در شهرت و محبوبیت شخصیت‌های نمایشی دست‌کم گرفت. جناب خان هم به واسطه چهره و ویژگی‌های ظاهری با چشم‌های قلمبه و دهان گشاد و صدا و لهجه‌اش و هم به دلیل جنس حرف‌هایی که می‌زند به یک کاراکتر جذاب در شبکه‌های اجتماعی هم بدل شده و بسرعت توانسته در این فضاها نیز نفوذ کند.

فارغ از ویژگی‌های دراماتیکی شخصیت جناب خان، شخصیت او از حیث هویت اخلاقی نیز به محبوبیت او کمک کرده است. سادگی و این‌که خیلی از چیزها را نمی‌داند و از این‌که دایره واژگان و قلمرو تجربیاتش محدود است، شرمنده است و اساسا یک نوع شرم ایرانی در عین شیطنت‌های کودکانه‌اش به چشم می‌خورد که او را عزیزتر کرده است.

عروسک‌هایی را که به یک برند و نشانه تلویزیونی بدل شده و به آن اعتبار می‌بخشند نباید دست‌کم گرفت. اینها می‌توانند هم مخاطب و هم سرمایه برای رسانه ملی به ارمغان آورند و حتی موجب رونق سینما شوند. یادمان نرود عروسک‌های مدرسه موش‌ها و کلاه قرمزی و پسرخاله چقدر پول و اعتبار به چرخه اقتصادی سینما تزریق کردند.

اینک جناب خان با موقعیتی که به دست آورده از ظرفیت خوبی برخوردار است تا بتوان از آن، هم در تولیدات مجموعه‌های نمایشی، هم در افزایش مخاطب و هم در رشد و توسعه اقتصادی سینما و تلویزیون استفاده کرد. این عروسک‌ها بدون شک می‌توانند نقش موثری در فرهنگسازی، شادی و نشاط مردم و در نهایت تامین سلامت روانی جامعه داشته باشند. جناب خان و همقطارانش فقط یک عروسک نیستند. آنها ستاره‌های عروسکی هستند.

سید رضا صائمی / جام‌جم