مصائب عموتم

به‌طوری که نه تنها سیاهپوستان به مبارزه با این موضوع برخاسته‌اند، که عده‌ای از مردم با ادیان وقومیت‌های مختلف نیز به طرفداری از سیاهان برخاسته‌اند. غرب در این تبعیض‌نژادی و ظلم به سیاهپوستان اهداف متعددی را دنبال می‌کند. از جمله این اهداف که از سیاست‌های غرب به حساب می‌آید و از روزگاران گذشته تاکنون تغییرات بسیاری را پشت سر گذاشته است، به سیطره درآوردن سیاهان و به بردگی گرفتن آنهاست. از طرفی سفید پوستان می‌خواستند فرهنگ بی‌پایه خود را در این سرزمین اشاعه دهند و ثروت‌های سیاهپوستان را به یغما ببرند. غرب طی قرون متمادی این کار را با یورش به سرزمین سیاهان و با هدف متمدن کردن آنها انجام داده است. آنها با این شعار که سیاهپوستان افراد بی‌فرهنگی هستند و فقط با ایمان آوردن به دین مسیح می‌توانند متمدن شوند، توانستند به اهداف شیطانی خود جامه عمل بپوشانند. ظلم‌هایی که غربیان نسبت به سیاهپوستان آفریقایی کرده‌اند تا حدی بود که به سینما و ادبیات جهان نیز سریان یافت و تا به امروز نیز ادامه یافته است. به‌طوری که در بسیاری از متون ادبی و آثار کلاسیک سینمایی رد پای این تبعیض‌نژادی مشاهده می‌شود.

نگاهی به تاریخ سیاهپوستان

اگر به تاریخ سیاهپوستان آفریقا نگاهی گذرا داشته باشیم، درمی‌یابیم ‌ آنها یکی از متمدن‌ترین و قدیمی‌ترین افراد روی کره زمین بوده‌اند. آنچنان که گفته شده است آفریقایی‌ها جزو انسان‌هایی به‌شمار می‌آیند که از نسل کرومانیون (انسان‌های اولیه) به‌شمار می‌آیند، انسان‌هایی که به عالی‌ترین سطح فرهنگی عصر حجر قدیم رسیده بودند. مصر از جمله قدیمی‌ترین کشورهای قاره آفریقا محسوب می‌شود که از تمدنی کهن برخوردار است. (جان ناس1379، 7 و 48) مصریان خانه‌هایی از سنگ و چوب و آجر داشتند و دارای خط بودند و نه تنها به رام کردن دام‌هایی چون قاطر و بزهای کوهی مبادرت می‌ورزیدند، بلکه به کشاورزی نیز می‌پرداختند. حتی برخی از اشیای مسی که در مصر، شمال آفریقا‌ و اتیوپی در غرب آفریقا یافته شده‌، نشان‌دهنده آن است که قدمت این اشیا به 500 سال قبل از میلاد بازمی‌گردد. این موضوع نشان‌دهنده تاریخ و فرهنگ مردمان این قاره است.

اولین اقوامی که برای تجارت طلا، عاج، ادویه و برده به این سرزمین هجوم آوردند، پرتغالی‌ها بودند. بعد از آنها ‌ اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها‌ برای تجارت برده و استفاده از معادن به این سرزمین هجوم آوردند. حتی غربیان بدون توجه به فرهنگ غنی سیاهپوستان می‌خواستند مردمان این سرزمین را مسیحی کنند و آداب و معاشرت غربی‌ها را به آنها بیاموزند. طی این سال‌ها ساکنان قاره آفریقا سختی‌ها و مرارت‌های زیادی را تحمل کردند. آنها نه تنها در مزارع غربیان بدون هیچ جیره و مواجبی کار می‌کردند که همواره مورد تحقیر اربابان خود قرار می‌گرفتند.

سیاهان در ادبیات غرب

رمان «کلبه عمو تم» اثر نویسنده بنام و معروف، هریت بیچر استو، نمونه بارز ظلم و ستم سفیدپوستان آمریکا به سیاهان است. این نویسنده از جمله افرادی است که خود شاهد اعمال سفیدپوستان بوده و شاید همین موضوع دلیلی بر باور پذیر بودن این داستان است. شخصیت اصلی داستان پیرمردی به نام عمو تم است که به هیچ وجه ظلم و ستم سفیدپوستان را نمی‌پذیرد و سرسختانه، حتی به قیمت از دست دادن جان خود، با ظلم و جور آنها به مبارزه می‌پردازد. ایستادگی او در برابر سفیدپوستان در آخرین جمله‌ای که او در حال احتضار خطاب به ارباب خود بر زبان می‌آورد، مشهود است: «شاید شما بتوانید جسم مرا به تصرف خود در آورید ولی هرگز روح من از آن شما نمی‌شود.» این یک رمانی رئالیستی- اجتماعی است، زیرا در آن دردهای سیاهپوستان قرن نوزدهم به تصویر کشیده شده است. در این دوره عمو تم‌های فراوانی بودند که بی‌گناه و به‌دلیل حس نوع دوستی و فقط به‌دلیل رنگ پوستشان جان فدا می‌کردند. کلبه عمو تم ازجمله آثاری است که تغییری بزرگ در سیاست غرب و برده‌داری به وجود آورد. به‌طوری که ده سال بعد از نوشتن این کتاب برده‌داری و نژادپرستی از بین رفت.

سیاهان در سینمای غرب

در میان فیلم‌هایی که با نظر به تبعیض نژادی ساخته شده است، می‌توانیم به مجموعه داستانی ریشه‌ها به کارگردانی استن مارگولایز اشاره کنیم. در این داستان چنین آمده است که لوار بارتون، بازیگر نقش اصلی، در دهکده‌ای مسلمان در آفریقا به شکل سنتی بزرگ شده است. او در سرزمین خود روزگار خوشی را می‌گذراند که ناگهان روزی به‌وسیله بازرگانان برده ربوده می‌شود. او را سوار‌کشتی می‌کنند و در این راه طولانی با سختی‌های بسیاری روبه‌رو می‌‌شود. حتی بعد از رسیدن به آمریکا نیز با حقارت‌های بسیاری روبه‌رو می‌شود. سراسر این مجموعه حقارت‌ها، سختی‌ها، بی‌حرمتی‌ها و هزاران بی‌عدالتی دیگر به سیاهان را به تصویر کشیده است. این فیلم رئالیستی از قوانین جامعه‌ای سخن به میان آورده است که قانونی جز برده‌داری در آن معنا ندارد. قانونی که با تأسیس ایالات متحده آمریکا، جنگ‌های داخلی و شورش بردگان از بین رفت. در قرن گذشته نیز هنوز در بعضی کشورهای قاره آمریکا و اروپا با سیاهپوستان رفتاری شایسته نمی‌کردند و سیاهپوستان و سفید پوستان از ازدواج با یکدیگر در هراس بودند.

در فیلم کمدی حدس بزن چه کسی برای شام می‌آید؟ که به کارگردانی استنلی کریمر به روی صحنه رفت، تبعیض‌نژادی به‌گونه‌ای دیگر به تصویر کشیده شد. در این فیلم دختری سفیدپوست و مردی سیاهپوست دلباخته یکدیگر می‌‌شوند. موضوع اصلی در این فیلم آن است که پدر و مادر دختر افرادی هستند که از ابتدای کودکی به دخترشان برابری بین انسان‌ها، سیاهپوست‌ها، سفیدپوست‌ها، سرخ پوست‌ها و زرد پوست‌ها را آموخته‌اند ولی هیچ‌گاه فکر نمی‌کردند که دخترشان عاشق مردی سیاهپوست شود. از طرف دیگر پدر دختر که ناشر روزنامه‌ای آزادیخواه است، تمام عمر خود را به نگارش مقالات ضد برده‌داری و حمایت از سیاهپوستان گذرانده است، در حالی که نمی‌تواند با موضوع ازدواج دخترش با یک مرد سیاهپوست کنار بیاید. از طرف دیگر پدر مرد سیاهپوست نیز نمی‌تواند با ازدواج پسرش با یک دختر سفید پوست موافقت کند. تمامی کشمکش‌هایی که در فیلم با آن مواجه هستیم به دلیل جوّ ِ حاکم بر آمریکای آن روزگار است، زیرا هنوز موضوع برده‌داری در برخی ایالت‌های این کشور حاکم بود و خانواده‌های سیاهپوست از سرنوشت فرزندانشان و حتی نوه‌هایشان نیز بیمناک بودند. در این فیلم مشکلات جامعه‌ای به تصویر کشیده شده‌ که در آن هنوز به سیاهپوستان به‌عنوان یکی از اعضای آزاد و انسان‌هایی مستقل نگاه نمی‌شود و این نگاه تا به امروز نیز در جوامع غربی به چشم می‌خورد.

نتیجه

شاید امروزه دیگر تبعیض‌نژادی به معنای نخست آن در غرب وجود نداشته باشد و حتی برده‌داری در نظر کسانی که تاریخ برده‌داری و تبعیض نژادی را می‌خوانند، مضحک جلوه کند، اما تبعیض‌نژادی همچنان در غرب حکمفرما ست. غرب با وجود تمام قوانین ضد برده‌داری از زمان آبراهام لینکلن تا به امروز همچنان به شکل‌های مختلفی که جزئی از سیاست‌های آن به حساب می‌آید، به اعمال ناشایست خود ادامه داده است. هدف غرب چیزی جز زیر سلطه درآوردن تمامی ممالک دنیا نیست و در مورد هر یک از کشورها سیاست خاصی را پیش گرفته است. به‌طوری که کشورهای زیر سلطه نیز از اهداف شوم غرب بی خبر هستند.

منبع:

تاریخ جامع ادیان، جان بی ناس، مترجم علی اصغر حکمت، انتشارات علمی- فرهنگی، ‌1379

زهرا شهرام بخت / جام جم