نگارگری، هنری بدون موزه

این دوسالانه که امسال وارد نهمین دوره برگزاری خود شده در بخش رقابتی میزبان 206 اثر از 176 هنرمند و در بخش غیررقابتی میزبان 70 اثر از 36 هنرمند در گرایش‌های نقاشی ایرانی، گل و مرغ، تذهیب، تشعیر و طراحی سیاه‌قلم است که تا دهم دی ماه برای عموم به نمایش گذاشته شده است.

سطح کیفی آثار

یکی از مواردی که در برگزاری چنین دوسالانه‌هایی همیشه مطرح است سطح کیفی آن و آثار به نمایش درآمده است که امیر طهماسبی، دبیر این دوسالانه کیفیت این دوره را بالاتر از دوره‌های قبل می‌داند و می‌گوید: امسال نسبت به سال‌های گذشته کیفیت بهتری داشتیم، به‌گونه‌ای که در بخش‌های تذهیب و نگارگری شاهد آثاری بودیم که فضاهای خلاقانه‌ای داشت و کیفیت بیشتری را به تصویر می‌کشید.

او ادامه می‌دهد: در دوسالانه نهم میزبان حدود هزار اثر در مرحله اول بودیم که از این تعداد یک‌سوم به نمایش درآمد و بقیه حذف شد. این تعداد اثر نشان از توجه هنرمندان به این رخداد هنری دارد.

هر جشنواره هنری که برگزار می‌شود مخاطب را با داشته‌ها و نداشته‌هایش همراه می‌کند که این داشته‌ها قطعا هر ساله بیشتر می‌شود؛ به‌طوری که دوسالانه نگارگری که عنوان ملی را با خود یدک می‌کشد نیز امسال نسبت به گذشته تفاوت‌هایی کرده بود. طهماسبی درباره این تفاوت‌ها می‌گوید: دوسالانه‌های نگارگری بر محوریت رقابتی و مدعوین و پیشکسوتان برگزار می‌شود که امسال در بخش مدعوین شاهد حضور پررنگ استادان، پیشکسوتان و هنرمندان جوان باتجربه بودیم.

او بیان می‌دارد: یکی دیگر از تفاوت‌های این دوره با دیگر دوره‌ها انتشار کتاب دوسالانه با کیفیت بسیار خوب است که دربرگیرنده آثار به نمایش درآمده در دوسالانه و نیز آثار پیشکسوتان و هنرمندان گذشته و جوان این عرصه از سال‌های دور تاکنون است. درواقع این کتاب مجموعه کاملی از نگارگری معاصر ایران را دربرمی‌گیرد.

این دبیر جوان، ترکیب هیات داوری را نیز از تفاوت‌های دوسالانه نهم می‌داند و می‌گوید: برای اولین‌بار در ترکیب هیات داوری، هنرمندانی حضور دارند که تاکنون داوری این دوسالانه را بر عهده نداشتند البته هنرمندان شهرستانی نیز در این ترکیب حضور دارند، در واقع با این کار سعی کردیم تنوعی در بخش داوری این دوسالانه ایجاد کنیم و تمرکززدایی داشته باشیم.

حسین عصمتی، عضو هیات انتخاب نهمین دوسالانه ملی نگارگری ایران هم درباره آثار این دوره از دوسالانه می‌گوید: آثار دوسالانه امسال تفاوت چندانی با دوره‌های قبل ندارد اما جوانانی در این دوسالانه حضور دارند که آثاری با کیفیت بالا ارائه کرده‌اند. او معتقد است: ما در گذشته مکاتب مختلفی داشتیم که دارای ویژگی‌های دوران خود بود که این موضوع در دوران معاصر هم وجود دارد. آثاری داریم که نشان‌دهنده ویژگی‌های دوران امروز و خلاقیت هنرمندان است. در واقع هنرمندان ما تاثیر هنر غرب را با عناصر ایرانی ترکیب و دیدگاه‌های جدیدی ایجاد کرده‌اند، اما این سبک‌ها در سبک‌های هر هنرمند به صورت انفرادی دیده می‌شود و به مکتب تبدیل نشده است.

اگر نگاهی آماری به دوسالانه نهم نگارگری بیندازیم تفاوت چشمگیری را به لحاظ میزان شرکت‌کنندگان زن و مرد شاهد خواهیم بود، به‌گونه‌ای که در این دوره تعداد زنان نگارگر تقریبا دوبرابر مردان و نیز حضور شهرستانی‌ها نسبت به هنرمندان تهران بیشتر شده است.

نگارگری ایرانی و مخاطب جهانی

طهماسبی میزان حضور پررنگ بانوان را در این رخداد نگارگری قابل تامل می‌داند و معتقد است که زنان در این زمینه فعال‌تر هستند. همچنین میزان توجه شهرستانی‌ها به این هنر نشان‌دهنده این است که فعالیت هنری در شهرستان‌ها بیشتر است و این در حالی است که امکانات آموزشی در تهران به نسبت دیگر شهرها قابل مقایسه نیست. دوسالانه نگارگری به‌واسطه این‌که خاستگاه هنر نگارگری کشورمان است عنوان ملی را یدک می‌کشد و این در حالی است که برگزارکنندگان می‌توانند از این فرصت استفاده کنند و با حضور هنرمندان خارجی در این دوسالانه این هنر ایرانی را به جهانیان معرفی کنند.

طهماسبی، دبیر دوسالانه نهم نگارگری در این خصوص می‌گوید: به نظر من کتاب این دوسالانه که ماندگار خواهد شد و می‌تواند با عرضه در نمایشگاه‌های خارجی معرف این هنر در سراسر دنیا باشد. از سوی دیگر ما با مرکز هنرهای تجسمی صحبت‌هایی را مبنی بر برگزاری نمایشگاهی شامل گلچینی از آثار نگارگری دوسالانه در کشورهای همسایه نیز مطرح کردیم که امیدواریم این امکان فراهم شود، زیرا این اتفاق می‌تواند تاثیر بسزایی در معرفی هنر نگارگری کشورمان داشته باشد.

نبود موزه نگارگری

محمدباقر آقامیری که خود ریاست انجمن نگارگری ایران را برعهده دارد به‌منظور معرفی هنر نگارگری به غیرایرانی‌ها معتقد است که باید موزه‌ای برای نگارگری دایر شود تا بتوان آثار خلق شده در این زمینه را به نمایش گذاشت.

او می‌گوید: در سال‌های اخیر موزه‌هایی در منطقه خاورمیانه و کشورهای حاشیه خلیج فارس در حال ساخت است و آثاری را نیز از هنرمندان بخصوص ایرانی‌ها خریداری و آثار معاصر اسلامی را گردآوری می‌کنند اما هنر نگارگری ما به عنوان یکی از هنرهای ملی و اسلامی هنوز موزه‌ای ندارد.

با توجه به تلاش‌هایی که در بخش نگارگری صورت می‌گیرد مساله‌ای که متاسفانه در این عرصه وجود ندارد فقدان بازار داخلی برای این هنر است، به‌طوری که عصمتی، هنرمند نگارگر نیز در این باره معتقد است: به دلیل این‌که بازار داخلی برای آثار نگارگری وجود ندارد، هنرمندان نیز چندان انگیزه کار ندارند که این وضع بر انگیزه هنرمندان تاثیرگذار است. در بعضی گرایش‌ها به‌دلیل بازار مناسبی که در خارج از کشور و در منطقه ایجاد شده است، هنرمندان با انگیزه بیشتری کار می‌کنند و پیشرفت‌های خوبی داشته‌اند.

محمدباقر آقامیری، از هنرمندان پیشکسوت نگارگری نیز در این باره می‌گوید: تاکنون به بعد اقتصادی آثار نگارگری توجه نشده است اما حمایت‌ها و تبلیغاتی درباره کارهای مدرن انجام شده که البته آن هم ضرورت داشته است، با این حال به نگارگری کم‌توجهی شده است. در صورتی که فضای لازم برای نگارگری ایجاد شود این هنر هم طرفداران و خریداران خود را دارد.

او معتقد است که دوسالانه نگارگری یکی از فرصت‌هایی است که تا حدودی توانایی هنرمندان نگارگری بخصوص جوانان را نشان می‌دهد. دوسالانه نگارگری وارد نهمین سال خود شده و تا به امروز که تقریبا 21 سال از عمر برگزاری خود را طی می‌کند فراز و فرودهای زیادی را پشت سر گذاشته و آزمون و خطاهای فراوانی به خود دیده است، اما هم‌اکنون در دوسالانه این دوره همراهی نسل جوان را از آن خود کرده که این مساله نشان از جذابیت آن برای نسل جدید دارد و میزان جوانان شرکت‌کننده در چنین دوسالانه‌ای بازگو کننده و موید این نکته است.

سحر طاعتی‌ /‌ گروه فرهنگ و هنر