از لیاقت تا موفقیت

در یک تحقیق، روان‌شناسان از 50 کودک و بزرگسال‌پرسیدند که اگر می‌توانستند یک عضو از بدن خود را تغییر دهند، آن عضو کدام خواهد بود؟

پاسخ‌ها بسیار جالب بود و از همه جالب‌تر این‌که پاسخ‌های کودکان و بزرگسالان با هم خیلی تفاوت داشت.

یکسری از پاسخ‌های بزرگسالان این‌گونه بود: «فقط یک عضو؟ خوب، دوست داشتم پیشانی‌ام را عوض می‌کردم، چون خیلی بزرگه!»، «دوست داشتم گوش‌هایم کوچک‌تر بودند.»، «حتما پوستم را، می‌دانید پوستم پر از آکنه است.»

و حالا پاسخ بچه‌ها: «اووووم. ای کاش می‌توانستم بال برای پرواز داشته باشم.»، «راستش بدنم را دوست دارم، چیز دیگه‌ای نمی‌خواهم.» و بیشتر پاسخ‌های کودکان مثبت بودند.

چرا بزرگترها تا این اندازه نسبت به خودشان وسواس دارند؟ یعنی ما هرچه بزرگتر می‌شویم اعتماد به نفسمان کمتر می‌شود؟ آخرین بار که واقعا از انداممان راضی بودیم و از تمام داشته‌هایمان در زندگی لذت می‌بردیم چه زمانی بود؟ معمولا نداشتن اعتماد به نفس باعث می‌شود احساس لایق بودن هم نکنیم و این عدم اعتماد به نفس و احساس لیاقت اثرات نامطلوبی روی زندگی‌مان می‌گذارد.

احساس لیاقت داشتن به قضاوتمان درباره خود و توانایی‌هایمان در به انجام رساندن صحیح کارها برمی‌گردد. در حقیقت درکی است که از خود داریم و این‌که چه کاری را می‌توانیم انجام دهیم و از انجام چه کاری عاجز هستیم.

محققان به دنبال تحقیقات تئوری و تجربی، بین احساس لیاقت کردن و به انجام رساندن کاری ارتباط قوی و مثبتی پیدا کرده‌اند. آنها دریافتند چنین احساسی می‌تواند نقش بسیار مهمی در روند کار و احساس مسئولیت در قبال اهداف و برنامه‌های طولانی مدت فرد داشته باشد. وقتی فردی خود را لایق بداند، نوع رفتار او و الگوهای فکری و واکنش‌های احساسی‌اش در جهتی مثبت و صحیح پیش خواهد رفت. حتی مواقعی که تحت فشار روحی ناشی از مشکلات زندگی است. کسانی که خود را بسیار لایق می‌دانند در زندگی تلاش بسیاری از خود نشان داده و در برابر مشکلات ایستادگی بیشتری از خود نشان می‌دهند. این افراد حتی ممکن است بتوانند موانع بظاهر غیرقابل عبور را از جلوی پای خود بردارند و به خواسته‌هایشان دست پیدا کنند.

با توجه به اهمیت اثر احساس لیاقت کردن در موفقیت فرد باید روش‌هایی جستجو کرد که این حس تقویت شود. چهار روش زیر در این امر بسیار مفید است:

1ـ کسب مهارت

وقتی در حوزه‌های خاصی مهارت پیدا کنید، می‌توانید در بیشتر کارهایتان موفق عمل کنید و این تجربه‌های موفقیت‌آمیز باعث می‌شود شما نسبت به خودتان بیش از پیش احساس لیاقت و کفایت داشته باشید.

2ـ مشاهده تجربه دیگران

شما می‌توانید با مشاهده عملکرد دیگران در به انجام رساندن کار یا هدفی با تقلید از عملکردشان، وظیفه‌ای را به سرانجام برسانید. در واقع این روش، مناسب تکمیل کردن کارهای نسبتا ساده است، اما موجب می‌شود احساس کنید لیاقت کافی برای رسیدن به اهدافتان را دارید.

3ـ تشویق کلامی

وقتی دیگران شما را در به انجام رساندن کاری تشویق و متقاعد می‌کنند، مسلما شما نیز به این باور که توانایی لازم برای انجام آن کار را دارید، خواهید رسید. این نوع تشویق‌های سازنده می‌تواند نقش بسیار موثری در ایجاد احساس لیاقت در فرد داشته باشند.

4ـ شرایط فیزیولوژی

حالات، احساسات، واکنش‌های فیزیکی و مقدار اضطرابی که فرد دارد، می‌تواند روی توانایی‌های فردی او اثر بگذارد. اگر شما بشدت نگران باشید هرگز نمی‌توانید احساس لیاقت و کفایت کنید، اما برعکس نداشتن اضطراب موجب می‌شود اعتماد به نفس کافی در وجودتان شکل بگیرد و شما از انجام کارهای مورد علاقه و قدم به قدم به سمت هدف پیش رفتن هیجان‌زده شوید و همین اشتیاق، احساس لیاقت داشتن در شما را افزایش می‌دهد. به همین دلیل احساس هر فرد نسبت به خود و محیط زندگی‌اش بسیار مهم است. بنابراین هرگز اجازه ندهید نگرانی و اضطراب به سراغ‌تان بیاید.

از طرفی بدون منطق و افراط در احساس لیاقت داشتن هم نتیجه عکس دارد و به فرد می‌تواند اعتماد به نفس کاذب دهد و او برای خود اهداف غیرواقعی که در حد توانش نیستند، در نظر بگیرد یا تنها با اتکا به خودش و بدون در نظر گرفتن منابع لازم سعی کند به اهدافش برسد که در نهایت به شکست قطعی او منجر می‌شود.