تولد پانداهای سه‌قلو در کنار نگرانی‌ها از خطر انقراض این‌گونه نادر، امیدها را افزایش داد

تولدی در اوج ناامیدی

نمایش عمومی پانداهای سه‌قلویی که همین چند وقت پیش در یک باغ وحش کشور چین به دنیا آمده بودند، بار دیگر بحث‌ها و نگرانی‌های عمیق از خطر بزرگ انقراض این گونه بسیار نادر را بر سر زبان‌ها انداخت، اما جدا از این نگرانی‌ها، امیدها نیز بشدت افزایش یافت.

کد خبر: ۷۱۵۷۴۰

تولد پانداهای سه‌قلو یکی از اتفاقات نادر و غیرمعمول است که با توجه به سختی‌های زادآوری این پستاندار خارق‌العاده، در نوع خود معجزه به شمار می‌رود. ژوکسیاو مادر این سه پاندای کوچک که اسمش در زبان چینی به معنای «لبخند گل داوودی» است، پاندایی است که از منطقه حفاظت‌شده مرکزی چین به این باغ ‌وحش منتقل شده است. مدیر باغ وحش هدف از انتقال این پاندای ماده را تحقیقات بیشتر روی پانداهای بزرگ منطقه ولوونگ ایالت سیچوان واقع در جنوب شرقی چین عنوان کرد. ویدئویی از این خانواده پرتعداد منتشر شده که در آن پاندای مادر را چهار ساعت پس از وضع حمل طولانی نشان می‌دهد، در حالی که توله‌های تازه به دنیا آمده خود را لیس می‌زند و مهربانانه مراقب آنهاست. مسئولان باغ وحش این سه توله را پیش از تحویل به مادرشان به انکوباتور منتقل کردند و پس از مراقبت‌های اولیه لازم آنها را برای شیر خوردن به مادرشان سپردند. یکی از مسئولان ذخیره‌گاه طبیعی ولوونگ در ایالت سیچوان که سال‌هاست مسئولیت حفاظت از پانداها را بر عهده دارد، می‌گوید هنوز خیلی زود است که بتوان این تولد را نوعی موفقیت تلقی کرد چراکه از دید وی زندگی این نوزادان هنوز در خطر است. پروفسور ژائو در مصاحبه با بخش خبری روزنامه اسپانیایی زبان ال اینفورمادور خاطرنشان کرد که تنها زمانی می‌توان این سه توله را نجات یافته قلمداد کرد که شش ماه از عمر آنها گذشته باشد.

سرنوشت نامشخص سه‌قلوها

سه‌قلوهای باغ وحش چیمه لونگ گوانگجو یا همان باغ وحش کانتون به صورت طبیعی بارور شده‌اند. مادر این سه‌قلوها، یک پاندای دوازده ساله و پدرشان لین‌لین یک پاندای هجده ساله از باغ وحش کانتون است. دونگ گیکسین، مدیر باغ وحش درباره شرایط قبل از جفتگیری گفت: «اواخر تابستان گذشته جای این دو پاندا را تغییر دادیم چراکه محل سکونتشان با یکدیگر همجوار نبود. مدتی وقت صرف شد این دو پاندا با یکدیگر آشنا شوند و ارتباط برقرار کنند. درباره خرس‌های پاندا آشنایی اولیه مساله بسیار مهمی است چراکه به عنوان مثال اگر آنها به بوی بدن یکدیگر عادت نداشته باشند، ارتباطی برقرار نخواهد شد.» با وجود تلاش گسترده محققان هنوز نرخ مرگ و میر نوزادان پانداها زیاد است. نخستین مورد تولد پانداهای سه‌قلو به سال 1999 میلادی (1378 هجری شمسی) برمی‌گردد که در آن یک پاندای ماده از طریق لقاح مصنوعی بارور شد. در آن زمان جوان‌ترین سه‌قلوها درست سه روز بعد به دلیل مشکل مثانه جان داد.

گونه‌ای در مسیر انقراض

خرس‌های پاندا نادرترین خرس‌های جهان هستند. زیستگاه این پستانداران دوست‌داشتنی هر ساله کوچک و کوچک‌تر می‌شود. متاسفانه فقط 25 زیستگاه جنگلی عمده از آنها باقی مانده و این در حالی است که جمعیت آنها بیشتر از 1600 قلاده نیست. یکی از مهم‌ترین تهدیدات بقای پانداها، نحوه گل‌دهی بامبوهاست. مساله اینجاست بعد از آن که بامبوها گل می‌دهند، برگ‌هایشان شروع به خشک شدن می‌کند. هر گونه بامبو در یک زمان خاص گل می‌دهد که البته این زمان با زمان گل‌دهی سایر بامبوها فرق دارد. در گذشته پانداها این امکان را داشتند که منطقه زیستی خود را از جایی که بامبوها خشک شده، تغییر دهند و به جای دیگر بروند، اما امروزه دیگر زیستگاه‌های پانداها را زمین‌های کشاورزی احاطه کرده و در نتیجه جابه‌جایی دیگر برای آنها مفهومی ندارد. پانداهای بزرگ بیشتر از 90 درصد رژیم غذایی خود را از بامبو تامین می‌کنند. در نتیجه حیات آنها با این علف چندساله و همیشه سبز از تیره گندمیان گره خورده است. دولت چین سال‌هاست ناامیدانه تلاش می‌کند جمعیت پانداها را حفظ کند، اما متاسفانه مخاطرات بسیاری بقای جمعیت آنها را تهدید می‌کند. پژوهشگران در ذخیره‌گاه‌های طبیعی تلاش می‌کنند با مطالعه رفتار و بهره‌برداری از برنامه‌های زادآوری پایدار جمعیت این پستانداران بومی نواحی شرقی هیمالیا و جنوب غربی چین را حفظ کنند. این پستانداران بزرگ که از نظر ژنتیک شباهت زیادی به خرس‌ها دارند تنها عضو این خانواده هستند که به خوردن علف علاقه وافر دارند، در حالی که سایر خرس‌ها اغلب همه‌چیزخوار هستند و رژیم غذایی خود را براساس منابع غذایی در دسترس تغییر می‌دهند. پاندای بزرگ غرب چین 10 تا 12 ساعت از وقت خود را در طول روز صرف خوردن علف می‌کند. سر بزرگ این حیوان در عین حال ماهیچه‌های بزرگی دارد که امکان جویدن مداوم را برایش مهیا می‌کند. معده این جانور، ابتدایی و روده‌اش نیز کوتاه است. معده و روده پاندای بزرگ تاکیدی بر خصلت گوشتخواری این حیوان است و به همین دلیل هضم بامبو برایش مشکل است. پانداها به دلیل نداشتن روده‌های بزرگ و عریض و علاوه بر آن نداشتن برخی باکتری‌های تخصصی مجبور هستند روزانه حجم بیشتری بامبو بخورند تا بتوانند انرژی لازم را کسب کنند. در نتیجه یک پاندا در طول روز گاه بیشتر از 40 کیلوگرم بامبو می‌خورد. پانداها در چین همچون گنجینه‌ای ملی مورد توجه هستند و هر کس یک پاندا را در این کشور بکشد، با مجازات مرگ روبه‌رو خواهد شد.

آیا تکثیر پانداها در اسارت درست است

تکثیر در اسارت یکی از مسائل مناقشه‌برانگیز حیات وحش است که اغلب میلیون‌ها دلار سرمایه طلب می‌کند. عده‌ای معتقدند چنین طرح‌هایی نه‌تنها باعث افزایش و ارتقای آگاهی جمعی می‌شود بلکه در عین حال کمک موثری برای حفاظت از حیوانات در معرض خطر انقراض است، اما در مقابل عده‌ای نیز باور دارند که این پول‌ها باید در جاهای دیگر نظیر زیستگاه‌های در معرض نابودی سرمایه‌گذاری شود. دکتر استوارت پیم یک متخصص اکولوژی حفاظتی از دانشگاه دوک می‌گوید بچه پانداها همه را به شوق می‌آورند. در نتیجه نگهداری آنها در باغ وحش این امکان را فراهم می‌کند که بتوان روی حساسیت مردم کار و آنها را نسبت به اهمیت مساله آگاه کرد. وی از طرح نگهداری در اسارت پانداها در ایالت سیچوان به عنوان طرحی موفق یاد می‌کند و می‌افزاید: «این کار یک دستاورد بزرگ برای دولت چین است چراکه در مقایسه با سایر گونه‌های در معرض خطر بزرگ اکنون این پانداها هستند که محدوده گسترده‌ای از زیستگاهشان حفاظت می‌شود.» اما دکتر مارک بکوف، اکولوژیست دانشگاه کلرادو می‌گوید: «شواهد کمی در دست است که بتوان با قطعیت اظهار داشت پانداها تنها نماد حفاظت از گونه‌های در معرض خطر انقراض هستند یا این که نگهداری آنها در باغ وحش می‌تواند افزایش جمعیت آنها در حیات وحش را در پی داشته باشد.» با این که طرح‌های نگهداری از پانداها و تکثیر آنها در اسارت با هدف معرفی مجدد این حیوانات به طبیعت وحشی انجام گرفته، اما متاسفانه نتایج آن طور که باید موثر گزارش نشده است. چندی پیش محققان در سیچوان تلاش کردند دو پاندای بالغ را بار دیگر در طبیعت رهاسازی کنند. یکی از این پانداها به نام ژیانگ‌ژیانگ در وولونگ مغلوب چند پاندای نر وحشی شد و سال 2007 (1386 هجری شمسی) جان داد. دیگری پاندایی به نام تائو تائو بود که تا دو سال پیش در ذخیره‌گاه طبیعت لیزیپینگ زندگی می‌کرد، اما این مورد نیز در نهایت به نتیجه مطلوب نرسید. پانداهایی که خارج از چین در اسارت نگهداری می‌شوند نیز عاریتی هستند و فرزندان آنها طبق قوانینی خاص به کشور چین عودت داده می‌شود.

سمبلی برای حفاظت

صندوق جهانی طبیعت، شمایل پاندای بزرگ را به عنوان لوگوی خود انتخاب کرده است. جاذبه این حیوان در میان عموم مردم جهان و نادر بودن آن، پاندای بزرگ را به سفیر ایده‌آلی برای توجه جهانیان به گونه‌های در معرض خطر انقراض تبدیل کرده است. صندوق جهانی طبیعت، یکی از بزرگ‌ترین اتحادیه‌های بین‌المللی است که در جهت حفاظت از محیط زیست فعالیت می‌کند. این مجموعه که سال 1340 هجری شمسی در کشور سوئیس پایه‌گذاری شد، در بیشتر از صد کشور جهان و با پروژه‌هایی بالغ بر چند هزار مورد رکورددار حفاظت از محیط زیست است.