از «دیوار چین» تا «کلوسیوم»

«بنیاد عجایب هفتگانه جدید» که در زوریخ سوئیس کار می‌کند از سال 2000 تا سال 2007 و در چارچوب برنامه‌ای به مناسبت آغاز هزاره سوم، درپی آن بود که با نظرسنجی از مردم جهان، عجایب هفتگانه جدیدی در جهان شناسایی کند. برای این کار، ابتدا 200 اثر مهم از سراسر جهان انتخاب شد و طی یک نظرسنجی اینترنتی و تلفنی از مردم خواسته شد که به آنها رای بدهند. هر چند متخصصان چنین نظرسنجی‌ای را علمی نمی‌دانند، اما با شرکت نزدیک به یکصد میلیون نفر در این هفت سال، بزرگ‌ترین نظرسنجی تاریخ صورت گرفت.

متاسفانه در بین برندگان خبری از ایران نبود و این در حالی است که ترکیه توانست مسجد ایاصوفیه را در رتبه بالایی قرار دهد.

تنها قسمت مشترک این فهرست با عجایب هفتگانه سنتی، در مورد «اهرام ثلاثه مصر» است. البته در عجایب باستانی فقط یک هرم به نام جیزه در فهرست بود، اما اکنون مردم با قاطعیت رای دادند که این هرم‌های بزرگ، عجیب‌ترین بنای دست‌ساز بشر در سراسر جهان است. واقعیت هم این است که هنوز هم بسیاری متحیرند که سنگ‌های بزرگ به کار رفته در ساخت این بناها، چگونه به آن منطقه بیابانی منتقل شده است زیرا گفته می‌شود این سنگ‌ها متعلق به منطقه‌ای است که صدها کیلومتر دورتر از محل فعلی اهرام است.

«دیوار بزرگ چین» دیگر اثر انسانی است که توانسته در این نظرسنجی رای بیاورد؛ دیواری که 8800 کیلومتر طول دارد و زمانی شایعه شده بود که حتی از روی کره ماه هم دیده می‌شود. این دیوار ظاهرا برای مقابله با اقوام شرور ساخته شده، اما این روزها کاربری توریستی بسیاری بالایی برای مقامات پکن دارد.

شهر «پترا» در اردن که متاسفانه به دلیل کارشکنی‌های دولت اردن و صادر نکردن روادید برای ایرانیان غیرقابل بازدید است؛ سومین اثر در این فهرست است. پترا، پایتخت یکی از دولت‌های باستانی عرب بوده و در نزدیکی مرز اردن با فلسطین اشغالی قرار گرفته است. ساختار خاص مهندسی شهر که در آن از سنگ استفاده شده، در کنار سیستم آبرسانی آن باعث شده که این شهر به صورت یک اثر عجیب برای مردم باشد.

ساختمان نیمه‌خرابه، اما بسیار زیبا «کلوسیوم» در رم ایتالیا که یک آمفی‌تئاتر است، در جایگاه چهارم این فهرست قرار گرفته است. در جایگاه پنجم «چیچن ایتزا»، اثری باستانی از تمدن مایا از مکزیک قرار دارد که یک نمای هرمی‌شکل است و در مناسبت‌های دینی مورد توجه مردم قرار می‌گیرد. «ماچو پیچو» در پرو، «تاج محل» در هند و «مجسمه مسیح» در برزیل در رده‌های پنجم تا هفتم این رده‌بندی قرار دارد.

جالب این که اگر این فهرست را با فهرست عجایب هفتگانه شامل «باغ‌های معلق بابل» در عراق کنونی، «نیایشگاه آرتمیس» در ترکیه کنونی، «تندیس زئوس» در المپیای یونان، «آرامگاه هالیکارناسوس» در ترکیه کنونی، «غول رودس» در یونان و «فانوس اسکندریه» در مصر مقایسه کنید متوجه می‌شوید که در عجایب هفتگانه جدید، غرب جهان بیشتر از شرق مورد توجه قرار گرفته است. از عجایب هفتگانه امروزی، چهار مورد در غرب جهان قرار گرفته، اما در گذشته دو اثر واجد این ویژگی بود. همچنین باید توجه داشت که در آثار هفتگانه جدید توجه زیادی به آمریکای لاتین شده، در حالی که در عجایب هفتگانه قدیم اصلا به این منطقه از جهان توجهی نشده بود.

کار موسسه «عجایب هفتگانه جدید» در آن‌ سال‌ها با واکنش‌های مثبت و منفی زیادی روبه‌رو شد. در مهم‌ترین واکنش، سازمان ملل متحد ابتدا از این کار استقبال کرد چون باعث شناساندن میراث‌های جهانی می‌شد، اما بعدها و در سایه انتقادات، یونسکو اعلام کرد که مشارکتی در این کمپین نداشته است.

موسسه «نیوسون واندر» یا همان «عجایب هفتگانه جدید»، اخیرا تلاش کرده که با نظرسنجی از مردم جهان، عجیب‌ترین شهرها را معرفی کند. اگرچه در میان نامزدها از ایران هم نامی وجود داشت ولی حالا و در غیاب مردمانی که اتفاقا در موارد دیگر مثل انتخاب بهترین وزنه‌بردار جهان عاشق موج حمله به سایت‌های نظرسنجی هستند هیچ شهری از کشورمان در میان گزینه‌های نهایی نیست. شاید سال‌ها بعد که فرزندانمان جدولی حل کنند یا کتاب اطلاعات عمومی بخوانند، حسرت بخوریم که چرا در میان عجایب هفتگانه جدید جهان، اثری نداریم.

مصطفی مسجدی آرانی