چرا نوبل ریاضی نداریم؟

متاسفانه در فهرست جوایز نوبل، ریاضی نادیده گرفته شده است و به همین دلیل از سال 1950 جایزه فیلدز به‌طور رسمی‌ به‌عنوان نوبل ریاضی اهدا می‌شود. این جایزه به ابتکار ریاضیدان کانادایی به نام جان چارلز بنا نهاده شده و هر چهار سال یکبار همزمان با برگزاری کنگره اتحادیه جهانی ریاضیات به ریاضیدان‌‌های جوانی که کمتر از چهل سال داشته و در زمینه ریاضی موفق به کشف بزرگی شده باشند، اعطا می‌شود.

گرچه فیلدز بزرگ‌ترین و مهم‌ترین جایزه در زمینه ریاضی است اما مقدار نقدی این جایزه فقط 15 هزار دلار است و در حقیقت ارزش اقتصادی این جایزه در مقایسه با جایزه بیش از یک میلیون دلاری نوبل قابل مقایسه نیست. البته هر سال جایزه‌ای معادل جایزه نوبل تحت عنوان جایزه «آبل» از سوی شاه نروژ به ریاضیدانی که کار ارزشمند و مهمی‌ در حوزه ریاضی انجام داده باشد اعطا می‌شود، اما ارزش علمی‌ این جایزه به اندازه جایزه فیلدز نیست.

دکتر بیژن ظهوری زنگنه از استادان دانشکده ریاضی دانشگاه صنعتی شریف، در پاسخ به پرسش خبرنگار جام‌جم که چرا جایزه نوبل در رشته ریاضی اهدا نمی‌شود، گفت: نظرات مختلفی وجود دارد.

یکی از داستان‌‌هایی که در توجیه تصمیم نوبل مبنی بر اختصاص ندادن جایزه‌ای به ریاضیدانان مطرح می‌شود این است که نوبل اساسا با ریاضیدانان رابطه خوبی نداشته است.

گفته می‌شود زنی که نوبل قصد داشت با او ازدواج کند پس از آشنایی با ریاضیدان مشهوری، نوبل را ترک می‌کند و به همین دلیل نوبل برای انتقام گرفتن از آن ریاضیدان، هیچ‌گاه جایزه‌ای را به ریاضی اختصاص نداده است. البته هیچ‌گونه شواهد تاریخی در تائید این داستان وجود ندارد. اما دلیل قانع‌کننده‌تر این است که نوبل علاقه‌ای به ریاضیات نداشته و به همین دلیل جای ریاضی در میان جوایز نوبل خالی است.

البته عده‌ای نیز بر این باورند در آن زمان جنبه‌‌های کاربردی علم ریاضی مطرح نبوده که بتواند برای بشر کاربردی باشد و بر این اساس به علت این که اصلی‌ترین هدف او که خدمت به بشر بوده در علم ریاضی دیده نمی‌شده، چنین جایزه‌ای تعیین نشده است.

ریاضی در آن زمان بیشتر در جنبه‌‌های تئوری کاربرد داشته و اثری از تاثیر علم ریاضی در زندگی مردم دیده نمی‌شده و شاید به همین دلیل است که بعدها نوبل اقتصاد به عنوان یکی از جنبه‌‌های کاربردی علم ریاضی به مجموع جوایز نوبل اضافه شده است. عده‌ای هم می‌گویند آن زمان جایزه مهم و معتبر دیگری برای تقدیر از ریاضیدانان وجود داشته است و بنابر این دلیلی برای اعطای نوبل ریاضی دیده نمی‌شد.