پرواز بی فرود«ایرباس»...

جام جم آنلاین: امروز 12 تیر سالگرد حمله موشکی ناو «وینسنس» آمریکا به ایرباس 290 نفری ایران است که موجب به شهادت رسیدن تمام مسافران آن شد.

کد خبر: ۶۹۱۷۷

خبرگزاری ایسنا به همین مناسبت گزارشی تهیه کرده است که با هم می خوانیم:
در فاجعه «ایرباس» که از مهمترین موارد نقض حقوق بشر، حقوق بینالملل و حقوق هواپیمای کشوری در تاریخ محسوب می شود، فرمانده ناو «وینسنس» به دلیل جنایتش نشان لیاقت گرفت و پرصداترین محافل سیاسی غرب در مقابل این فاجعه سکوت اختیار کردند و یا آن را در چارچوب اخبار کذب پنتاگون ارزیابی و تحلیل کردند.
گروه «علمی فناوری» خبرگزاری ایسنا با گرامیداشت یاد و خاطره شهدای مظلوم این فاجعه، یکی از مقالههای مربوطه را مرور میکند.
در بخشی از مقاله مهندس محمد علی عمادی، کارشناس مسائل هوافضا و سردبیر ماهنامه علمی «دانشمند» که اندکی پس از این جنایت، در تابستان 1367 در این ماهنامه علمی تدوین شده، آمده است:
روز یکشنبه، 12 تیر ماه 1367، ساعت 10 و 47 دقیقه صبح، هواپیمای «ایرباس» هواپیمای جمهوری اسلامی ایران که باید مسیر تهران - بندرعباس - دوبی را طی میکرد، با فرمان برج مراقبت هوایی بندرعباس، از فرودگاه این شهر ساحلی برخاست.
هفت دقیقه بعد در حالی که تقریبا یک چهارم مسیر کوتاه هوایی بندرعباس - دوبی پیموده شده بود، یک موشک سطح به هوای شلیک شده از یک ناو آمریکایی، هواپیما را منهدم کرد و 290 مسافر و خدمه پرواز آن هواپیما جان خود را از دست دادند.
شدت و وخامت سانحه به حدی بود که تا دو روز، رسانههای بینالمللی، در سرگیجهای بیسابقه از اطلاعات متفاوت به سر میبرند.
در این میان یک چیز کاملا مشخص بود هواپیمایی مسافری، هدف موشکی شلیک شده از یک رزمناو آمریکایی قرار گرفته و همین موضوع به عنوان گناهی غیرقابل توصیف و بخشش از سوی جهانیان مورد تایید قرار گرفته بود.
اما مهاجمان نیز برای خود بهانهای بسیار آوردند، تا به نحوی بتوانند موضوع را تعدیل بخشند. موضوع تهاجم به هواپیماهای غیرنظامی، موضوع تازهای نیست. در سپتامبر 1983، یک فروند شکاری روسی، هواپیمای 747 خطوط هوایی کره جنوبی را به بهانه انحراف از مسیر و دالان هوایی و احتمال اینکه هواپیمایی جاسوسی باشد، با موشک هوا به هوا منهدم کرد. پس از چنین تهاجمی، تمام جهان بر علیه شوروی بسیج شد و سازمانهای هوایی و حقوقی بینالمللی، بهانههای شوروی را بیاساس تلقی کردند، بنابراین، سانحه «ایرباس» ایران، اولین مورد تهاجمهایی از این دست نیست و نخواهد بود.
برای ریشهیابی چنین حوادثی، اولین موضوع قابل بررسی، شناسایی هوایی است. آیا واقعا سیستمهای بسیار پیشرفته رادار با وجود مشخص بودن راههای هوایی، تا این حد ناتوان هستند یا اینکه سیستمهای ناوبری هوایی و کنترلهای زمینی، چنین خطاکارند؛ یا هیچ کدام؛

بررسی پرواز: نظر کارشناسان ایرانی
خدمه پرواز 655 «ایران ایر» در حالی عهدهدار وظایف خود شدند که همگی از جمله شهید «محسن رضائیان»، خلبان هواپیما، گواهینامه معتبر بینالمللی داشتند که از طرف اداره بازرسی و استاندارد پرواز هواپیمایی کشوری، به نمایندگی سازمان بینالمللی هواپیمایی کشوری صادر میشود.
از سوی دیگر هواپیمای ایرباس نیز تمام چک های پروازی را در موعد مقرر گذرانده بود، بنابراین خدمه پروازی و هواپیما، هر دو در وضعیت مناسب و شایستهای برای پرواز بودند. مسیر هوایی بندر عباس - دوبی که در اینجا مورد تاکید ماست، چیزی حدود 30 دقیقه یا به عبارت دقیقتر 28 دقیقه زمان میبرد. این مسیر به سه قسمت تقریبا مساوی برای اوجگیری، پرواز خطی و نزول ارتفاع تقسیم میشود.
با توجه به اینکه هواپیما در دقیقه هشتم پرواز مورد اصابت موشک قرار گرفته است، در حالت اوج گیری به سر میبرده است. به عبارت دیگر، اوجگیری و نزول هواپیما، در یک وهله صورت نمیگیرد. بلکه هر مقطع از تغییر ارتفاع به سقف ارتفاع دالان هوایی و موافقت برج مراقبت مسئول مسیر بستگی دارد.
ایرباس ایران دالان هوایی آمبر 59 را انتخاب کرده بود که در حقیقت کوتاهترین مسیر بین بندرعباس - دوبی است. مسیر انتخاب شده در یک هفته قبل از سانحه، حدود 180 پرواز به خود دیده بود. از این رو میتوان دالان هوایی آمبر 59 را مسیری پر تراکم و آزموده شدهای تلقی کرد. سقف پرواز آمبر 59، 14 هزار پا است، که با توجه به شرایط جوی مناسب - مانند روز سانحه - میتوان از ارتفاع پایینتری - مثلا 11 هزار پا - استفاده کرد.
در بخش دیگری از این مقاله با اشاره به اینکه پرواز در ارتفاع بالا، سبب مصرف سوخت کمتر و دستیابی به سرعت بیشتر میشود، آمده است: از آنجا که تمام مسیر آمبر 59 بر فراز دریا قرار دارد، میتوان از سقف پرواز کمتر، با موافقت برج مراقبت استفاده کرد. آمبر 59 در نیمه راه به دو مسیر فرعی آمبر 59 غربی، برای دوبی و آمبر 59 شرقی برای عمان، تقسیم میشود، در حالی که عملا ایرباس «ایران ایر» تا نقطه تقسیم دالان فاصله زیادی داشته و هیچ گونه تغییر مسیری امکان نداشته است.
در این میان، کارشناسان هواپیمایی ایران تاکید زیادی به سلامت هواپیما دارند. آنها میگویند که هواپیمای منهدم شده، در دهم اردیبهشت 1361 وارد خدمت شده بود و تا لحظه سقوط 11 هزار و 497 ساعت پرواز داشته است.
یکی از مسئولان ایرانی بررسی سانحه، در برابر ادعای آمریکا مبنی بر اخطار رادیوی به پرواز 655 گفت که این اخطار بر باند UHF و بر باند 5/141 مگاهرتز است. بنابراین با فرض چنین اقدامی، هم هواپیمای ایرباس و هم برج مراقبت بندرعباس نمیتوانستهاند آن را دریافت کنند.
در بخش دیگری از این مقاله، در بررسی نظرات کارشناسان و مسئولان آمریکایی، بخشهایی از ادعاهای آنها را که در شماره ژوییه هفتهنامه «هوانوردی و تکنولوژی فضایی» گردآوری شده، مورد ارزیابی قرار داده، آورده است : سانحه سقوط هواپیمای ایرباس ایران به وسیله رزمناو آمریکایی، سبب بروز پرسشهای بسیاری در مورد قابلیتهای سیستم موشکی دفاع هوایی «ایجیز» (Agies) شده است.
سقوط هواپیمای ایرانی که در مسیر پروازی پیشبینی شدهای بر فراز خلیج فارس حرکت میکرد چند لحظه پس از گشودن آتش قایقهای توپدار بر یک فروند هلیکوپتر آمریکایی به وقوع پیوست. در این حمله موشکی تمام 290 سرنشین و خدمه پرواز، کشته شدند، و این در حالی بود که تا دوازده ساعت پس از حمله، مقامات وزارت دفاع امریکا بر انهدام یک فرزند هواپیمای اف-14 ایرانی تاکید داشتند.
فرماندهان دریایی آمریکا، از چند هفته قبل، گزارشهایی مبنی بر حضور نظامی ایران در منطقه دریافت کرده بودند. همین مسئولان میگویند که تعدادی از هواپیماهای اف -14 به پایگاه هوایی بندرعباس، یعنی جایی که پرواز 655 از آنجا آغاز شده بود منتقل شدهاند. در این راه، یک روز قبل از سانحه، یک فروند اف-14 ایرانی، از ناو «هالسی» اخطار رادیویی دریافت کرده بود.
تعدادی از مقامات آمریکایی که دستاندرکار مسائل صنعتی و نظامی هستند، میپرسند که چگونه هواپیمای اف-14 میتواند خطری برای ناو «وینسنس» (vincennes) تلقی شود؛
هواپیمای اف - 14 ای که پیش از پیروزی انقلاب به ایران تحویل شده است، از جنگ افزارهای هوا به هوا و امکانات محدود حمله به زمین بهره میبرد. در ماموریت حمله به زمین یا سطح، جنگ افزارهای هواپیما عبارتند از توپ 20 میلیمتری ام -61، با تعدادی بمبهای غیر هدایت شونده.
طبق اظهارنظری از طرف مقامات وزارت دفاع آمریکا، هواپیماهای ایرانی میتوانند موشک ضد کشتی «هارپون» حمل کنند اما «وینسنس» هیچ گونه اخطاری مبنی بر شلیک موشکی، دریافت نکرده بود.
سیستم «ایجیز» نیز پیشرفتهترین سیستم راداری، برای اکتشاف و رهگیری، در تمام جهان محسوب میشود. به نحوی که برخی از کارشناسان نظامی، آن را متعلق به جنگ جهانی سوم میدانند. با تمام این اوصاف، مدرنترین سیستم راداری جهان قادر به تشخیص یک هواپیمای ایرباس از اف - 14 نیست.
به بیان دیگر، تنها سیستم فعال تصمیم گیرنده برای دفاع، سیستم «تشخیص دشمن از دوست» است، تا در صورت انتشار امواج غیر قابل قبول از سوی مهاجم احتمالی، سیستم دفاع موشکی وارد عمل شود.
در حالی که سناتور «سام نان، رییس کمیته نیروهای مسلح سنای آمریکا بر احتمال خرابی یکی از سیستمهای وینسنس تاکید داشت و میگف»ت که در اوایل ژوئن رادار تختهیی AN/SPY-1 دچار خرابی جزئی شده بود، نیروی دریایی آمریکا اعلام کرد که در زمان اعزام به خلیج فارس، عیب مذکور رفع شده بوده است.
سیستم ایجیز برای دفاع ناوگانهای دریایی، به عنوان سپر دفاعی عمل میکند و میتواند همزمان چند هدف را مورد کشف و رهگیری قرار دهد. هدف اصلی از اعزام وینسنس به خلیج فارس، رهگیری و انهدام موشکهای ساحل پایه «کرم ابریشم» بوده است، تا دیگر ناوگانهای مستقر در منطقه از آسیب احتمالی به دور ماند.
قضیه ناو جنگ جهانی سوم وقتی جالبتر میشود که یکی از متخصصان نیروی دریایی آمریکا سیستم مدیریت حمله وینسنس را مورد بررسی قرار میدهد. وی میگوید: سیستم ایجیز به صورت خودکار تمام روند شناسایی تا حمله را کنترل میکند و فقط یک استثناء در این راه وجود دارد: این سیستم به صورت خودکار قادر به تشخیص دشمن از دوست نیست.
در بخش دیگری از این مقاله در تحلیل ادعاهای ضد و نقیض مسئولان آمریکایی مبنی بر انحراف مسیر پرواز ایرباس ایرانی آمده است: دریاسالار «کراو» در توجیه اقدامات وینسنس میگوید: ایرباس ایرانی دقیقا در جهت ناو حرکت میکرد و با سرعت 800 کیلومتر در ساعت، حدود 8 تا 5/9 کیلومتر از دالان هوایی بینالمللی بیرون بود. اما اطلاعات به دست آمده به وسیله پنتاگون نشان میدهد که هواپیما هیچ گونه انحرافی نداشته است. مسیر آمبر 59، 200 کیلومتر طول و 35 کیلومتر عرض دارد و ایرباس ایران در قسمت عریضتر دالان مورد تهاجم قرار گرفته است.
طبق همین اظهارات ضد و نقیض، وزارت دفاع آمریکا اعتقاد دارد که هواپیما در عرض مقدر هوایی مورد تهاجم قرار گرفته است.
وینسنس هفت اخطار، سه اخطار به باند تجاری و چهار اخطار بر باند نظامی به هواپیما داده است. در حالی که طبق همین ادعا، پنج اخطار از ناو همسایه وینسنس یعنی «سایدز» صادر شده است. اخطار به هواپیمایی که دقیقا در مسیر بینالمللی پروازی حرکت میکند، به کلی بیمعنی است.
گفتنی است، این مقاله در شماره شهریور ماه 1367 ماهنامه «دانشمند» و پیش از اعلام نظر نهایی کارشناسان ایکائو منتشر شده است.
همچنین اظهارات ضد و نقیص مقامات امریکایی درباره فاجعه ایرباس زمانی رنگ باخت که چهار سال بعد روزنامه «نیویورک تایمز» در گزارشی که حاوی چندین نکته تازه بود، گفت که ناووینسنس در آبهای فلات قاره ایران بوده است نه در آبهای بین المللی و پنتاگون (وزارت دفاع آمریکا) در آن زمان بر این حقیقت سرپوش گذاشته شده است.
همچنین دریا سالار «ویلیام کراو»، رییس ستاد مشترک نیروهای مسلح آمریکا بعدها در گفتوگو با بی بی سی تاکیدکرد: ناو «وینسنس» بدون هیچ دلیل روشنی با وجود برخورداری از توپها و موشکهای دوربرد به کرانه آبهای ایران آمده بود.
این نشان دهنده آن است که ناو به عمد برای عمل سوء آماده شده بود.