در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
عدهای تغییر رنگ دندانهای کودک را بهانه کرده و قطره آهن را از برنامه حذف میکنند و برخی هم میگویند بچهها راحت قطره آهن را نمیخورند. گروه دیگری هم هستند که فکر میکنند فرزندشان مشکلی ندارد که از قطره آهن استفاده کنند. از نظر چنین افرادی، رنگپریدگی تنها نشانه کمخونی است و تا زمانی که خودشان آن را تشخیص ندهند، حاضر نخواهند شد از مکمل آهن استفاده کنند. اینها همه در حالی است که کمخونی تغذیهای از شایعترین انواع کمخونیها به حساب میآید و شاخصترین کمخونیها در این گروه هم کمخونی فقر آهن است.
کمخونی از چه سنی بروز میکند؟
وقتی درباره کمخونی کودکان صحبت میشود، خیلی به فکر میافتند و میخواهند از بروز این مشکل پیشگیری یا آن را درمان کنند. برای همین هم پرسشهای مختلفی به ذهنشان میرسد. در این میان، یکی از اولین پرسشهایی که برای بیشتر پدر و مادرها پیش میآید، سنی است که کمخونی میتواند بروز کند. بعضی فکر میکنند حتما باید چند ماهی از تولد نوزاد بگذرد تا کمخونی پیش بیاید، اما دکتر غلامرضا باهوش، فوقتخصص خون، انکولوژی و پیوند سلولهای بنیادی خونساز کودکان به جامجم میگوید: کمخونی کودکان به طور کلی از همان روز اول پس از تولد هم میتواند وجود داشته باشد. البته باید این نکته را در نظر داشته باشیم که کمخونی یک نشانه است و نه بیماری. به این معنی که کمخونی به صورت ثانویه و در اثر بیماری اصلی بروز میکند.
کمخونی انواع متفاوتی دارد
کمخونی کودکان انواع مختلفی دارد که هر یک از آنها به دلایل خاصی ایجاد میشود. دکتر باهوش با اشاره به این موضوع میگوید: اگر در زمان تولد کمخونی وجود داشته باشد، بیشتر به دلیل تخریب گلبولهای قرمز است که چنین مشکلی پیش میآید و تخریب گلبولهای قرمز هم علل متفاوتی دارد.
این متخصص کودکان و نوزادان میافزاید: با افزایش سن و زمانی که کودک از دوران نوزادی خارج میشود و به سمت دوره شیرخوارگی پیش میرود، کمخونیها هم به سمت اختلالات ناشی از تولید هموگلوبین خواهد رفت. این نوع کمخونی معمولا ارثی بوده و شاخصترین آنها هم تالاسمی است.
بعد از این سنین، کمخونیهای دیگری بروز میکند و کمخونیهای تغذیهای بیشتر نمایان میشود. بارزترین این نوع کمخونیها هم فقر آهن است و به همین دلیل برای شیرخواران چهار تا شش ماهه مصرف آهن به عنوان مکمل شروع میشود و تا پایان دو سالگی هم ادامه مییابد.
این استادیار دانشگاه علوم پزشکی ایران با بیان این مطلب میافزاید: البته انواع دیگری از کمخونیهای تغذیهای هم وجود دارد که برای بروز آنها سن کودک باید کمی بیشتر باشد. کمبودهای ویتامین B12 و اسید فولیک از مشکلاتی است که در این دسته قرار میگیرد. در سنین شیرخوارگی کمخونیهای نادرتری هم وجود دارد که ناشی از کمکاری یا نبود رده پیشساز گلبول قرمز در مغز استخوان است و معمولا در سنین یک تا سه ماهگی خودش را نشان میدهد و موارد گذرای آن نیز در سنین شش ماهگی تا یک سال بروز میکند.
وی یادآور میشود: به طور کلی، شایعترین انواع کمخونی در کودکان کمخونیهای تغذیهای است و به دلیل وضع نژادی، جغرافیایی و شرایط ازدواج در کشور ما، تالاسمی هم از کمخونیهای شایع محسوب میشود.
رنگپریدگی آخرین نشانه است
اگر قرار باشد از بروز کمخونیهای تغذیهای پیشگیری کنیم، لازم است نشانههای آن را هم بشناسیم. خیلیها رنگپریدگی را اولین و تنها نشانهای میدانند که ناشی از کمخونی است در حالی که به گفته دکتر باهوش، در کمخونی و بخصوص انواع تغذیهای آن، رنگپریدگی جزو نشانههای آخر است.
وی درباره نشانههای کمخونیهای تغذیهای میافزاید: این نوع کمخونی با نشانههایی مانند رنگپریدگی، کاهش اشتها، بیقراری و تحریک پذیری، گوشهگیری، کاهش تحرک و سرانجام علائم قلبی و تنفسی نمایان میشود.
این استادیار دانشگاه خاطرنشان میکند: معمولا علائمی غیر از رنگپریدگی و بخصوص علائم عصبی مانند تحریکپذیری، زودرنجی، گوشهگیری و تغییر خلق و خوی کودک است که به عنوان اولین نشانههای ناشی از کمخونیهای تغذیهای بروز میکند.
نحوه مصرف قطره آهن مهم است
وقتی کمخونی تغذیهای از انواع شایع کمخونیهای کودکان به حساب میآید، مشخص است که به کمک تغذیه صحیح هم میتوان از بروز آن پیشگیری کرد. دکتر باهوش ضمن بیان این مطلب توضیح میدهد: برای شیرخواران استفاده از مکمل آهن و قطرههای مولتیویتامین که حاوی ویتامین B12 و اسید فولیک است، میتواند بسیار موثر باشد.
البته استفاده از مکملهای آهن هم اصول خاصی دارد که اگر مصرفشان براساس آن صورت نگیرد، چندان فایدهای هم نخواهد داشت. این متخصص کودکان و نوزادان در اینباره یادآور میشود: آهن را نباید همراه با غذا به کودک بدهید؛ بنابراین زمانی که معده کودک خالی است و حدود یک ساعت قبل از تغذیه شیرخوار با هر ماده غذایی، بخصوص لبنیات و شیر مادر باید قطره آهن را به او بخورانید.
متاسفانه بسیاری از خانوادهها این موضوع را نمیدانند و به همین دلیل قطره آهن را همراه غذا یا در زمانی نزدیک به آن میدهند و همین مساله مانع جذب آهن میشود.
وی میافزاید: اگر شیر مادر برای تغذیه شیرخوار کافی نیست یا به هر دلیل دیگری ترجیح میدهید از شیرخشک استفاده کنید، خوب است از شیرخشکهای غنیشده با آهن کمک بگیرید که بسیار موثر خواهد بود. در بعضی کشورها، با توجه به اهمیت آهن نانهای غنیشده با آهن یا دیگر مواد غذایی غنیشده هم وجود دارد.
دکتر باهوش توصیه میکند مصرف قطره آهن را تا پایان دو سالگی ادامه دهید و پس از آن نیز براساس شرایط کودک و نظر پزشک در این باره تصمیمگیری کنید. این فوقتخصص خون و انکولوژی میگوید: اگر کودک تغذیه خوب و مناسبی داشته باشد و هر روز از گوشت قرمز استفاده کند و در رژیم غذاییاش به مقدار کافی حبوبات داشته باشد معمولا مشکلی در این زمینه نخواهد داشت ، ولی در صورتی که خانواده نمیتواند گوشت کافی به فرزندش برساند یا رسیدگی خوبی ندارد، براساس نظر پزشک باید پس از دو سالگی هم قطره آهن را استفاده کنید.
وی یادآور میشود: مصرف سبزیها و مواد غذایی حاوی فولات هم نکته مهم دیگری است که باید در نظر بگیرید. بنابراین توصیه میشود رژیم کودک شامل انواع مواد غذایی مورد نیاز مانند لبنیات، حبوبات، سبزیجات، میوهها و غلات باشد.
تغییر رنگ دندانها؛ قطره آهن مقصر نیست
کم نیستند پدر و مادرهایی که از ترس تغییر رنگ دندان کودک مصرف قطره آهن را قطع میکنند. شاید این کار از نظر شما عجیب و غیرمنطقی باشد، اما متاسفانه بعضی چنین طرز فکر و رفتاری دارند. در حالی که دکتر باهوش میگوید: براساس نظر همکاران دندانپزشک، بیشتر تغییر رنگ دندانها به دلیل مصرف شیر است. این موضوع بخصوص در مورد بچههایی که از شب تا صبح از شیر مادر استفاده میکنند، بیشتر به چشم میآید و به دلیل تماس شیر با دندان و باقی ماندن آن داخل دهان کودک، رنگ دندانها تغییر میکند و والدین به اشتباه این تغییر رنگ را ناشی از قطره آهن میدانند.
این متخصص کودکان و نوزادان با تاکید بر اهمیت مصرف قطره آهن، خاطرنشان میکند: خانوادهها به هیچ عنوان نباید مصرف مکمل آهن را قطع کنند. از طرف دیگر، قطره آهن باید تا حد امکان در قسمت یکسوم انتهایی زبان کودک چکانده و پس از آن هم یک قاشق یا یک استکان آب به او داده شود. پس از آن هم به کمک تکهای پنبه که با آب ولرم خیس شده است، سطح دندانهای کودک را پاک کنید.
نیلوفر اسعدیبیگی / گروه سلامت
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
سید رضا صدرالحسینی در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
سید رضا صدرالحسینی در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
برای بررسی کتاب «خلبان صدیق» با محمد قبادی (نویسنده) و خلبان قادری (راوی) همکلام شدیم