گردشگری ورزشی با طعم صید

زاینده‌رود سال‌های آخر دهه 1360 و اوایل دهه 1370 مکانی رویایی برای ماهیگیران ورزشی بود. زاینده‌رود پرآب و پرماهی آن سال‌ها برخی جوانان سربرآورده از حوادث انقلاب و جنگ تحمیلی را که به دنبال مفری برای استراحت و تفریح بودند، به خود جذب می‌کرد و در این میان چه تفریحی می‌توانست بهتر از ماهیگیری و پناه بردن به دامان طبیعت و دوری جستن از فضای شلوغ و پرحادثه شهر باشد.

با شروع جنگ تحمیلی و تحریم‌های ناشی از آن ورود لوازم ماهیگیری دیگر نوعی تجمل‌گرایی و ابزاری غیراساسی محسوب می‌شد، اما با شروع دوران سازندگی انواع لوازم صید و شکار به کشور وارد شد. این لوازم و ابزار در پشت ویترین مغازه‌های صید و شکار خودنمایی می‌کردند و طبیعت زخم خورده از جنگ و عواقب زیست محیطی آن نیز به نوعی در حال ترمیم بود.

ماهیگیران نیز زاینده‌رود را به عنوان فضایی بکر و آرام برای روی آوردن به ماهیگیری می‌شناختند، اما منظور از زاینده‌رود بخش‌های داخلی این رودخانه در اصفهان یا مناطق نزدیک این شهر نیست؛ چراکه آب این بخش از زاینده‌رود به دلیل ورود پساب‌های صنعتی، فاضلاب‌های شهری و روستایی و آلودگی‌های ناشی از فعالیت‌های کشاورزی در حاشیه رودخانه و ورود پسماند انواع سموم و کودهای شیمیایی بشدت آلوده بود و این آلودگی‌ها زندگی ماهی قزل‌آلا را در این منطقه را ناممکن می‌کرد و گونه ماهی در حال زیست در این منطقه صرفا به ماهیان زرد پر و کپور منحصر می‌شد.

صید برای تفریح

زاینده‌رود از محل پل کله به بالا در ناحیه لنجان استان اصفهان آبی پاکیزه‌تر و سردتر داشت و همین آب پاک و سرد امکان حیات و رشد ماهی قزل‌آلای رنگین گمان را در آب زاینده‌رود فراهم ساخته بود.

این رودخانه از ارتفاعات منطقه زردکوه در رشته کوه زاگرس در منطقه چلگرد و کوهرنگ چهارمحال و بختیاری سرچشمه می‌گیرد. آب‌های حاصل از ذوب برف‌های قله زردکوه و به هم پیوستن چشمه‌ها و سرچشمه‌های فرعی و اصلی آن یعنی همان چشمه کوهرنگ، رود کوهرنگ را تشکیل می‌دهد. این رودخانه به واسطه دو تونل حفر شده در دل کوه به منطقه چلگرد منتقل می‌شود. آب رودخانه کوهرنگ پس از طی مسافتی کوتاه به چشمه دیمه می‌رسد و با پیوستن چشمه دیمه به آن، رودخانه زاینده‌رود شکل می‌گیرد. زاینده‌رود مسیر خود را تا سد زاینده‌رود ادامه می‌دهد. خروجی آب پشت سد زاینده‌رود به دریاچه کوچک سد تنظیمی می‌رسد و از سد تنظیمی به بعد آب زاینده‌رود در مناطقی از استان‌های چهارمحال و بختیاری و اصفهان مسیر خود را تا رسیدن به اصفهان و سرانجام تالاب گاوخونی ادامه می‌دهد.

آب زاینده‌رود در فاصله چشمه دیمه تا سد زاینده‌رود ماهی‌های بسیاری دارد. انواع ماهیان کپور، زردپر و ماهی قزل‌آلای رنگین کمان در این منطقه از زاینده‌رود رشد و حیات دارند. این منطقه از زاینده‌رود جولانگاه صیادان محلی با تور‌هایی از نوع سالیک و راه‌بند است. سازمان حفاظت از محیط زیست برای ماهیگیری در این منطقه، جواز‌هایی سالانه برای صیادان بومی و غیربومی صادر می‌کند، اما فضای رودخانه زاینده‌رود از منطقه پشتی دریاچه سد تنظیمی به بعد حکایتی دیگر دارد. حکایت شیرین صید ورزشی قزل‌آلا در سال‌هایی که به آن اشاره شد؛ چراکه ماهیان قزل‌آلای بزرگ در این منطقه از پشت سد تا پل کله لنجان رودخانه را به تسخیر خود در آورده و این منطقه از زاینده‌رود را به بهشتی کوچک برای ماهیگیران ورزشی تبدیل کرده بودند. ماهیگیران ورزشی دفعات متعددی برای صید قزل‌آلا و انجام ورزش ماهیگیری سختی‌های سفر را به جان خریده و از تهران عازم این منطقه می‌شدند. ماهیگیری در کنار زاینده‌رود و زیر سایه درختان میوه باغ‌های اطراف آن لذت بخش برای این گروه از ماهیگیران تفریحی سرگرم‌کننده و جذاب به‌نظر می‌رسید. میوه‌های درشت روی درختان و همراهی با مردمان مهربان و خونگرم ساکن روستاهای همجوار این رودخانه همراه با لذت صید ماهی این رشته ورزشی را به یک رشته پر مخاطب تبدیل کرده بود.

غیرممکنی که ممکن شد

رودخانه کوهرنگ، سرچشمه اصلی رودخانه زاینده‌رود آب بسیار سردی دارد که امکان رشد هیچ نوعی از آبزیان را فراهم نمی‌کند، اما در سال‌های آخر دهه 1360 و پس از پایان دوران دفاع مقدس که مصادف شد با احداث و توسعه راه‌های عشایری برای خدمت‌رسانی به عشایر کوچنده بختیاری که به منظور گذران ییلاق به منطقه کوهرنگ می‌آمدند، یکی از عشایر منطقه مقداری لارو و ماهی قزل‌آلای رنگین‌کمان را از مرکز پرورش و تکثیر ماهیان سرد آبی دریاسوج خریداری کرده و در رودخانه کوهرنگ رها کرد. تا قبل از آن تصور بر این بوده است که هیچ گونه‌ای از ماهیان نمی‌تواند در آب سرد کوهرنگ به حیات خود ادامه دهد.

اما ماهیان رها شده در این بخش به‌سرعت خود را با دمای آب سازگاری داده و رشد و تکثیر می‌شوند. این ماهیان در مدت زمان بسیار کوتاهی به تعداد قابل توجهی افزایش یافتند. متاسفانه به دلیل مسافت کوتاه رودخانه، عرض و عمق کم آن صیادان بومی با تور و انواع وسایل صید غیرمجاز به جان رودخانه افتادند و نسل قزل‌آلا را در این منطقه از بین بردند. عرض زیاد رودخانه زاینده‌رود همراه با آب زیاد آن در منطقه پایین‌تر از سد زاینده‌رود و در مناطقی مانند روستای هوره صادق آباد یا «سوچای قاپل» در منطقه سامان چهارمحال و بختیاری باعث شده است تا ماهیان قزل‌آلا بتوانند در این منطقه از زاینده‌رود به زیست خود ادامه دهند. این مناطق به دلیل برخورداری از آب و هوایی معتدل و وجود باغ‌های متعدد در حاشیه رودخانه مناطق ویژه گردشگری در چهارمحال و بختیاری هستند. صیادان زیادی از سراسر کشور برای ماهیگیری و صید ورزشی قزل‌آلا در طول فصل تابستان به این منطقه می‌آیند. فصل مجاز صید قزل‌آلا از اوایل اردیبهشت هر سال شروع می‌شود و تا پایان مهر ادامه دارد. حفاظت رودخانه نیز در این منطقه تقریبا به طور کامل از طرف محیط‌بانان انجام می‌شود.

اقتصاد ملی در سایه گردشگری ورزشی

برای آن که بتوان افراد بومی و خانوارهای ساکن در روستاهای حاشیه زاینده‌رود را در حفظ رودخانه و ماهیان آن به نوعی درگیر و ذی‌نفع ساخت باید با نوعی برنامه‌ریزی این افراد را در بهره‌مندی از درآمد حاصل از فروش جوانه‌های ماهیگیری مشارکت داد. از طرفی می‌توان آنها را به عنوان راهنماهای گردشگری به خدمت گرفت تا ماهیگیران با صرف زمانی کمتر به مناطق مورد نظر و مناسب برای انجام ماهیگیری ورزشی راه یابند.

بعضی ماهیگیران همچنین ترجیح می‌دهند تا برای استراحت در اماکن از چادر و امکانات کمپینگ استفاده کنند؛ بنابراین ساخت سکونتگاه‌های ارزانقیمت و موقت برای استفاده گردشگران، اکوتوریست‌ها و صیادان از سوی اهالی روستا و با بهره‌مندی از تسهیلات بانکی با بهره کم می‌تواند نوعی درآمدزایی را به دنبال داشته باشد و انگیزه افراد بومی را برای حفظ محیط زیست بیشتر کند.

طول رودخانه زاینده‌رود و وجود ماهیان درشت در آب این رودخانه، این امکان را به هیات‌های استانی ماهیگیری می‌دهد تا مسابقاتی را با شرکت تعداد زیادی از ماهیگیران در منطقه برگزار کنند. رسانه‌های جمعی هم می‌توانند نقش مهم و تاثیرگذاری در ترویج و رونق این رشته ورزشی برای مقاطع سنی مختلف داشته باشند.

این منطقه به دلیل جاذبه‌های طبیعی و تاریخی روستاهای قرار گرفته در حاشیه زاینده‌رود جزو مناطق ویژه گردشگری کشور است که با سرمایه‌گذاری می‌توان آن را به کانونی برای انجام ورزش‌های آبی نظیر قایقرانی در آب‌های خروشان تبدیل کرد.

ماهیگیران ورزشی همچنین حامیان راستین طبیعت و زیست بوم‌های آبی کشور هستند و به همین دلیل لازم است تا ظرفیت‌های این ورزش در زاینده‌رود دریافته شود و با برنامه‌ریزی درست، توجه به اصول توسعه پایدار و نگاه ویژه به مقوله اکوتوریسم و سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در این حوزه می‌توان ورزش‌های آبی در زاینده‌رود را رونق بخشید. / ضمیمه چمدان

اصغر قهقرایی