خشکی چشم در افراد مسن شایع است، اما بتازگی جوانان را نیز به دلیل تماشای صفحه رایانه مبتلا کرده است

چشم‌های کویری

«حیف نیست این مروارید‌ها را دور می‌ریزی.» این جمله را همگی بارها برای آرام‌کردن کودکانی که زیاد گریه می‌کنند به کار برده‌ایم که مفهومش در اصل این است که اشک ما چیزی فراتر از آب ساده است و واقعیت نیز همین است؛ یعنی اشک، ترکیبی از آب، چربی‌ها، پروتئین، مواد معدنی و مواد ضد باکتری است که سطح چشم را نرم و شفاف و دید مطلوب را امکان‌پذیر می‌سازد.

کد خبر: ۶۰۰۰۶۹

اما چه اتفاقی می‌افتد، اگر اشک چشم‌مان خشک بشود؛ یعنی مبتلا به بیماری خشکی چشم بشویم؟ باید بدانید که در بسیاری موارد، خشکی چشم اتفاقی نیست که متوجه آن بشوید و معمولا در صورت ابتلا احساس نمی‌کنید که چشمتان خشک شده، بلکه بیشتر به دلیل سوزش و خارش و گاهی اشک ریزش ابراز ناراحتی می‌کنید. این بیماری گرچه بیشتر در افراد مسن شایع است، اما بتازگی جوانان را نیز به دلیل تماشای مداوم صفحه رایانه در مدت زمان طولانی درگیر ساخته است. همچنین این عارضه گاهی خفیف و گاهی آنقدر شدید است که زمینه‌ساز بروز مشکلات چشمی دیگری می‌شود.

امان از این شن‌های ریز در چشم

اگر دچار هریک از این عوارض هستید به دنبال درمان خشکی چشم خود باشید؛ عوارضی چون سوزش و خارش چشم‌ها، احساس وجود جسم خارجی مانند شن‌ریزه در چشم، تاری دید که بیشتر با پلک‌زدن برطرف می‌شود، قرمزی چشم، حساسیت به نورهای شدید، ریزش بیش از حد اشک و سخت‌شدن تحمل لنز تماسی.

دکتر فیروزه رحیمی، جراح و متخصص چشم نیز در ارتباط با عوارض خشکی چشم می‌گوید: سطح چشم از سوی لایه نازکی از اشک پوشیده می‌شود که این لایه به بهبود کیفیت دید و تسهیل حرکت پلک‌ها روی سطح چشم کمک می‌کند. از طرفی اشک، حاوی مواد لازم برای تغذیه سلول‌های پوششی سطح قرنیه و ملتحمه چشم است و به هر علتی که ترشح اشک از غدد اشکی کم یا تبخیر آن بیشتر شود، علائم خشکی چشم ظاهر می‌شود.

این فوق‌تخصص قرنیه در گفت‌و‌گو با جام‌جم می‌افزاید: علائم خشکی چشم برحسب شدت آن متفاوت است. ابتدا سوزش، احساس جسم خارجی در چشم مثل احساس وجود شن‌ریزه در چشم و گاه خارش و باز نشدن راحت پلک‌ها هنگام بیدار شدن از خواب وجود دارد، اما در موارد شدیدتر حساس شدن چشم به نور، کاهش دید و حتی ممکن است زخم‌قرنیه، بروز پیدا کند.

دکتر رحیمی با تاکید بر این‌که با بالا رفتن سن بویژه در خانم‌ها بتدریج ترشح لایه آبکی اشک کم می‌شود، توضیح می‌دهد: البته در جریان بعضی بیماری‌ها مانند دیابت و التهاب‌های مفصلی نیز ترشح اشک کاهش پیدا می‌کند. با مصرف بعضی داروها مثل آنتی‌هیستامین‌ها که در درمان آلرژی‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد و نیز آرامبخش‌ها نیز ترشح اشک کم می‌شود. البته استفاده طولانی از لنزهای تماسی و جراحی‌های لیزری برای اصلاح عیب انکسار مثل لیزیک و لازک نیز به طور موقت و گاه دائم ترشح اشک را کم می‌کند.

حتی بررسی‌ها نشان می‌دهد که داروهای افزایش‌دهنده ادرار، داروهای ضد فشار خون، داروهای درمان جوش و برخی مسکن‌ها که دارای ترکیبات مورفینی است به کاهش ترشح اشک و بروز خشکی چشم منجر می‌شود.

چشم‌ها را به صفحه رایانه ندوزید

اما غیر از مواردی که گفته شد، کارهای چشمی طولانی‌مدت نیز می‌تواند خشکی چشم‌ها را به دنبال داشته باشد که به گفته عضو هیات‌مدیره انجمن چشم پزشکی ایران در بعضی از این کارها مثل کار با رایانه، تماشای تلویزیونی و رانندگی و مطالعه به مدت طولانی ایجاد می‌شود.

دکتر رحیمی در این باره اظهار می‌کند: چون تعداد پلک‌زدن، طی کار طولانی با چشم‌ها کم می‌شود تبخیر اشک بیشتر شده و درجاتی از علائم خشکی چشم ظاهر می‌شود. فراموش نکنید یکی از وظیفه‌های پلک این است که با حرکت پلک‌زدن اشک در سطح چشم پخش می‌شود. به گفته او وجود ذرات پراکنده در هوا مثل آلودگی هوا یا دودسیگار و خشکی شدید هوا باعث تشدید علائم خشکی چشم می‌شود، ولی به خودی خود باعث شروع بیماری خشکی چشم نمی‌شود. به بیان دیگر شدت علائم خشکی چشم در زمان‌های مختلف و نیز در همه افراد یکسان نیست و بیشتر پس از قرار گرفتن در معرض باد و گرد و غبار، کاربا رایانه، تماشای تلویزیون یا مطالعه طولانی مدت تشدید می‌شود.

از درمان‌های ساده تا جراحی

متخصصان قرنیه تاکید می‌کنند: خشکی چشم در مرحله خفیف با قطره‌های اشک مصنوعی، استفاده از پمادهای نرم‌کننده سطح چشم، استفاده از عینک‌های آفتابی، قرارنگرفتن در مقابل باد، دود سیگار و محیط‌های با آب‌و‌هوای خشک معمولا قابل درمان است. حتی استفاده از کمپرس آب‌گرم در موارد شدیدتر بیماری کمک‌کننده است، اما گاهی در موارد شدید، ممکن است به جراحی برای بستن مجاری اشک نیز نیاز پیدا شود.

دکتر رحیمی نیز اظهار می‌کند: اولین اقدام درمانی برای رفع خشکی چشم، بالا‌بردن میزان رطوبت در محیط زندگی است. همچنین استفاده از دستگاه‌های بخور به این منظور کمک می‌کند. کمپرس آب‌گرم چشم نیز یکی، دو بار در روز برای تسکین علائم خشکی چشم موثر است.

با تجویز اشک مصنوعی به دفعاتی که مورد نیاز است و ژل‌های مرطوب‌کننده، بسیاری از موارد خفیف تا متوسط خشکی چشم، قابل درمان است؛ ولی نکته مهم آن است که تعداد دفعات استفاده از اشک، باید به عهده خود بیمار قرار داده شود، اما چنانچه قرار است وی بیش از پنج شش بار در روز قطره اشک استفاده کند، بهتر است از اشک بدون ماده نگهدارنده استفاده شود، زیرا مواد نگهدارنده در قطره‌های اشک در چشم‌های خشک سریع شسته نمی‌شود و برای سطح چشم مضرر است. این متخصص قرنیه تاکید می‌کند: استفاده از عینک‌های بزرگ در فضای بیرون از منزل توصیه می‌شود و در موارد شدیدتر، بستن منافذ خروجی اشک، تجویز داروهای ضد التهابی مثل استروئیدها و قطره سیکلوسپورین نیز در درمان این بیماران به کار می‌رود. همچنین درمان عفونت‌های لبه پلک به بهبود علائم خشکی چشم کمک می‌کند.