حاملگی‌های پرخطر

تهوع، استفراغ، سردرد، احساس کسالت و خستگی از عوارض بسیار شایع و معمول است که در تعداد کثیری از زنان باردار مشاهده می‌شود و تقریبا بی‌خطر بوده و با استراحت، تغییر غذا و آموزش‌های ساده برطرف می‌شوند؛ اما بارداری فرآیندی خاص، حساس و پیچیده است که همیشه بخوبی و خوشی پیش نمی‌رود و مشکلاتی پدید می‌آید که شرایط را برای مادر و جنین داخل شکم دشوار می‌کند.

 هدف از این مطلب، دادن آگاهی لازم و علائم هشداری است تا بخصوص مادرانی که برای بار اول حاملگی را تجربه می‌کنند، از آنها اطلاع کافی داشته باشند و از آن نهراسند؛ چرا که با علم و دانش فعلی بارداری‌های پرخطر قابل کنترل است.

سن کمتر از 18 و بیش از 35 سال مادر، ابتلا به یکی از بیماری‌های زمینه‌ای مانند قلبی و عروقی، دیابت، صرع، کلیوی و اعتیاد به سیگار و الکل، سابقه سقط و مرده‌زایی، اضافه یا کاهش وزن زیاد، مشکلات در بارداری‌های قبلی و ده‌ها عامل دیگر می‌تواند بارداری را با مشکل روبه‌رو کند. اینها مواردی است که باید پیش از اقدام به بارداری با یک مشاوره از ابتدا شناسایی شده و در صدد رفع یا کنترل آن برآییم.

البته جلسات مشاوره پیش از بارداری همیشه چاره‌ساز نیست زیرا برخی خانم‌ها کاملا در سلامت به سر می‌برند و به طور ناگهانی دچار عوارض بارداری می‌شوند.

هر گونه خونریزی هشداردهنده است

یکی از مشکلاتی که خانم باردار ممکن است با آن مواجه شود، خونریزی در طول بارداری است. این خونریزی ممکن است در سه ماهه اول، دوم یا سوم اتفاق بیفتد.بعضی از زنان عادت ماهانه‌شان به تاخیر می‌افتد و به طور ناگهانی دچار خونریزی واژینال می‌شوند. این می‌تواند نشانه سقط باشد.

بیشتر جنین‌هایی که اختلالات کروموزومی دارند در سه ماهه اول خود به خود دفع می‌شوند.
 
وجود آ ـ یو ـ دی در رحم، سابقه سقط قبلی، سن بالای 35 سال، ابتلا به عفونت‌ها، دیابت کنترل نشده، فیبروم رحمی و مصرف الکل و سیگار هم از مواردی است که موجب سقط می‌شود.

اگر خونریزی در سه ماهه دوم بارداری رخ دهد، علت ممکن است به اشکالی در آناتومی رحم یا دهانه رحم مربوط باشد. علل انعقادی و ایمنی هم در سه ماهه دوم مطرح است.

سونوگرافی از رحم در این موارد بسیار کمک‌کننده است. حاملگی خارج رحمی (لانه‌گزینی در لوله رحم، روی تخمدان‌ها یا در محفظه شکمی) هم باعث خونریزی می‌شود.

این نوع حاملگی خطرناک است و می‌تواند باعث پاره شدن لوله، خونریزی شدید و حتی مرگ شود.

سابقه عفونت‌های لگنی، بیماری‌های لوله‌ای، نازایی و استفاده از روش‌های باروری آزمایشگاهی، احتمال حاملگی خارج رحمی را بالا می‌برد. بنابراین تاخیر در قاعدگی باید جدی گرفته شود.

کنده شدن جفت نیز سبب خونریزی در سه ماهه دوم  می‌شود. ضربه به شکم، فشار خون بالا، کوتاهی بندناف جنین، مصرف کوکائین به کنده شدن جفت کمک می‌کند. جفت سر راهی نیز باعث خونریزی در سه ماهه سوم بارداری می‌شود.

مسمومیت در بارداری (پره اکلامپسی) یک مورد اورژانسی است

تعدادی از زنان باردار  دچار مسمومیت حاملگی می‌شوند. مسمومیت حاملگی به معنای بالا رفتن فشار خون بعد از هفته 20 بارداری به همراه دفع پروتئین از ادرار است.

خانم‌های بیشتر از 35 سال، دارای سابقه بیماری‌های کلیوی و قلبی، مبتلا به دیابت، حاملگی چند قلویی و پره اکلامپسی در بارداری قبلی، بیشتر دچار مسمومیت بارداری می‌شوند.

پره اکلامپسی ابتدا چندان شدید نیست و با فشار خون بالا و پروتئین در ادرار مشخص می‌شود. ولی این بیماری بسیار خطرناک است.

علاوه بر این علائم، زنان مبتلا ممکن است  نشانه‌های دیگری مانند افزایش وزن غیرطبیعی، سردرد‌های شدید و درد در ناحیه فوقانی شکم داشته باشند که موارد اورژانسی بوده و هر چه سریع‌تر بیمار باید در بیمارستان بستری و درمان آغاز شود. اگر پره اکلامپسی به اکلامپسی تبدیل شود، تشنج و حتی خطر مرگ را هم در پی خواهد داشت.

مشکلات مقاومت در برابر انسولین

مقاومت به انسولین در نتیجه تغییرات هورمونی ناشی از بارداری است. دیابت بارداری شایع است و در زنانی که سابقه خانوادگی دیابت دارند، بالای 35 سال هستند و در بارداری‌های قبلی زایمانی با نوزاد درشت یا سابقه مرده‌زایی داشته‌اند، بیشتر دیده می‌شود. زنان باردار در اولین مراجعه و در هفته‌های 24 تا 28  باید غربالگری شوند.   

این روش کمک زیادی به پزشک برای تشخیص بموقع دیابت و کنترل آن می‌کند. مهم‌ترین اصل در کنترل دیابت رژیم غذایی مناسب است. مادران باردار باید افزایش وزنی مناسب در این دوره داشته باشند.

ورزش‌های ساده و سبک مفید است و از ورزش‌هایی که طی آن به تنه و اندام تحتانی فشار وارد می‌شود، باید خودداری کرد. زنانی که بیماری زمینه‌ای یا سابقه مرده‌زایی دارند، حتما لازم است تحت بررسی‌‌های خاص سلامت جنین  قرار گیرند.

عفونت‌های ادراری

عفونت ادراری در زنان باردار، یکی از گرفتاری‌های مهمی است که اگر بموقع درمان نشود می‌تواند به زایمان زودرس، سقط جنین، کاهش رشد و کم خونی در زن حامله منجر شود.

بیماری با نشانه‌هایی مانند سوزش و تکرر ادرار، بی‌اشتهایی، تهوع و استفراغ، تب و لرز و قطع ادرار بروز می‌کند.

گاه با یک بار درمان دارویی بیماری ریشه‌کن می‌شود؛ ولی در برخی خانم‌های باردار، بیماری عودکننده است و لازم می‌شود درمان دارویی تا پایان بارداری ادامه یابد.

عفونت‌های ادراری باید بسرعت ریشه‌کن شوند زیرا احتمال گسترش میکروب به دستگاه ادراری فوقانی یعنی کلیه‌ها وجود دارد. همه خانم‌ها با دیدن علامت‌های فوق باید با یک پزشک مشاوره کنند.

سردرد‌های تنشی

سردرد در یک زن باردار غیرعادی محسوب نمی‌شود. نوعی از آن به سردرد تنشی معروف است که هر روز می‌تواند وجود داشته باشد. سردرد‌های میگرنی هم شایع است.

اما اگر سردرد جدید و شدیدی در بارداری ظاهر شود که با تب، استفراغ، تشنج و تغییرات سطح هوشیاری همراه باشد یا سردردی که با زور زدن، عطسه و سرفه شدت یابد یا باعث اختلال در خواب شود، احتمال می‌رود عامل زمینه‌ای دیگری وجود داشته باشد که نیازمند پیگیری است.

دکتر طاهره فروغی‌فر - متخصص بیماری‌های  زنان، زایمان و نازایی و عضو  هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران / ضمیمه سیب