نگاهی به مناطق کوهپایه‌ای تهران و معضلات زیست‌محیطی این مناطق

مرثیه‌ای برای توچال

امروز صبح یکی از جمعه‌هایی است که طبق معمول به قصد رفتن به کوه عازم ارتفاعات شمال تهران می‌شوم. ارتفاعات البرز برای کلانشهر تهران نعمتی بزرگ است. مسیر شیرپلا از طریق میدان دربند را برای رسیدن به این ارتفاعات انتخاب می‌کنم.

کد خبر: ۵۷۹۹۹۳

اگرچه برای رفتن به ارتفاعات شمال شهر تهران می‌توان مسیرهای مختلفی ‌انتخاب کرد؛ مسیرهایی مانند ‌درکه، دارآباد، گلابدره، ولنجک، دربند و بالاخره مسیر کلکچال از طریق پارک سنگی جمشیدیه.

طیف گردشگران کوهستان را افراد مختلفی ‌ تشکیل می‌دهند. از نوجوانان گرفته تا جوانان و افراد میانسال، به‌صورت انفرادی یا خانوادگی این مقصد را برای ورزش و تفریح خود برمی گزینند.

ارتفاعات شمال تهران به خاطر ویژگی‌های آن می‌تواند هم پذیرای کوهنوردان حرفه‌ای باشد و هم پذیرای سنگ‌نوردان. دیواره بند یخچال یکی از دیواره‌های معروف کشور برای سنگ‌نوردی و صخره‌نوردی است. علاوه بر دیواره بند یخچال، دو قطعه سنگ بزرگ به نام‌های ‌مریم و ‌آلبرت برای آموزش سنگ نوردی نیز در منطقه بند یخچال امکان برگزاری دوره‌های آموزش سنگ‌نوردی را فراهم می‌کند.

ارتفاعات شمال تهران در هر فصلی از سال ویژگی‌ها و جاذبه‌های خاص خود را دارد. پوشش گیاهی متنوع و ارتفاعات شمال شهر، از درختان ثمرده و بی‌ثمر تا گیاهان بوته‌ای و درختچه‌ای در تلطیف هوای آلوده ‌نقش موثری دارند. درختان مثمر منطقه عبارتند از ‌ ازگیل وحشی، بادام کوهی، سیب وحشی، زالزالک، انواع درختان آلو و درختچه‌هایی مانند زرشک وحشی و تمشک. طعم و مزه گوارای این میوه‌ها مشتریان خاص خود را دارد. گیاهان دارویی و خوراکی منطقه نیز مانند والک، زالزالک، سیرک یا تره کوهی، آویشن، ریواس، کاکوتی، مرزه کوهی، کنگر، چای کوهی و بالاخره قارچ وحشی نیز افراد زیادی را برای برداشت ‌ به کوهستان می‌کشاند.

افراد زیادی از بومیان روستای پس قلعه و مناطق و محلات شمال تهران مانند امامزاده قاسم، گلابدره و منطقه دربند تا ‌ساکنان شهر از اواسط اردیبهشت تا اواخر خرداد اقدام به چیدن این گیاهان می‌کنند.

متاسفانه این برداشت بی رویه و غیراصولی ‌برخی‌ گونه‌ها را با خطر انقراض روبه‌رو کرده است . چیدن والک‌ها یا برخی دیگر از گونه‌ها با پیازشان ‌باعث می‌شود تا سال‌های بعد دیگر شاهد رویش‌‌آنها نباشیم. غیر از گیاهان، گونه‌های جانوری منطقه نیز به خاطر حضور زیاد گردشگران ‌یا صید غیرمجاز برخی دیگر از این گونه‌ها ‌در‌خطر انقراض قرار دارند.‌دیگر بندرت می‌توان پستاندارانی نظیر قوچ و میش، گرگ، روباه ‌یا خرگوش را در این منطقه مشاهده کرد.

پرندگانی همچون ‌شاه بوف یا کبک دری که پرنده‌ای متعلق به ارتفاعات 2000 متری است، بندرت در منطقه دیده می‌شود.

روستاییان ساکن ‌کوهپایه‌های شمال تهران با زحمت ‌باغاتی را در منطقه احداث کرده‌اند. باغ‌های‌‌ گردو، گیلاس، آلبالو و سیب شمیرانی. هوای خوب کوهستان، آب زیاد، آهن و مواد معدنی موجود در خاک و سنگ‌های کوهستان طعم بی نظیر و منحصربه‌فردی ‌به این میوه‌ها می‌دهد. متاسفانه افراد غیر بومی با چیدن آنها به‌صورت کال حاصل زحمت و دسترنج باغداران منطقه را براحتی بر باد می‌دهند.

کوه‌های شمال تهران در گذشته‌ای نه‌چندان دور از پاک‌ترین و زیباترین مناطق تهران برای گردشگری‌ بودند. چشمه‌های زلال و پرآب منطقه بر اثر انباشت زباله‌های گردشگران عملا دیگر قابل بهره‌برداری نیست‌.‌‌ طنز تلخ نهفته در واقعیت آلودگی این چشمه‌ها، این است که آنها زمانی جوابگوی تشنگی گردشگران منطقه بوده‌اند. اما اکنون کسی به خود جرات آشامیدن از آنها را نمی‌دهد و همین مسائل باعث می‌شود ‌ دلمان برای کوهستان به معنای واقعی‌تنگ بشود.

تهران از معدود پایتخت‌های جهان است که در دامنه کوهی با ارتفاعی بیش از 4000 متر از سطح دریا قرار گرفته است. در هیچ پایتختی از سراسر جهان نمی‌توان در زمان بیست دقیقه‌ای خود را به دامنه کوه رساند و در پیست اسکی آن اسکی کرد.

اصغر قهقرایی

کوهنوردی‌از‌پشت‌مانیتور

این قله 3964 متری بخشی از دامنه رشته کوه‌های البرز است. مشهورترین و پررفت و آمدترین پناهگاه‌ها و جان‌پناه‌های توچال به ترتیب از شرق به غرب عبارت است از دارآباد، کلک‌چال، شروین، شیرپلا، ایستگاه پنجم تله‌کابین، اسپیدکمر و پلنگ‌چال که همگی مشرف به تهران هستند. تله‌کابین توچال در انتهای خیابان ولنجک و در سه کیلومتری میدان تجریش در منطقه شمیرانات واقع شده است. چشم‌اندازهای بسیار زیبا و دلچسب، هوای پاک کوهستان و چشمه‌سارهای متعدد به پاکی و طراوت منطقه توچال می‌افزاید. اگر مشتاق شده‌اید و می‌خواهید سفری مجازی به قله داشته باشید، می‌توانید با مراجعه به نشانی زیر، قدم به قدم و ایستگاه به ایستگاه از تله‌کابین توچال بالا بروید.