حکمت عملی شیخ‌الرئیس

حکمت عملی ابن‌سینا که موضوع مقاله‌های این کتاب است، جنبه مغفول فکر و اندیشه ابن‌سیناست که هم در میان اندیشمندان غربی و هم شارحان مسلمان آن کمتر مورد توجه قرار گرفته است.

بوعلی سینا فیلسوف شهیر ایرانی که اندیشه‌های ژرف وی در شاخه‌های مختلف حکمت نظری مانند ریاضیات، مابعدالطبیعه و حتی طبیعیات به علاوه علوم مختلفی مانند پزشکی و منطق قرن‌هاست بر تارک فکر و اندیشه بشری می‌درخشد، کمتر در حوزه فلسفه اخلاق و حکمت عملی شهرت و اعتبار یافته است و آثار فلسفی وی چندان مورد توجه اخلاق‌پژوهان و فیلسوفان اخلاق قرار نگرفته است.

البته خود ابن‌سینا برخلاف مابعدالطبیعه، ریاضیات یا پزشکی که در آن آثار مستقل و متعددی دارد، در اخلاق و سیاست اثر درخور توجهی که به طور مستقل به آنها پرداخته باشد، ندارد؛ اما مطالب اخلاقی و سیاسی وی در جاهای مختلفی از آثار اصلی وی از جمله شفا طرح شده است و به علاوه در برخی رسائل مختصر هم می‌توان این اندیشه‌های را پیگیری کرد.

همین موضوع سبب ظن و گمان‌های مختلف درباره ابن‌سینا شده است. برخی، او را مانند فارابی و به تبع سنت ارسطویی، سعادت‌گرا نامیده‌اند که پژوهش اخلاقی را معطوف یافتن عناصر و مولفه‌های سازنده سعادت آدمی که چیزی جز شکوفایی ظرفیت‌های عقلانی انسان نیست، می‌دانند.

گروهی وی را به تبع این‌که جمله‌های اخلاقی را از سنخ آرای محموده می‌داند با نسبی‌گرایان فرهنگی که ارزش‌های اخلاقی را از مدح و ذم جامعه اخذ می‌کنند، مقایسه کرده‌اند.

حکمت عملی شیخ‌الرئیس با بهره‌گیری از آثار چند نفر از برجسته‌ترین پژوهشگران ایرانی و خارجی می‌کوشد تا پرتوی هرچند اندک بر اندیشه‌های عملی ابن‌سینا بیندازد.

امید نویسندگان این مجموعه آن است که دانش‌پژوهان جوان در پرتو همین اندک روشنایی که بر عمق اندیشه ابن‌سینا تابانده شده است، به تأسیس مجدد حکمت عملی اسلامی که مدت‌هاست مورد غفلت قرار گرفته است و آثار قابل توجه پیرامون آن در جهان اسلام به عدد انگشتان دست نمی‌رسد، همت گمارند.

این مجموعه شامل هشت مقاله است: در مقاله اول آیت‌الله علی عابد‌شاهرودی در مقاله «شرح و نقد نظریه ابن‌سینا درباره عقل عملی»، دیدگاه ابن‌سینا درباره عقل عملی را شرح و نقد می‌کند.

دکتر محمد لگنهاوزن در مقاله خود با عنوان فلسفه عملی ابن‌سینا که از سوی دکتر منصور نصیری ترجمه شده است، ابتدا فلسفه عملی را تعریف می‌کند و در ارتباط با آن، نکاتی را مطرح می‌کند.

وی معتقد است ابن‌سینا از عناصر فلسفه‌های دیگر در ترکیب ابداعی خود بهره گرفته است.

حجت‌الاسلام دکتر فتحعلی اکبری در مقاله سعادت در فلسفه ابن‌سینا پس از اشاره به نقش سلسله‌های ایرانی مانند آل‌بویه در فراهم‌کردن زمینه رشد و شکوفایی تمدن اسلامی بویژه ظهور و بروز کسانی مانند ابن‌سینا به بیان وجه اصلی تفاوت فارابی و ابن‌سینا می‌پردازد و معتقد است ابن‌سینا برخلاف فارابی اخلاق را جدای از سیاست و به عنوان علم تهذیب نفس لحاظ کرده است.

حجت‌الاسلام دکتر احمد عابدی هم در مقاله برآورده شدن دعا از دیدگاه ابن‌سینا پس از بیان اهمیت دعا در حیات معنوی و اخلاقی انسان به توضیح این مسأله می‌پردازد که چگونه می‌توان پذیرفت خواهش آدمی موجب دخالت در روند امور جاری عالم شود و خواسته انسان محقق گردد.

حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر امیر دیوانی در مقاله ضرورت نبوت، حکمت و عقل عملی به بررسی نیاز ضروری به نبوت از جهت قانونگذاری می‌پردازد. همچنین محسن جوادی در مقاله واقعگرایی اخلاقی ابن‌سینا، دیدگاه ابن‌سینا درباره جمله‌های پایه اخلاقی را که مشهوره بالمعنی الاخص بودن آنهاست، توضیح می‌دهد.

چارلز‌ای باترورث در مقاله اندیشه سیاسی ابن‌سینا که از سوی حجت‌الاسلام دکتر رضا بخشایش ترجمه شده ابتدا به شرایط طاقت فرسایی که ابن‌سینا در آن آثار، خود را تصنیف کرده اشاره می‌کند و آن‌گاه می‌کوشد توضیح دهد ‌ چرا ابن‌سینا که بحث مفصل و مستقلی درباره اخلاق و سیاست دارد، خلاصه‌ای از آن دو را در ذیل الهیات شفا می‌آورد.

دکتر فواد الاهوانی در مقاله نظریه سیاسی ابن‌سینا که از سوی محمد فیروزکوهی ترجمه شده است ابتدا اشاره می‌کند‌ ابن‌سینا درباره سیاست کتاب مستقلی ندارد، هرچند بنا داشته است در این باره کتاب مستقلی بنویسد؛ بنابراین نظریه او را باید از نوشته‌های مختلف مانند الهیات شفا یا کتاب النفس الشفا و همین‌طور کتاب خطابه برگرفت.

حکمت عملی شیخ الرئیس به همت بنیاد علمی - فرهنگی بوعلی سینا به کوشش محسن جوادی با آثاری از علی عابدی‌شاهرودی، محمد لگنهاوزن، فتحعلی اکبری، احمد عابدی، امیر دیوانی، چالز.ای. باترورث، احمد فواد الاهوانی و محسن جوادی در شمارگان 1000 نسخه و بهای صد هزار ریال منتشر شد.